Vicdanî ret, bir bireyin politik görüşleri, ahlaki değerleri veya dinsel inançları doğrultusunda zorunlu askerliği reddetmesidir. Vicdani ret düşüncesi geniş anlamda ilk olarak 19. yüzyılda ortaya atılmış, 20. yüzyılın başlarında I. ve II. Dünya Savaşları sırasında taraftar bulmuştur. Vicdani ret hakkı, günümüzde Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu tarafından temel insani hak olarak kabul edilmiştir.
Türkiye'de henüz tanınmayan vicdani ret için başta savaş karşıtları olmak üzere çeşitli grupların çalışmaları sürmektedir. Perihan Mağden gibi birçok aydın vicdani reddi işleyen yazılar ele aldıkları için haklarında dava açıldı. Ayrıca konu ile ilgili `vicdani ret hakkı`nın verilmesi için kanun teklifi DTP tarafından meclise sunuldu. Türkiye'de 2008 yılına kadar 16'sı kadın olmak üzere toplam 86 vicdanî reddçi çıktı. İlk kez 1989 yılında Tayfun Gönül, 155. maddeden yargılandı ve aldığı ceza, para cezasına çevrildi. Türkiye'nin en son vicdani redcisi B. Kaan Kavlak, 318. ve 155. maddeden hala yargılanmaktadir.
Vicdanî ret, Avrupa Birliği üyesi tüm ülkelerce tanınan "askere gitmeyi reddetme" hakkıdır. Bu hakkın uygulanması ülkelere göre farklılık gösterebilmektedir. Bazı ülkelerde vicdanî retçiler askerlik yapmak yerine, zorunlu olarak bir kamu hizmetinde görevlendirilmektedirler.
Vicdanî reddin geçmişi ilk devletlerin kuruluşuna kadar eskiye uzansa da, resmileşmesi göre yirminci yüzyılın başlarına denk gelmektedir. Örneğin, İngiltere 18. yüzyılda Quaker inancına sahip olanları zorunlu askere alınmadan muaf tutmuş ve 1916'da da vicdanî reddi anayasasına dahil etmiştir. İngiltere'yi 1917'de Danimarka, 1920'de de İsveç izlemiştir. Ayrıca pek çok ülke 17 ve 18. yüzyıllardan itibaren askerliği zorunluluk değil, gönüllülük esasına dayalı uyguladığı için etkin olarak vicdani ret diye bir tanımlamaya gerek duymamıştır. Etkin olmasa da yasal olan bu durumun değişmesine I. Dünya Savaşı ile zorunlu askerlik uygulamasının yeniden getirilmeye çalışılması sebep olmuştur.
Vicdanî ret hakkının tanındığı bazı ülkeler
İngiltere (1916)
Danimarka (1920) (4 ila 12 ay askerlik veya 4 ila 13 ay kamu hizmeti)
İsveç (1920)
Hollanda (1922)
Finlandiya (1931) (8,5 ay askerlik veya 13 ay kamu hizmeti)
Almanya (1949) (9 ay askerlik veya 10 ay kamu hizmeti)
Fransa (1963)
Lüksemburg (1963)
İtalya (1972)
Avusturya (1974) (7 ay askerlik veya 12 ay kamu hizmeti)
Portekiz (1976)
İspanya (1978)
Polonya (1988)
Macaristan (1989)
Letonya (1990)
Çek Cumhuriyeti (1990)
Slovakya Cumhuriyeti (1990)
Slovenya (1991)
Estonya (1994)
Yunanistan (1997) (12 ay askerlik veya 13 ay kamu hizmeti)
Litvanya (1997)
2009 yılı itibarı ile 88 ülkede savaş ya da barış dönemi farkı gözetmeksizin zorunlu askerlik uygulaması olmadığından ayrı bir vicdani ret tanımlamasına da gerek yoktur.