Yönetim bilgi sistemi

ÜNİTE - 1

Bilgi çağının en belirgin özelliği yoğun bilgi üretimi dağıtımı ve tüketimidir.
YIKICI TEKNOLOJİLER (İLERİ TEKNOLOJİ) : İşletmenin veya insanın çalışma biçimini çarpıcı bir şekilde değişmesine yol açan teknolojidir. İşletmeler yıkıcı teknolojiler gerçeği altında 3 noktayı göz önünde bulundurmalıdır;
1-) İşleri nasıl yaptıklarını sürekli olarak gözden geçirmelidirler.
2-) İleri teknolojileri izlemeli ve benimsemelidir.
3-) Rekabet üstünlüğü sağlamak için teknolojiyi çok iyi kullanmalıdır.

BİLGİ ÇAĞI VE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
İşletmeler rekabet avantajı sağlayabilmek ve ayakta kalabilmek için bilgi teknolojilerini kullanmalıdır.
BİLGİ ÇAĞININ UNSUARLARI
1-) BİLGİ (INFORMATION) : Yönetim bilgi sistemi açısından veri bilgi üretim sürecinin girdisi; enformasyon karar alma sürecinin girdisi; bilgi ise iletişim sürecinin girdisidir.
VERİ (DATA) : Bilgiye ulaşmak amacıyla yapılan gözlemlerin metin veya sayı olarak ya da canlı gösterim olarak nesnelleştirilmiş haline denir.
VERİ İŞLEM SÜRECİ AŞAMALARI : Algılama sınıflandırma kaydetme sınama düzenleme yok etme kullanma saklama erişme özetleme hesaplama çoğaltma iletme vb.
ENFORMASYON (INFORMATION) : Veri işlem sonunda elde edilen anlamlı sonuçlara denir. Diğer bir adı da genel bilgidir.
BİLGİ SİSTEMİ : Yönetimin karar almasını ve denetimini desteklemek için iç ve dış çevreden bilgi toplayan işleyen depolayan ve ileten etkileşimli öğeler bütünüdür. Bilgi sistemi 4 öğeden oluşur;
A-) GİRDİ : Sisteme iç ve dış çevreden toplanan verilerdir.
B-) SÜREÇLEME : Ham verileri anlamlı hale dönüştürme işlemidir.
C-) ÇIKTI : Verinin kullanıcılar için anlamlı hale gelmiş şeklidir.
D-) GERİ BESLEME : Çıktıyı inceleme ve gerekli birimlere geri yansıtma işlevidir.

İŞLETME ZEKASI : Müşterilere rakiplere rekabet ortamına ve işletmenin kendi içsel işlevlerine ilişkin bilgilerin stratejik kararlar verebilmek amacıyla bütünleştirilmiş biçimidir. ÖR : ERP Yazılımı
NOT : Veri bilgi ve işletme zekası kavramları arasında neden-sonuç ilişkisi vardır.

BİLGİNİN BİREYSEL BOYUTU
1-) ZAMAN BOYUTU : İki açıdan önemlidir. 1-) Bilgiye gereksinim duyulduğu anda 2-) Arzulandığı dönemde ulaşılmalıdır.
2-) YER BOYUTU : Mobil iletişim ve kablosuz iletişim ile ilgili bir konudur.
3-) BİÇİM BOYUTU : İki önemli yönü vardır; 1-) Bilgilerin aynı biçimde yazılabilmesi saklanabilmesi dağıtılabilmesi ve kullanılabilmesi 2-) Bilginin hatasız doğru anlaşılır güvenilir ve eksiksiz olması

BİLGİNİN ÖRGÜTSEL BOYUTU
Bilginin akışı ayrıntısı türü ve amacından oluşur.
BİLGİNİN AKIŞI : 4 yönde bilgi akışı söz konusudur.
1-) STRATEJİK YÖNETİM DÜZEYİ: İşletmenin uzun dönemli yapısal kararlarını alır ve işletmenin uzun dönemli politikalarını belirler.
2-) TAKTİK YÖNETİM DÜZEYİ : Stratejik amaçları gerçekleştirme yönünde kısa dönemli planlar geliştirir.
3-) İŞLETME YÖNETİMİ DÜZEYİ : İşletmelerdeki çeşitli işlemleri stratejik amaçlar doğrultusunda haftalık aylık veya günlük planlar yaparak çalışanlara yol gösterir ve işlemleri değerlendirir.
4-) ÇALIŞANLAR DÜZEYİ : İşletmedeki günlük işleri yapan kişilerin yer aldığı en alt düzeydir.
A-) YUKARI BİLGİ AKIŞI : İşletmenin günlük işlerine dayalı güncel durumunu tanımlar. ÖR: Satış Bilgisi
B-) AŞAĞI BİLGİ AKIŞI : Üst düzeyde oluşturulan ve daha aşağıdaki birimlere aktarılan bilgilerdir.
C-) YATAY BİLGİ AKIŞI : İşlevsel işletme birimleri ile çalışma grupları arasındaki bilgi akışıdır.
D-) İÇ / DIŞ BİLGİ AKIŞI : Müşterilerin tedarikçilerin dağıtımcıların ortakların ve diğer çevrelerin arasında gerçekleşen bilgi akışıdır. Bu bakışa Elektronik Ticaret denilmektedir.
BİLGİNİN AYRINTISI : Üst basamaktaki yöneticiler için az ayrıntılı alt basamaktakiler için ise çok ayrıntılı hazırlanır. Bilginin değişik yönlerini gösteren daha da ince ayrıntılı bilgilere bilgi tanecikleri (granularity) denir.
BİLGİNİN TÜRÜ VE AMACI
1-) İÇSEL BİLGİ : Örgütün belirli işlevlerini tanımlar.
2-) DIŞSAL BİLGİ : Örgütün etrafını kuşatan bilgidir.
3-) NESNEL BİLGİ : Bilinen bir gerçeğin niteliğini tanımlar.
4-) ÖZNEL BİLGİ : Bilinmeyen bir gerçeği tanımlamaya çalışır.
Bilgi ; İçseli dışsal nesnel öznel birleşiminden oluşabilir.


2-) BİLGİ ÇALIŞANI ( KNOWLEDGE WORKER) : İşletme için rekabet avantajı sağlayacak amaçları ileri ve güvenilir teknolojileri sorunsuz çalışan iş süreçlerini tasarlayıp uygulamaya koyan kişilerdir. Bilgi çalışanları başlıca şu iki alanda üstünlüğe ulaşmak durumundadırlar; a-) Bilgi ve Teknoloji alanı b-) Etik Sorumluluk alanı
Bilgi ve Teknolojiyi bilen bir bilgi çalışanı en az şu konularda yetkinlik sahibi olması gerekmektedir;
a-) Hangi bilgiye gereksinim duyduğunun belirlenmesi
b-) Bilginin nasıl ve nerden elde edileceğinin bilinmesi
c-) Elde edilen bilgiye dayanarak işletmeye rekabet üstünlüğü kazandırılması
3-) BİLGİ TEKNOLOJİSİ ( INFORMATION TECHNOLOGY) : İşletmenin gereksinim duyduğu her türlü donanım yazılım araç- gereç ve arabirimlerdir.
BİLGİ YÖNETİMİ : İşletmenin iç ve dış çevresinden elde edilen bilgilerin işletmenin verimliliğini karlılığını rekabet gücünü ve başarısını artıracak yönde kullanmasıdır. Bilgi yönetiminin başlıca 3 temel işlevi vardır;
A-) ÖRGÜTSEL ÖĞRENME : Bilgi yönetimi alt yapısı örgütsel öğrenmeyi destekleyecek biçimde olmalıdır. İşletme bireyleri ve birimleri yeni bilgi teknolojilerini öğretmeye ve uygulamaya yönlendirmelidir.
B-) BİLGİ ÜRETİMİ : İşletme gereksinim duyduğu bilgileri iç ve dış çevreden sağlayarak değişen koşullara uydurabilmelidir.
C-) BİLGİNİN DAĞITIMI VE PAYLAŞIMI : Bilginin işletmeye artı bir değer katabilmesi için iç ve dış çevredeki ilgili kişi birim ve kuruluşlara ileterek paylaşması gerekmektedir.

ÜNİTE – 2
SİSTEM : Basit olarak birbirleriyle ilişkili ya da etkileşimli bir grup elemanın oluşturduğu bütündür. Sistem girdiler alıp çıktılar oluşturan bir dönüşüm süreciyle ortak bir amaca yönelik beraber çalışan ve birbiriyle ilişkili elemanların oluşturduğu kümedir. Sistem 5 bileşen ve fonksiyondan oluşur;
1-) GİRDİ : Sisteme giren ve işlenecek olan tüm unsurladır. ÖR : Hammadde enerji veri insan çabası
2-) SÜREÇ : Girdiyi çıktıya çeviren dönüşüm işlemidir. ÖR : Üretim süreci matematiksel hesaplama nefes alma
3-) ÇIKTI : Dönüşüm İşlemi ile üretilmiş yeni verilerin gidecekleri son noktadır. ÖR : Bitmiş ürünler
4-) GERİ BİLDİRİM : Sistemin Performansı hakkındaki verilerdir. ÖR : Satış performansı
5-) KONTROL : Geri bildirimi takip ederek ve değerlendirerek sistemin amacına uyacak şekilde hareket edip etmediğini kapsar.
Girdi süreç çıktı geri bildirim ve kontrol bileşenine sahip sisteme Sibernetik Sistem denir. Sibernetik sistem kendini izleyen ve düzenleyen sistemdir.
BİLGİ SİSTEMİ : Veri kaynaklarını girdi olarak kabul eden ve bunları işleyerek çıktı olarak bilgi ürünlerine dönüştüren sistemlerdir.
BİLGİ SİSTEMİNİN BİLEŞENLERİ  Girdi Süreç Çıktı Geri Bildirim ve Kontroldür.
1-) VERİ KAYNAKLARININ GİRİŞİ : Girdilerin kaydedilmesi ve düzenlenmesinden oluşur.
2-) VERİNİN BİLGİ OLARAK İŞLENMESİ : Verileri sınıflamak özetlemek sıralamak karşılaştırmak ve hesaplamak gibi süreç faaliyetlerine ilişkin her türlü işlem gerçekleştirilir.
3-) BİLGİ ÜRÜNLERİNİN ÇIKTISI : Bilgi sistemlerinin amacı son kullanıcılar için uygun bilgi ürünlerinin üretilmesidir. Bunlar ; formlar rapor grafikler video vb. şekilde
4-) VERİ KAYNAKLARININ DEPOLANMASI : Veri ve bilginin bir sonraki kullanım için korunmasıdır.
5-) SİSTEM PERFORMANSININ KONTROLÜ VE GERİ BİLDİRİM : Bilgi sistemi girdi süreç çıktı ve depolama faaliyetlerine yönelik geri bildirim yapmalıdır. Geri bildirim izlenmeli ve değerlendirilerek performans standartlarıyla karşılaştırılmalıdır.
BİLGİ SİSTEMLERİNİN KAYNAKLARI  İnsan donanım yazılım veri ve ağlardır.
A-) İNSAN KAYNAKLARI : Bilgi sistemlerinin başarısının en önemli kaynağıdır. İş yerindeki çalışanlar son kullanıcıdır.
B-) DONANIM KAYNAKLARI : Bilgi işlemde kullanılan her türlü fiziksel aygıtlar ve malzemelerdir.
C-) YAZILIM KAYNAKLARI : Programları ve prosedürleri kapsar.
D-) VERİ KAYNAKLARI : Veri ve bilgi tabanlarını içerir.
E-) AĞ KAYNAKLARI : İletişim ortamını ve ağları kapsar.
BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ
1960’lı yıllarda basit ve temel düzeydeydi. O günün bilgi sistemlerinin görevleri ; veri işleme kayıt tutma muhasebe ve diğer elektronik veri işleme uygulamaları yer almaktaydı.
1970’li yıllarda karar destek sistemleri ortaya çıktı.
1980’li yıllarda bilgi sistemlerinde önemli gelişmeler meydana geldi. 1980’lerde ortaya çıkan ve 1990’lı yıllarda devam eden bir diğer gelişme Stratejik Bilgi Sistemleridir.
1990’lar Kurumsal Kaynak Planlaması Sistemlerinin (ERP) ortaya çıktığı yıllardır.
İŞLETMELERDE BİLGİ SİSTEMLERİNİN TEMEL ROLLERİ
1-) İşletme faaliyet ve sürçlerini destekleme
2-) Yönetici ve çalışanları karar verme konusunda destekleme
3-) Rekabet üstünlüğü sağlayacak stratejileri destekleme


BİLGİ SİSTEMLERİ TÜRLERİ
1-) İŞLEM DESTEK SİSTEMLERİ : İşletme işlemlerine yönelik oluşturulan bilgi sistemleridir.
2-) FAALİYET İŞLEME SİSTEMLERİ : İşlem faaliyetleri sonunda elde edilen verileri kaydetme ve işleme fonksiyonunu yerine getirir.
3-) SÜREÇ KONTROL SİSTEMLERİ : Fiziksel süreçleri gözetleyen ve denetleyen sistemdir.
4-) KURUMSAL İŞ BİRLİĞİ SİSTEMLERİ : Ekip ve iş grupları içinde iletişim ve verimliliği kolaylaştıran sistemdir.
5-) YÖNETİM DESTEK SİSTEMLERİ : Yöneticilerin etkin ve doğru karar verebilmesi için bilgi sağlayan sistemdir.
6-) YÖNETİM BİLGİ SİSTEMLERİ : Yöneticilere ve pek çok işletme profesyoneline farklı türde rapor sunan sistemlerdir.
7-) KARAR DESTEK SİSTEMLERİ : Yöneticilerin karar verme sürecine doğrudan destek veren sistemdir.
8-) ÜST DÜZEY BİLGİ SİSTEMLERİ : Üst düzey yöneticilerin bilgi ihtiyaçlarına yönelik gerekli bilgileri vermeyi amaçlayan sistemlerdir.
BİLGİ SİSTEMLERİ İŞLEVLERİ
1-) İşletmenin temel fonksiyonlarının başarısında önemli rol oynar
2-) İşletme faaliyetleri çalışanların verimliliği müşteri tatminine yönelik önemli katkıda bulunur.
3-) Yönetici ve işletme profesyonellerine karar vermede destek verir.
4-) Ürün ve hizmetlerin geliştirilmesinde önemli rol oynar.
5-) Bir çok kişiye dinamik tatmin edici ve mücadeleci kariyer fırsatı verir.
6-) İşletmelerin yetenek altyapı ve kaynakların ana bileşenlerinden biridir.

ÜNİTE – 3
İşletmeler rekabet ortamında üstünlük yaratabilmesi için bilgi sistemlerine yatırım yapmalı ve bilgi sistemlerini etkin ve doğru kullanmalıdır.
STRATEJİ : Rakiplerin faaliyetlerini inceleyerek amaçlara varmak için belirlenmiş nihai sonuca odaklı uzun dönemli dinamik kurallar topluluğudur.
STRATEJİK BİLGİ SİSTEMLERİ : Bir işletmenin rekabet pozisyonunu ve stratejilerini şekillendiren ya da destekleyen sistemlerdir.
REKABETÇİ GÜÇLER MODELİ ( Michael Porter )
Stratejilerin belirlenmesinde yararlanılan en önemli modellerden biridir. Bu model 5 güç modelinden oluşur;
1-) Tedarikçiler 2-) Piyasaya yeni girenler 3-) İkame ürün ve Hizmetler 4-) Alıcılar 5-) Geleneksel Rakipler
Rekabetçi güçler modeli ( 5 güç modeli ) başa çıkmada uygulanabilecek 3 temel strateji vardır;
1-) MALİYET LİDERLİĞİ STRATEJİSİ : İşletme faaliyetlerini rakiplerinden daha az maliyetle yaparak yüksek derecede gelir elde etmesidir. ÖR : Wal-Mart kesintisiz yeniden ikmal sistemi DELL
2-) FARKLILAŞTIRMA STRATEJİSİ : İşletme mal ve hizmetlerini diğer benzer mal ve hizmetlerden farklı şekilde ve daha yüksek fiyatlarla müşterilere sunarak aşırı derecede gelir elde etmesidir. ÖR : Google – Google MAPS
3-) ODAKLAŞMA STRATEJİSİ : Maliyet liderliği ve farklılaştırma stratejilerinin belirli bir alıcı grubuna ya da seçilmiş belli bir alana veya bölgeye yönlendirerek uygulamasıdır. Bu stratejiyi uygulayan işletmelerin en baskın özelliği dar müşteri hedefi içinde var olmaktır.
DEĞER ZİNCİRİ
Değer zinciri kavramı Michael Porter tarafından geliştirilmiştir. Bir işletmeyi ürün ve hizmetlerine değer yaratan buradan da hem işletme hem de müşterilerinin değerini artıran temel faaliyetler zinciri olarak görür. Bu faaliyetler  Temel ve Destek faaliyetleridir.
Değer zinciri rekabetçi stratejilerin en iyi nerede uygulanabileceğini farklı bilgi teknolojileri kullanılarak rekabet üstünlüğü kazanılacağını ve bu teknolojilerin belirli iş süreçlerine nasıl uygulanacağını göstermektedir.
DEĞER ZİNCİRİ FAALİYETLERİ

BİLGİ SİSTEMLERİNİN STRATEJİK KULLANIM ALANLARI
1-) Müşteri odaklı olma 2-) İş süreçlerini yeniden yapılandırma (Reengineering) 3-) Esnek Olma
4-) Sanal şirketler yaratma 5-) Bilgi yaratan şirket kurma

ÜNİTE – 4

BİLGİ SİSTEMLERİNİN İŞLEYİŞİNİ SAĞLAYAN TEMEL BİLEŞENLER
1-) Bilgi Teknolojisi 2-) Bilgi Çalışanı 3-) Bilgi 4-) Bilgi Yönetimi
BİLGİSAYAR : Girdi işlem çıktı depolama ve kontrol bileşenlerinin oluşturduğu sistemlerdir.
Türkiye’de bilgisayarı ilk kullanan ( 1960’lı yıllar ) kurum Karayolları Genel Müdürlüğüdür. Daha sonra ODTÜ İTÜ 1976 yılında ise Anadolu Üniversitesi kullanmıştır.
BİLGİSAYAR SİSTEMİ TÜRLERİ
1-) MİKROBİLGİSAYAR SİSTEMLERİ : Ticari kullanıcılar ve tüketiciler
2-) ORTA ÖLÇEKLİ BİLGİSAYARLAR : Yüksek düzey ağ sunucuları ve birçok iş uygulamalarının geniş boyutlu işlemlerini yapabilen bilgisayarlardır.
3-) ANA BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ (MAINFRAME COMPUTER SYSTEMS) : Büyük hızlı ve güçlü bilgisayar sistemleridir.
RAM ( RASTGELE ERİŞİMLİ BELLEK ) : Bu bellekteki bilgiler hem okunabilir hem de yazdırılabilir özelliktedir. Bu bellek geçici bellektir.
ROM ( SALT OKUNUR BELLEK ) : Sürekli depolama yapmak amacıyla kullanılır.
1 KİLOBYTE  1000 BYTE 1 GIGABYTE  1 MİLYAR BYTE 1 PETABYTE  1 KATRİLYON BYTE
1 MEGABYTE  1 MİLYON BYTE 1 TERABYTE  1 TRİLYON BYTE
YAZILIM : Bir bilgisayarın değişebilir parçasıdır. DONANIM : Bir bilgisayarın değişmez parçasıdır.
YAZILIM SINIFLANDIRILMASI
1-) ÖZEL YAZILIMLAR : Belli bir örgüt için geliştirilmiş yazılımlardır.
2-) TİCARİ YAZILIM : Kar elde etmek için geliştirilmiş yazılımlardır.
3-) AÇIK KODLU YAZILIM : Yazılıma katkıda bulunmak isteyenlere izin veren programlama standartlarını kullanarak bir uygulamayı geliştirmesidir.
4-) TİCARİ UYGULAMA YAZILIMLARI : ERP ( Kurumsal Kaynak Planlaması ) CRM ( Müşteri İlişkileri Yönetimi ) SCM ( Tedarik Zinciri Yönetimi ) İnsan kaynakları yönetimi Muhasebe ve Finans E-Ticaret
MASAÜSTÜ YAYINCILIK YAZILIMI ( DESKTOP PUBLISHING SOFTWARE ) : Adobe Page Maker Microsoft Publisher Quark Xpress
GRAFİK SUNUM YAZILIMLARI : Microsoft PowerPoint Lotus Freelance Corel Presentations
BİREYSEL BİLGİ YÖNETİMİ YAZILIMI ( PERSONEL INFORMATION MANAGERS-PIM ) :Lotus Organizer Microsoft Outlook
SANAL KATILIM YAZILIMI ( GROUPWARE ) : Lotus Notes Novell Groupwise Microsoft Exchange
SİSTEM YAZILIM ( BİLGİSAYAR SİSTEM YÖNETİMİ )
Sistem yazılımı bilgisayar sistemini ve bilgi işlem faaliyetlerini yöneten ve destekleyen programlardan oluşur.
2’ ye ayırılır;
1-) SİSTEM YÖNETİM PROGRAMLARI : Kullanıcıların çeşitli bilgi işlem görevlerini yerine getirmesi sırasında bilgisayar sistemlerinin donanım yazılım ağ ve veri kaynaklarını yöneten yazılımlardır.
2-) SİSTEM GELİŞTİRME PROGRAMLARI : Bilgi sistemi programlarını ve prosedürlerini geliştirmede yardım eden ve bilgisayarda çalışması için kullanıcı programlarını hazırlayan programlardır.
İŞLETİM SİSTEMİNİN İŞLEVLERİ
A-) Kullanıcı ara yüzü sağlama B-) Kaynak yönetimi C-) Görev yönetimi D-) Dosya yönetimi
E-) Yardımcı programlar ile destek hizmetleri
PROGRAMLAMA DİLLERİ
1-) Makine dilleri 2-) Çevirici diller 3-) Yüksek düzeyli diller => basic cobol fortran
4-) Dördüncü jenerasyon diller 5-) Nesne tabanlı diller => visual basic C++ Java
WEB DİLLERİ : HTML XML XBRL JAVA
XML( GENİŞLETİLEBİLİR İŞARETLEME DİLLERİ ) : Web dökümanlarındaki verileri belirleyici etiketler ve bağlamsal etiketler kullanarak web içeriklerini tanımlar.
XBRL : İşletmelerin finansal tüm verilerini dünya çapında elektronik ortamda iletişimini sağlayan teknolojik bir dildir.

ÜNİTE – 5

TEMEL VERİ KAVRAMLARI
KARAKTER : Tek bir alfabetik sayısal ya da diğer sembollerden oluşan karakter en temel mantıksal veri öğesidir.
ALAN : İlgili karakterlerin gruplanmasından oluşur.
KAYIT : Bir olguyu tanımlayan sembollerin toplamını temsil eder.
DOSYA : Bir grup ilişkili kayda veri dosyası ya da tablo adı verilir.
VERİ TABANI : Mantıksal olarak birbirleriyle ilişkili veri öğelerinin bütünleşik olarak bir araya getirilmesinden oluşur.
VERİ TABANI YAPILARI
1-) HİYERARŞİK YAPI : Kayıtlar arasındaki tüm ilişkiler tekten – çoğa şekillenir.
2-) AĞ YAPISI : Kayıtlar arasında çoktan çoğa ilişkilere izin vermektedir.
3-) İLİŞKİSEL YAPI : En yaygın kullanılan yapıdır. Mikrobilgisayar orta ölçekli ve ana sistem bilgisayarlar ver tabanı yönetim sistemi paketleri tarafından kullanılmaktadır.
4-) ÇOK BOYUTLU YAPI : Veriler arasındaki ilişkiyi ifade etmek ve veriyi organize etmek üzere kullanılır.
5-) NESNE AĞIRLIKLI YAPI : Çoklu ortam web temelli uygulamaların yeni değişimlere yönelik önemli teknolojilerden biridir.
VERİ TABANI GELİŞTİRME SÜRECİ
A-) VERİ PLANLAMA : İş süreçleri için bir model oluşturur.
B-) GEREKSİNİM VE ÖZELLİKLER : İş süreçlerinde son kullanıcıların gereksinim bilgilerini oluşturur.
C-) KAVRAMSAL TASARIM : Üst seviye model için tüm gereksinim bilgilerini açıklar.
D-) MANTIKSAL TASARIM : Kavram tasarımını veri modeline çevirir.
E-) FİZİKSEL TASARIM : Veri saklama ve erişim metotlarını belirler.
VERİ TABANI TÜRLERİ
1-) OPERASYONEL VERİ TABANLARI : İşletmenin iş süreçlerini ve operasyonlarını desteklemek için gerekli olan detaylı veriyi saklar.
2-) DAĞITILMIŞ VERİ TABANI : Şirket intranet ve extranetleri diğer şirket ağları yada www üzerindeki ağ sunucularında bulundurulan veri tabanlarıdır. Bu veri tabanlarının önemli avantajı değerli verilerin üretilmesidir. Bu veri tabanlarındaki temel güçlük; verilerin sürekli ve eş zamanlı güncellendiğinden emin olmaktır. REPLİKASYON = YENİLEME DUPLİKASYON = YEDEKLEME
3-) HARİCİ VERİ TABANLARI : Bu veri tabanlarından çok fazla bilgiye erişmek için ticari çevrimiçi servislerden ücret karşılığı www üzerinde bulundurulmasıdır.
4-) HİPERMEDYA VERİ TABANLARI : Veri tabanının internet intranet veya extranet gibi web sitelerin de bulundurulmasıdır.
VERİ AMBARLARI : Yöneticiler ve diğer çalışanlar tarafından veri arama analitik işlem yapma işletme analizleri piyasa araştırması vb. amaçlar için kullanılan kataloglanan merkezi bir veri kaynağıdır.
VERİ MADENCİLİĞİ : Veri ambarı veri tabaları ve bu tabanların içerdiği değişmez verilerin kullanılmasıdır. Bir çok şirket şu amaçlarla veri madenciliği yapar;
A-) Pazar – sepet analizi gerçekleştirmek
B-) Kalite ya da üretim problemlerinin asıl nedenlerini bulmak
C-) Müşteri kaybını engellemek ve yeni müşteri edinmek
D-) Mevcut müşterilere çapraz satış yapmak
E-) Müşterilerin doğru profillerini çıkarmak
GELENEKSEL DOSYA İŞLEME SİSTEMLERİNDE YAŞANAN TEMEL SORUNLAR
1-) Gereksiz verilerin fazlalığı 3-) Veriye bağımlılık
2-) Veri entegrasyonunda yetersizlik 4-) Standardizasyon ya da veri bütünlüğünde eksiklik
VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMLERİ SON KULLANICILARIN GEREKSİNİM DUYDUĞU BİLGİLERİ SAĞLAMAK AMACIYLA;
A-) Veri tabanının oluşturulması
B-) Veri tabanının sorgulanması
C-) Veri tabanının devamlılığının sağlanması
D-) Veri tabanının güncellenmesi

NOT : Yapılandırılmış sorgulama dili ( SQL ) bir çok veri tabanı yönetim sistemi paketinde bulunan uluslararası standart bir sorgulama dilidir.



ÜNİTE – 6


İLETİŞİM : İki birim arasında birbiriyle ilişkili mesaj alışverişi olayıdır.
TELEKOMÜNİKASYON : Veri veya bilginin bir noktadan bir diğer noktaya çeşitli biçimlerde ( ses veri metin görüntü ) iletilmesi olayıdır.
TELEKOMÜNİKASYON SİSTEMİNİN BİLEŞENLERİ
1-) Bilgisayarlar 3-) İletişim Kanalları 5-) İletişim yazılımları
2-) Girdi – Çıktı birimleri veya terminaller 4-) İletişim İşlemcileri
KABLOLU İLETİŞİM KANALLARI
A-) SARMAL KABLO : İletişim hızı 2 Mb/sn ile 100 Mb/sn arasında değişir. Maliyeti düşüktür. Telefon hatlarında kullanılır.
B-) EŞ EKSENLİ KABLO : İletişim hızı 200 Mb/sn ile 500 Mb/sn arasındadır. Televizyon antenlerinde kullanılır.
C-) FİBER OPTİK KABLO : İletişimde elektrik sinyali yerine ışığın kullanılması temeline dayanan kablo türüdür.
AĞLAR
Ağların sağladığı faydayla ilgili önemli bir noktayı Robert Metcalfe ortaya atmıştır. Bir ağın sağlayacağı faydanın o ağdan faydalanan kullanıcıların sayısının karesine eşit olduğunu söylemiştir.
AĞ TÜRLERİ
1-) YEREL ALAN AĞLARI ( LAN – LOCAL AREA NETWORK )
2-) GENİŞ ALAN AĞLARI ( WAN – WIDE AREA NETWORK )
3-) SANAL ÖZEL AĞLAR ( VPN – VIRTUAL PRIVATE NETWORK )
AĞ YAPILARI
1-) YILDIZ AĞ YAPISI : Ağda kullanılan terminaller ve bilgisayarlar merkezi bir bilgisayara doğrudan bağlıdır.
2-) HALKA AĞ YAPISI : Ağda kullanılan terminaller ve bilgisayarlar halka biçiminde birbirine bağlıdır.
3-) DOĞRUSAL AĞ YAPISI : Ağda kullanılan terminaller ve bilgisayarlar ortak bir iletişim kanalı aracılığıyla birbirine bağlıdır. Halka ağlardan ayrılan noktası kapalı bir döngüye sahip olmamasıdır.
AĞ YÖNETİMİNİN TEMEL AMACI
A-) Ağ trafiğinin yönetilmesi
B-) Ağ güvenliğinin sağlanması
C-) Ağ iletişiminin sağlıklı biçimde yapılması
D-) Ağ faaliyetlerinin planlanması
İNTERNET
İnternet ilk kez 1969 yılında Amerika savunma bakanlığında kullanılmıştır. 1980’li yıllarda Amerikan Ulusal Bilim Kurulu araştırma merkezleri ile üniversiteleri birbirine bağlayan yapı olan NFSNET’i savunma bakanlığının ağına eklemiştir. Böylece ağ daha da genişleyerek günümüze kadar gelmiştir.
İNTRANET : İşletmelerin internet teknolojilerini kullanarak oluşturdukları kendi özel ağıdır.
EXTRANET : İşletmelerin özel ağlarının müşterileri tedarikçileri ve iş ortaklarının da katılımıyla genişleyen ağ bütünüdür.


ÜNİTE-7


İŞLETME FONKSİYONLARI VE İŞ SÜREÇLERİ
İş süreçleri işin organize ve koordine edilme yöntemlerine değinir ve değerli bir ürün veya servisin üretilmesine odaklanır. İş süreçleri materyal bilgi ve haber akışları aktivite gruplarıdır.
BİLGİ SİSTEMLERİNİN İŞ SÜREÇLERİNE ETKİSİ
Bilgi sistemleri temel olarak 2 şekilde iş süreçlerini geliştirir; mevcut sürecin verimliliğini artırmak işi değiştirecek şekilde tamamı ile yeni süreçler sağlamak.
İŞLETME FONKSİYONLARINA GÖRE BİLGİ SİSTEMLERİ
PAZARLAMA Müşteri ilişkileri yönetimi İnteraktif pazarlama
Satış gücü otomasyonu
ÜRETİM / İŞLEM İmalat kaynak planlaması
Üretim uygulama sistemleri Süreç kontrolü
MUHASEBE Sipariş İşlemleri Muhasebe alacakları
Envanter kontrolü Muhasebe ödemeleri
Maaş bordosu Genel büyük defter
FİNANSMAN Nakit yönetimi Nakit bütçeleme
Kredi yönetimi Finansal planlama
Yatırım yönetimi
İNSAN KAYNAKLARI Ücret analizleri Çalışan beceri envanteri
Personel İhtiyaç Planlaması


PAZARLAMA BİLGİ SİSTEMLERİ : Pazarlama fonksiyonunun genel ve e-ticaret süreçlerini ve yönetimini desteklemektedir. Pazarlama bilgi sisteminin önemli çeşitleri ; e-ticaret web sitelerindeki etkileşimli pazarlamayı satış gücü otomasyonunu müşteri ilişkileri yönetimini ürün yönetimini hedef pazarlamayı tanıtım ve promosyonu ve Pazar araştırmasını içermektedir.
Satış ve pazarlama sistemleri fonksiyonu işletmenin ürün ve hizmetlerinin satılmasından sorumludur. Satış pazarlama sistemleri üst yönetime yeni ürün ve servisleri planlamada ve rakiplerin performansını izlemede yardımcı olur. Orta kademe yönetime ise market araştırmasana yardımcı olarak reklam ve teşvik kampanyalarını fiyatlandırma kararlarını ve satış performanslarını analiz etmede destek olur. Operasyonel yönetim ve çalışanlara müşteri bulmada ve temasa geçmede satışları takip etmede siparişleri işlemede ve müşteriye servis hizmeti vermeye yardımcı olmaktadır.
İnteraktif Pazarlama ( Etkileşimli Pazarlama ) : Müşteriler ya da potansiyel müşteriler ve bir iş arasındaki iki yönlü işlemleri kurmak için extranetler intranetler ve interneti kullanarak kurulmuş işleme odaklanmış bir müşteri merkezidir. İnteraktif pazarlamadan kuvvetli güçlü müşteri ilişkileri yüksek hacimli satışlar ve yeni ürün fikri gibi sonuçlar beklenmektedir.
Hedeflenen pazarlama reklam ve promosyon yönetimi konseptini kapsayan 5 hedef;
a-) Topluluk b-) İçerik c-) Bağlam d-) Demografik / Yaşam Biçimi e-) Çevrimiçi Davranış
ÜRETİM BİLGİ SİSTEMLERİ : ürün ya da hizmet üretim sürecinin planlanması ve kontrolü ile ilgili tüm faaliyetleri içeren üretim işlevini desteklemektedir. Üretim kaynak planlaması sistemleri üretimde ihtiyaç duyulan kaynak çeşitlerinin planlanmasında yardımcı olur.
Üretim sisteminin sorumlu olduğu alanlar;
a-) Planlama b-) Geliştirme c-) Üretim olanaklarının geliştirilmesi d-) Üretim hedeflerinin korunması
e-) Üretim araçlarının sağlanması korunması ve hazır edilmesi e-) Araçların olanakların ve gerekli şeylerin programa bağlanması
Bilgisayarlı bütünleşik üretim (CIM) : Üretimde bilgisayar tabanlı sistemlerin hedefleri üzerinde duran kavramlardan oluşmaktadır. Bu kavramlar; a-) Basitleştirme b-) Otomasyon c-) Bütünleşme
Bilgisayar Destekli Üretim (CAM) : Üretim sürecine otomasyonu uygulayan sistemlerdir.
Üretim Uygulama Sistemleri (MES) : Bir fabrikanın atölye bölümü için performans izleme bilgi sistemleridir. Bu sistemler üretim sürecindeki 5 bileşeni izlemekte ve kontrol etmektedir. Bu bileşenler; Malzemeler ekipman yönergeler ve belirtimler personel ve üretim tesisleridir.
Süreç Kontrol ise devam eden fiziksel sürecin kontrol edilmesi için bilgisayarın kullanılmasıdır.
MUHASEBE BİLGİ SİSTEMLERİ : Bir işletmenin alım satım işleri ile diğer ekonomik olaylarını kaydetmek ve raporlamaktır.
FİNANS BİLGİ SİSTEMLERİ : İşletmenin nakit hisse senedi bono ve diğer yatırımları ile ilgili finansal varlıklarının maksimizasyonu ile sermaye yönetimi konusuyla ilgilenmektedir.

İNSAN KAYNAKLARI BİLGİ SİSTEMLERİ : İnsan kaynakları yönetimi işletmenin ihtiyaç duyduğu insan kaynağının bulunması seçilmesi bir arada tutulması ve geliştirilmesinden sorumludur. İnsan kaynakları bilgi sistemleri ise mevcut çalışanların kayıtlarının tutulması yetenek ve becerilerinin geliştirilmesi ve potansiyel iş gücünün bulunması ile ilgili etkinlikleri desteklemektedir. İnternet insan kaynakları yönetiminde değişim için temel bir zorlayıcı güç olmuştur. İntranet ise işletme içinde değerli bilgi hızla yayılmasında ve işletme içinde eğitim aracı olarak kullanılabilir olması özelliğinden önemli yere sahiptir.

ÜNİTE-8


Günümüzde işletmeler ayakta kalabilmek için yeni ürün ve hizmetler ortaya çıkaracak iş süreçlerini geliştirmek zorundadır.
E-İŞ ( Elektronik İş ) : Bütün iş süreçlerinin elektronik ortamda yürütüldüğü iş yapma yöntemidir. E-iş’in 3 bileşeni vardır. Bunlar; a-) Müşteri İlişkileri Yönetimi b-) Tedarik Zinciri Yönetimi c-) E-Ticaret
A-) MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YÖNETİMİ ( MİY – CRM ) : Müşteriye yakın ve etkileşimli bir ilişki kurarak müşteriyi tanımak elde tutmak sadık müşteri yapmak ve karlı bir müşteriye dönüştürmek için işletmenin tüm birimlerinin hep birlikte hareket etmesidir. Müşterilerin elde tutulmasının ve sadakatlerinin sağlanmasının önemi; 1-) Yeni müşteriye satış yapmak mevcut müşteriye satış yapmaktan 6 kat daha maliyetlidir.
2-) Tipik tatmin edilmemiş müşteri 8-10 kişiye bu deneyimden söz etmektedir.
3-) Bir işletme yıllık elde tuttuğu müşteri sayısını yalnızca %5 arttırarak kazancını %85 arttırabilir.
4-) Bir ürünün eski müşteriye satılma oranı %50 iken yeni müşteriye satılma oranı %15’tir.
5-) İşletme hizmetlerine ilişkin sorunları hızlı bir şekilde ilgilenip ve çözerse müşterilerin yaklaşık %70’i bu işletmeyle yeniden iş yapacaktır.


Müşteri ilişkileri yönetimi şu süreçlerin iyileştirilmesini hedefler
a-) Müşteriyi tanımak ve kazanmak c-) Müşteri sadakatini kazanmak
b-) Müşteriyi elde tutmak d-) Müşterinden elde edilen karı artırmak
bu amaçlara ulaşabilmek için bilgi sistemleri içerisinde kullanılan yazılımlara ; Siebel Systems Oracle PeopleSoft SAP AG ve Epiphany örnek verilebilir.
NOT : Müşteri ilişkileri yönetiminin işletmelere fayda sağlama garantisi yoktur. Araştırmalara göre müşteri ilişkileri yönetimi projelerinin %50’den fazlası beklenen sonucu sağlayamamıştır. Araştırmalar bu başarısızlığın nedenini anlayış ve hazırlığın olmayışına bağlamaktadır.
B-) TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ : Doğru ürünü doğru yerde doğru zamanda ve en düşük maliyetle teslim edilmesini sağlamak için bir dizi işletmenin entegrasyonudur.
Tedarik zinciri yönetimi getirileri  a-) Yerin Getirme b-) Lojistik c-) Gelir ve kar d-) Maliyet ve fiyat
Tedarik zinciri yönetimini doğru bir şekilde hayata geçiren işletmelerde görülen iyileşmeler
1-) Stok yönetimi nakliye ve ambalaj maliyetlerinde azalma
2-) Online sipariş alımı sonucu müşteri memnuniyetinde artış
3-) Kısa zamanda istenilen ürünü teslim edebilme
4-) Siparişe göre özel imalat yapabilme

C-) E-TİCARET : Mal ve hizmetlerin tanıtım satış sigorta dağıtım ve ödeme işlemlerinin bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır. E-Ticarette 4 temel yaklaşım varıdır. Bunlar;
1-) B2B ( İŞLETMEDEN İŞLETMEYE ) ÖR : [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...] [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...]
2-) B2C ( İŞLETMEDEN TÜKETİCİYE ) ÖR : [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...] [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...] [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...]
3-) C2C ( TÜKETİCİDEN TÜKETİCİYE ) ÖR : [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...] [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...]
4-) C2B ( TÜKETİCİDEN İŞLETMEYE ) ÖR : [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...]
E-TİCARETTE BAŞARI FAKTÖRLERİ
1-) İşi ( ürünü ya da hizmeti ) ve müşterileri anlamak
2-) Müşterileri bulmak ve onlarla ilişkiler kurmak
3-) Parayı kolay ve güvenilir bir şekilde aktarabilmek
ELEKTRONİK VERİ DEĞİŞİMİ ( EDİ ) : İşletmeden işletmeye e-ticarette fatura satın alma emirleri gibi dökümanların standart bir formatta bilgisayardan bilgisayara aktarılmasıdır.

ÜNİTE-9
GELENEKSEL BİLGİ SİSTEMİ GELİŞTİRME YAKLAŞIMLARI : 1970’li yıllarda bilgisayar bütünleşik bilgi sistemi geliştirme konusunda başlıca 2 yönteme bağlı kalmıştır. a-) Bireysel bilgi sistemi geliştirme b-) Yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya bilgi sistemi geliştirme
BİREYSEL BİLGİ SİSTEMİ GELİŞTİRME : Konunun uzmanı olan bir yazılımcı ve sistem açılımcısı kendi bireysel yeteneklerine ve uzmanlığına dayanarak bilgi sisteminin tasarımını yapar ve yukarıdan aşağıya örgütün tüm birimlerine uygulatır.
Bireysel yazılımcılara ve sistem açılımcılarına yardımcı olacak teknikler
a-) Akım Şeması : İşlemler dizisini gösteren bir harita yada algoritmadır.
b-) Söz Kod : Geliştirmeye çalıştığı sistemin taslağının çıkarmadır.
YUKARIDAN AŞAĞIYA BİLGİ SİSTEMİ GELİŞTİRME YAKLAŞIMI : Tüm işletme kapsamındaki sorunları bulmak ve tanımlamaktır. Bu yaklaşım özellikle işletmenin değişik kesimlerindeki sorunları birbiriyle karşılaştırmada büyük yarar sağlar. Bu sistem en büyük zorluk sürecin bitmez tükenmez bir zaman alması ve sonsuza kadar işleme devam edilmesidir.
AŞAĞIDAN YUKARIYA BİLGİ SİSTEMİ GELİŞTİRME YAKLAŞIMI : Ne zaman bir sorun ortaya çıkarsa ilk amaç onu hemen orda çözümlemektir. Sorun ait olduğu birimlerde belirlenerek çözülür. Bu yöntemin en büyük yararı her bir sorunun hızla çözüme kavuşturulması ve kullanıcıların sistemin nasıl işlediğini görmesidir. Yöntemin sakıncası ise işletmenin birlikte çalışmayan farklı bölümlerinin birbirleriyle ilişkilerini yok eder.
BİLGİ SİSTEMİ GELİŞTİRME DÖNGÜSÜ : Çok sayıda kullanıcıyı içeren büyük projelerde ortaya çıkan problemlerin üstesinden gelmek için başvurulan aşamalar bütünüdür. Bilgi sistemi geliştirme döngüsü 5 aşamada tamamlanır. Bu aşamalar;
1-) Yapılabilirlik araştırması 4-) Sistemin uygulamaya konması
2-) Sistem analizi 5-) Sistemin bakım ve onarımı
3-) Sistem tasarımı 6-) Sistemin değerlendirilmesi
Yapılabilirlik ( Fizibilite ) Araştırması : Mevcut sorunların istenenlerin ve istekleri karşılayacak yeni sistemin beklenen maliyetinin önceden hızlı bir öngörülmesidir.
Sistem Analizi : Mevcut sistemin işleyişinin ve bu işleyişte ortaya çıkan sorunların ortaya konmasıdır. Sistem analizi sonunda hazırlanan belgeler  Ayrıntılı iş planı Performans hedefleri Uygulamalar Prosedürler Kullanıcı girdileri ve girdi denetimleri
Sistem Tasarımı : Yeni sistemin alt modüllerinin belirlenerek sistemin işleyişinin yazılım ve donanım bileşenlerinin tasarlanmasıdır.
Tasarlanan Sistemin Uygulama Süreci
1-) Yeni sistemin uygulanabilirliğinin testi 2-) Kullanıcıların katılımının sağlanması
3-) Kullanacakların eğitilmesi 4-) Kullanımda esnekliğin sağlanması
5-) Yeni sistemin işletme çalışanlarına olumsuz etkilerinin azaltılması
6-) Yeni sistemin uygulamaya koyma biçiminin seçimi
NOT : Başarılı bir uygulamaya koyma süreci iç ve dış dirençleri ortadan kaldırmaktır. Bunun en etkili yolu ise iç ve dış çevrelerin katılımını sağlamaktır.
YENİ SİSTEMİN UYGULAMAYA KOYMA BİÇİMLERİ
1-) DİREKT GEÇİŞ : Eski sistem terk edilerek yeni sistemin uygulamaya konmasıdır. Direk geçişte işletmenin eski verilerini kaybetme olasılığı vardır.
2-) PARALEL GEÇİŞ : Yeni sistemin eski sistemin yanına konmasıdır. Yeni sistem yerine oturduktan sonra eski sistem iptal edilir.
PİLOT : Yeni sistemin bir pilot uygulamayla test edilmesidir. Bu yaklaşım yeni sistem işletmenin herhangi bir alt biriminde eski sistemle birlikte uygulamaya konur. Aşama aşama yeni sistemin eksiklik ve hataları giderilir. Başarıya ulaşılınca eski sistem terk edilir.
AŞAMALI : Pilot uygulamanın hemen hemen aynısıdır. Farkı seçilen küçük bir birimde yapılırken aşamalı uygulamanın çok daha büyük birimlerde yapılmasıdır.
NOT : Sistemde değişiklikler yapma girişimine yazılım bakım onarımı denir. Yazılım bakım onarımında karşılaşılan en önemli zorluk uygulamada yapılacak her değişikliğin sistemde hatalara yol açma riski taşımasıdır.
BİLGİ SİSTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ : Sistemin yapılabilirlik aşamasındaki öngörüler ve uygulamadaki başarısı açısından değerlendirilmesidir.


YENİ SİSTEMİ DEĞERLEME İŞLEMİ KRİTERLERİ
1-) Maliyetleri azaltırken geliri artırmalıdır.
2-) Rekabet üstünlüğü sağlamadır.
3-) Kolay kullanımlı olmalıdır.
4-) Güvenilir olmalıdır.
5-) Hataları anında göstermelidir.

BİLGİ SİSTEMİ GELİŞTİRME DÖNGÜSÜNÜN ÜSTÜNLÜKLERİ
1-) Ekip elemanlarına yol göstericilik ve kontrol sağlar.
2-) Büyük ölçekli işletmelerin mevcut yapısını grafik ve şemalarla görüntüleme olanağı verir.
3-) Birbirine bağlı ve anlamlı aşamalardan geçilmesi hataları azaltır.
4-) Maliyet süre ve diğer amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirir.
5-) Katılım yoluyla belge tasarımı yapılır.
6-) İyi tanımlanmış ve açıklanmış kullanıcı yönergeleri hazırlanır.
7-) Aksaklık eksiklik ve hatalar kolayca saptanır ve giderilir.
8-) Anlamlı tasarım standartları geliştirilir.
9-) Uzmanlara amaçlarına uygun bazı değişiklikler yapma fırsatı verir.
BİLGİ SİSTEMİ GELİŞTİRME DÖNGÜSÜNÜN SAKINCALARI
1-) Sistem geliştirme süreci uzun zaman alır. 2-) Sistem geliştirme maliyeti yüksektir.
3-) Sistemin yukarıdan aşağıya bütünüyle yeniden tanımlanmasını zorunlu kılar.
4-) Uyulması kesin kurallar koyar. 5-) Başta ön görüldüğünden daha pahalıya mal olur.
6-) Kullanıcıların sisteme müdahalesi çoğu kez mümkün olmaz.

ÜNİTE-10
KARAR DESTEK SİSTEMLERİ : 1972 yılında Peter G. Keen tarafından gündeme getirilmiştir. Keen karar destek sistemi kavramını karar verirken yöneticiye destek sağlayan ancak hiçbir zaman yöneticinin yerini alamayan bilgi sistemi olarak tanımlamıştır. Karar destek sistemi işletme yönetimi kararlarını desteklemek için işletme içi ve dışı kaynaklardan model tabanı bilgi tabanı ve veri tabanı sağlayan bilgisayar etkileşimli ve internet erişimli bir bilgi sistemidir.
KARAR SINIFLANDIRILMASI
A-) YAPILANMIŞ KARARLAR ( PROGRAMLANABİLEN KARAR ALGORİTMİK KARAR )
B-) YARI YAPILANMIŞ KARARLAR
C-) YAPILANMAMIŞ KARARLAR ( PROGRAMLANAMAYAN KARARLAR)
KARAR DESTEK SİSTEMİ TÜRLERİ
1-) MODEL AĞIRLIKLI KARAR DESTEK SİSTEMİ : 1970 – 1990 yılları arasında uygulanmış sistemdir. İşletmenin bütünleşik bilgi sisteminden kopuk ayrı ayrı sistemler biçimindeydi. Bu sistemler merkezi bilgi sisteminin denetiminde bütünleşik bir açıdan değil uç kullanıcı bölüm veya grup tarafından geliştirilirdi.
2-) VERİ AĞIRLIKLI KARAR DESTEK SİSTEMİ : Bütünleşik işletme bilgi sisteminden beslenen geniş bir havuzdan veri sağlayarak bunların açılımını yapar. Veri ağırlıklı karar destek sistemlerinde geliştirilen yeni bir teknolojiye veri çıkarım denilmektedir.
VERİ ÇIKARIM : Çok geniş boyutlu veri tabanlarındaki gizli eğilim ve ilişkileri bulma ve bunlardan gelecekteki gidişi belirleyecek işlem dizilerini çıkarma teknolojisidir. Veri çıkarmada elde edilen bilgilerin başlıcaları şunlardır;
a-) Çağrışım : Tek bir olaya bağlıdır. ÖR: süpermarkette satın alma davranışlarının açılımı mısır cipsleri satın alındığında %65 oranında da kola içildiğini yapılan promosyonun ise kola içimini %85’e çıkardığını ortaya koymuştur. Bu bilgiyle yöneticiler kolay karar alabilir. Bunun nedeni promosyonun karlılığı artırdığını çağrışımla öğrenmiş olmalarıdır.
b-) Ardışıklık : Olaylar zaman bağlıdır. ÖR: Eğer ev satın alınırsa en geç 2 hafta sonrada %65 oranında bir buzdolabı satın alınmaktadır. Bu tür çıkarım olayları zaman içinde sıraya sokarak karar alıcılara ışık tutmaktadır.
c-) Sınıflandırma : Belli tür eğilim gösteren grupları tanımayı sağlar.ÖR : Kredi kartı veren bankalar yarış ortamında eski müşterilerini yitirmekten korkması
d-) Kümeleme : belirli gruplar belirlenmemiştir. Veri çıkarım teknolojisi ile gruplar keşfedilir. ÖR: Bankaların yatırım türlerine göre müşterileri belirli kümelere sokması
e-) Kestirim : Tahminine dayanır. ÖR: Yöneticilerin satış rakamlarını tahmin etmesi
*** VERİ ÇIKARIM  Sinir ağları sanal mantık genetik algoritmalar gibi yapay zekaların yanında istatistik açılım araçlarından da yararlanır.
KARAR DESTEK SİSTEMLERİ BİLEŞENLERİ
1-) DONANIM 2-) VERİ TABANI VE MODEL TABANI 3-)UZMANLIK 4-) YAZILIM 5-) ARABİRİM
*** Karar Destek Sistemi Model Tabanı çeşitli matematiksel karar modüllerinin ve çeşitli sayısal açılım yöntemlerinin saklandığı dosyalar ve kütüphane bellekleridir. ÖR : Paket doğrusal programlama modeli PERT ve CPM modeli Stok kontrol modeli

** KIVAMLAŞTIRMA ( optimization ) MODELLERİ : Amaç saptama açılımının çok daha karmaşık özel bir uzantısıdır.
** ÖNGÖRÜ ( Tahmin ) MODELLERİ : Genellikle yıllara göre satış kestirimlerinde kullanılır.
** AMAÇ ARAMA AÇILIM ( Goal Seeking Analysis ) MODELLERİ : Matematiksel eşitlikler veya eşitsizlikler şeklinde karar değişkenlerinin değerini değiştirmek yerine amaç olarak bir sonuç hedeflenir ve bu sonucu gerçekleştirecek değişken değerleri araştırılır.
** EĞER NE AÇILIM ( What if Analysis ) MODELLERİ : Karar alıcı karar değişkenlerinin değerlerini değiştirdikçe oluşan yeni sonuçları izleme olanağına kavuşur. ÖR: Eğer Fiyatlar %5 artarsa sonuç ne olur? Sorusuna yanıt aranır.
** DUYARLILIK ( Sensitivity ) AÇILIM MODELLERİ : Karar değişkeninin değeri değiştirilerek sonuç gözlenir.
** ARABİRİM ( Interface ) : Kullanıcılar ile sistem arasındaki etkileşimi sağlayan tüm araçlara verilen addır.

KARAR DESTEK SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ
1-) Karar alma olgusuna çok geniş açıdan bakarak yöneticilerin sorunu bir bütün olarak görmelerini sağlar.
2-) Yöneticiye karar alma sürecinde yöneticiye ışık tutar.
3-) Karar almaya hız ve güvenirlik kazandırır.
4-) Soruna uygun matematik ve istatistik modeller kullanmayı sağlar.
5-) İşletmedeki birimlerin ve birim yöneticilerine karar desteği sağlar ve cesaretlerini artırır.
6-) Kapsamlı veri tabanları sağlayarak arzu edilen verilere kolayca ulaşılmasını sağlar.


*** GRUP KARAR DESTEK SİSTEMLERİ : Yapılandırılmamış sorunlar için çözüm üreten grup olarak çalışan iş görenlerin karar almasını destekleyen bilgisayar tabanlı ve etkileşimli yazılımlara denir. Grup karar destek sistemlerinin bileşenleri  Donanım yazılım İnsan Kaynağı
GRUP KARAR DESTEK SİSTEMİ YAZILIMI
1-) ELEKTRONİK SORGULAMA YAZILIMI
2-) ELEKTRONİK BEYİN FIRTINASI YAZILIMLARI
3-) FİKİR DÜZENLEME YAZILIMI
4-) ANKET YAZILIMLARI
5-) ÖNCELİK BELİRLEME VE OYLAMA YAZILIMLARI
6-) İŞLETMENİN ORTAKLARINI TANIMA VE ANALİZ ETME YAZILIMI
7-) POLİTİKA GELİŞTİRME YAZILIMLARI
8-) GRUP SÖZLÜKLERİ YAZILIMLARI
*** TAKIM BELLEK : İntranet destekli takım çalışması için geliştirilmiş uygulamalara verilen addır. Takım bellekler ve grup bellekler işletmelerdeki bilgi çalışanları tarafından gerçekleştirilen kısa dönemli projeleri desteklemek için kullanılır.

ÜNİTE-11
UZMAN SİSTEMLER : Tıpkı insan uzmanlarda olduğu gibi bilginin veri haline getirilerek soruna uygulandığı bilgisayar bütünleşik sistemleridir. Bu sistemlerin amacı sorunlara insan uzmanlardan daha hızlı tarafsız ve doğru tanı ve çözüm getirebilecek bilgisayar sistemleri oluşturmaktır. Bu sistemler özellikle tıp alanında fazlaca kullanılır. Uzman sistemler yapılandırılmamış kararlarda etkilidir.
UZMAN SİSTEMLERİN ÖĞELERİ  Donanım Yazılım Bilim tabanı ve bilim mühendisi ya da uzman elemandır.
UZMAN SİSTEMLERİN ÖZELLİKLERİ
1-) İşletme yöneticilerine ve uzmanlarına sorunları tanımlamada ve çözümlemede yansızlık kolaylık isabet ve hız sağlar.
2-) Bilimsel bulguları ve belirli bir alanın bütünleşik bilim uzmanlığını tanı ve çözüm kalıpları veya kuralları biçimine getirerek gerçek bir uzman gibi işlev görür.
3-) Konunun insan olan uzmanıyla etkileşimli olarak çalışabilir.
4-) Tanı ve çözümleme süreci sırasında aynı anda bir çok hipotezi sınar ve geçerli olanı bulur.
UZMAN SİSTEMLERİN UYGULAMA ALANLARI
1-) Yatırım danışmanlığı menkul değerler alım ve satım kararları
2-) Hastalıklara tanı koyma ve hastalara reçete yazma
3-) İşletme yönetiminde planlama programlama ve zamanlama yapma
4-) İşletme mühendislik eczacılık hukuk ve muhasebecilik danışmanlığı ve öğretimi
5-) Yapı tasarımı yapı planlaması yapı denetimi ve iç mimari
6-) Bilgisayar tasarımı
7-) Ürün maliyetlerini bulma
UZMAN SİSTEMLERİN YARARLARI
1-) Kararların doğruluğunu ve güvenirliğini artırır.
2-) Karar süreci hızlandırarak yöneticilerin tam zamanında karar almasını sağlar.
3-) Uzman elemanların verimini artırır.
4-) Karar almaya belge desteği verir.
5-) Kaliteyi iyileştirir.
6-) Can güvenliği sağlar.
YAPAY ZEKA : Bilgisayar matematik mühendislik biyoloji dilbilim ve psikoloji gibi bilimlerin ortak etkileşimi ile geliştirilmiştir. Yapay zeka çalışmalarının amacı gören duyan hisseden koklayan dokunan yürüyen konuşan ve düşünen sistemler geliştirip insanlığın hizmetine sunmaktır.
DOĞAL ZEKA : Akıl yürütme kavrama nesnel ve nesnel olmayan gerçekleri algılama sonuç çıkarma soyutlama öğrenme ve değişen koşullara uyum gösterme yeteneğidir.
YAPAY ZEKA BİLEŞENLERİ  Bilinç Bilimi Bilgisayar Bilimi ve Uygulamaları Robotik Uygulamalar Doğal Dil Uygulamaları
YAPAY ZEKA ARAŞTIRMALARI
1-) İnsan gibi düşünen ve davranan sistemler
2-) Rasyonel ( Akılcı ) karar alabilen ve davranan sistemler
*** Rasyonel ( Akılcı ) Sistem : Amaçlara ulaşmak için inançlara uygun davranan sistemlere denir.
İŞLETMELERDE YARARLANILAN YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
1-) Zeki Bilgisayarlar 4-) Yapay sinir ağları 7-) Genel Algoritmalar 10-) Akıllı Evler
2-) Robotik 5-) Bulanık mantık 8-) Melez yapay sistemler 11-) Dijital Cüzdan
3-) Doğal arabirimler 6-) Sanal gerçeklik 9-) Düşünen Bilgisayarlar


Doğal Arabirimler : İnsanlar hiçbir aracı birim kullanmadan bilgisayarla kolayca etkileşimde bulunabilmektedir.
Yapay Sinir Ağları : İnsan sinir yapısını taklit ederek karşılaştığı örnekler yolu ile öğrenebilmekte öğrendiklerini kullanabilmekte saklayabilmekte ve sonra tekrar kullanabilmektedir.
Bulanık Mantık : Belirsizliklerin anlatımı ve belirsizliklerle çalışabilme olanağıdır.
Sanal Gerçeklik : Gözlük ve stereo kulaklıklı bir başlık seti vücut hareketlerini algılayan özel bir giysi veya eldiven ve çok algılayıcılı giriş-çıkış cihazlarıyla oluşturulur.
Genetik Algoritmalar : Canlı organizmaların çevrelerine uyum gösterme yazılımlarından yararlanılır.
Melez Yapay Zeka Sistemleri : Yapay zeka sistemlerinin iki veya daha fazlasını bir arada kullanan sistemlere denir. Bu sistemlerin en yaygın türü zeki ajanlardır.
Zeki Ajanlar : Bireysel kullanıcılar işletmeler işletme birimleri programcılar ve benzerleri için tekrarlı ve tahmin edilebilir özellikte belirli bazı işleri yapan yazılım programlarıdır.
Dijital Cüzdan : Yalnızca sahibinin el yazısı ya da imzasıyla açılabilen içinde değerli verileri barındıran cüzdandır.
İŞLETMELERDE YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
1-) MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YÖNETİMİNDE YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
2-) ÜRETİM YÖNETİMİNDE YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
3-) FİNANS YÖNETİMİNDE YAPAY ZEKA UYGULAMALARI

ÜNİTE-12

BİLGİ GÜVENLİĞİ : Elektronik ortamlarda verilerin veya bilgilerin saklanması ve taşınması sırasında bilgilerin bütünlüğü bozulmadan izinsiz erişimlerden korunması için güvenli bir bilgi işleme platformu oluşturma çabalarının tümüdür. Bilgi güvenliğinin 3 temel amacı vardır. Bunlar;
a-) Gizlilik : İşletmelerin sahip oldukları veri ve bilginin yetkisiz kişilerce kullanılmasını engellemektir.
b-) Kullanılabilirlik : Veri ve bilgilerin ihtiyaç duyulduğu anda erişime hazır tutulmasıdır.
c-) Tutarlılık : Tüm bilgi sistemlerinin fiziksel sistemlerle uyumlu ve tutarlı olmasıdır.
** Yazılım fikir mülkiyetinin bir çeşididir. Fikir Mülkiyeti fiziksel varlığı olmayan yaratıcı bir çalışmanın fiziksel bir forma dönüştürülmesidir. Yazılım Korsanlığı telif hakkı alınmış bir yazılımın izinsiz kullanılarak çoğaltılması dağıtılması ve satılmasıdır. Bilginin Gizliliği bilginin sadece erişim hakkı olan yetkili kişilerce erişebilir olmasının sağlanmasıdır.
** İşletmeler çalışanları ve müşterileri hakkında bilgilere ihtiyaç duyma nedeni şunlardır;
1-) Pazarlama Amaçlı Kullanım
a-) Çerez ( Cookie ) : İnternetteki faaliyetlerin izlenmesi amacıyla bir web sitesi tarafından bilgisayara kaydedilen metin dosyalarına denir.
b-) İstenmeyen E-Posta ( Spam ) : Pazarlama amacıyla izin almadan çok sayıda kişiye gönderilen e-postalardır.
c-) Reklam Program ( Adware ) ve Casus Program ( Spyware ) : Reklam içeren bilgisayar programlarına reklam program kullanıcının bilgisi dışında kişisel bilgilerini toplayan programlara ise casus program denir.
2-) Çalışanları İzleme Amaçlı Kullanım

BİLGİ GÜVENLİĞİNE YÖNELİK SALDIRILAR ŞUNLARDIR;
1-) İÇSEL ( DAHİLİ ) TEHDİTLER : İşletme çalışanlarından kaynaklanan bilgi güvenliği sorunlarıdır. Çalışanların yol açtığı bilgi güvenliği sorunları kimi zaman bilinçsizlikten kaynaklanmaktadır.
2-) DIŞSAL ( HARİCİ ) TEHDİTLER : ÖR : bilgisayar korsanları müşterilerin listelerini ve yeni projeleri öğrenip rakiplere satabilirler.

BİLGİSAYAR SUÇLARININ İŞLENMESİNDE KULLANILAN ARAÇLAR
1-) VİRÜS : Bilgisayarın çalışmasını yavaşlatmak engellemek ve verileri silmek için tasarlanmış bilgisayar programlarıdır. Solucanlar ( Worm ) virüslerin en zararlı ve en yaygın olan türüdür. Solucanlar bulaştığı bilgisayardan başka bilgisayar sıçramak için otomatik olarak tasarlanmış virüstür.
** Truva Atı ( Trojan ) : Yararlı gibi görünen ancak zarara yol açan bilgisayar programıdır. Truva atı ücretsiz olarak yüklenen yazılımlarda bulunabilir.
2-) YANILTICI E-POSTA : Genellikle insanları korkutmak ve panik yaymak için gönderilir. Genellikle zaman kaybına yol açıp internet trafiğini yavaşlatır.
3-) HİZMETİ ENGELLEME SALDIRISI ( DoS VE DDoS ) : Bir bilgisayar sisteminin ya da web sitesinin işlemesini hizmet vermesini engellemek için yapılan saldırılardır. DoS : Casus programlarla sisteme sızan saldırganlar sisteme çok sayıda veri göndererek sistemin çökmesini sağlamasıdır. DDoS : DoS aynıdır. Tek farkı saldırıların birden fazla noktadan yapılmasıdır.

BİLGİSAYAR KORSANI : Bilgisayar konusundaki bilgi ve birikimini suç işlemek için kullanan ve bilgisayar sistemlerini kıran bilgisayar kullanıcılarıdır.
BİLGİSAYAR KORSANI ÇEŞİTLERİ
1-) HEYECAN DÜŞKÜNÜ BİLGİSAYAR KORSANLARI : Bilgisayar sistemlerini eğlence olsun diye kırarlar.
2-) ETİK BİLGİSAYAR KORSANLARI : Bilgisayar korsanları ile aynı bilgi ve beceriye sahip iyiniyetli güvenlik uzmanlarıdır. Bu korsanlara BEYAZ ŞAPKALI BİLGİSAYAR KORSANI denir.
3-) KARA ŞAPKALI BİLGİSAYAR KORSANLARI : Sistemdeki açıkları bulup o açıkları kötü amaçla kullanan bilgisayar korsanlarıdır.
4-) SİSTEM KIRICILAR : Yazılımlarda kopyalama için geliştirilen önlemleri çeşitli yöntemlerle kıran kişilere sistem kırıcı ( Cracker ) denir.
5-) EYLEMCİ BİLGİSAYAR KORSANLARI : Bilgisayar korsanlığını siyasi amaçlar için yapan kişilerdir.
6-) SİBER TERÖRİSTLER : Siyasi ve sosyal kurumlara ve kişilere göz dağı vermek baskı oluşturmak amacıyla resmi kurumların bilgisayarlarına ve bilgi sistemlerine saldıran kişidir.
7-) AMATÖRLER : Bilgisayar korsanı olmak isteyen fakat fazla bilgisi olmayanlara denir.
BİLGİ GÜVENLİĞİNİN SAĞLADIĞI KATKILAR
1-) İçeriden ve dışarıdan saldırılara karşı koruma sağlar.
2-) Her yerde ve her zaman tüm iletişimin gizliliğini sağlar.
3-) Kullanıcıları ve sistemleri doğru bir şekilde tanımlayarak bilgilere erişimi denetler.
4-) İşletmeyi daha güvenilir kılar.
BİLGİ GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER
1-) Yedekleme 2-) Anti Virüs Programları 3-) Güvenlik Duvarı 4-) Fiziksel Önlemler 5-) Denetimli Erişim
E-İMZA : Binlerce kodun şifreli biçimde bir araya gelmesi ile oluşan elektronik veridir. Elle atılan imza ile aynı hukuki sonuçları doğurur.
ELEKTRONİK İMZANIN ÖZELLİKLERİ
1-) Veri Bütünlüğü 2-) Kimlik Doğrulama ve Onaylama 3-) İnkar Edilemezlik
ELEKTRONİK İMZANIN KAMUSAL ALANDAKİ UYGULAMALARI
1-) Her türlü başvurular ( ÖSSKPSLES…. vs ) 2-) Kurumlar arası iletişim 3-) Sosyal güvenlik uygulamaları 4-) Sağlık uygulamaları 5-) Vergi Ödemeleri 6-) Elektronik oy verme işlemleri
ELEKTRONİK İMZANIN TİCARİ ALANDAKİ UYGULAMALARI
1-) İnternet bankacılığı 2-) Sigortacılık işlemleri 3-) Kağıtsız ofisler 4-) E-Sözleşmeler 5-) E-Sipariş

ÜNİTE-13
KÜRESELLEŞME : Bütün dünyayı tek bir pazar olarak görme anlayışıdır.
İŞLETME TÜRLERİ
1-) ULUSLARARASI İŞLETME : Birden fazla ülkede faaliyet gösteren işletmelerdir.
2-) ÇOK ULUSLU İŞLETMELER : Kendi ülkesi dışında birden fazla ülkede üretim ve pazarla faaliyetlerini gerçekleştiren ya da faaliyetleri kontrol eden işletmelerdir.
3-) KÜRESEL İŞLETME : Faaliyetlerini dünya çapında planlayan koordine eden ve yürüten dolayısıyla bütün dünyayı bir Pazar olarak gören işletmelerdir.
DIŞ KAYNAKLARDAN YARARLANMA : Artan rekabet ve küreselleşme sonucu işletmelerin kendi tedarikçilerini bir ortak olarak görmeleri ve yakın bir işbirliği içinde müşterilerine kaliteli ürün sunmaya çalışmalarıdır. Dış kaynaklardan yararlanma modellerinin hızla artmasının nedenleri şunlardır.
a-) Küreselleşme b-) internet c-) Büyüyen Ekonomi d-) Teknoloji e-) Deregülasyon
*** Deregülasyon : Devletin geleneksel rolünün ve görevlerinin azaltılmasıdır.
DIŞ KAYNAKLARDAN YARARLANMANIN ÜSTÜNLÜKLERİ
1-) Asıl konulara ( Öz Yeteneklere ) odaklanabilmek
2-) Maliyetleri düşürmek
3-) Başka bir işletmenin aklını kullanmak
4-) Maliyetleri daha iyi kontrol ve tahmin etmek
5-) Son teknolojiyi yakalamak
ÇAĞRI MERKEZİ : Kurumların ilişkili oldukları bütün çevrelerle iletişimlerini yürüttükleri merkezlere denir.
BİLGİ TEKNOLOJİLERİ YAZILIM GELİŞTİRİLMESİ AŞAMASINDA DIŞ KAYNAKLARDAN YARARLANMA 4 FARKLI YÖNTEMLE GERÇEKLEŞİR. BUNLAR;
1-) Hazır bulunan yazılımı alma
2-) Hazır bulunan yazılım üzerinde değişiklik yapmak için yapımcıya para ödemek
3-) Hazır bulunan yazılım üzerinde değişiklik yapmak için programcıya para ödemek
4-) Yapılmamış bir yazılımın geliştirilmesi için dış kaynaklardan yararlanma