Zamanın ölçülmesi

Suskun · 12 Şbt 2011

Zamanın ölçülmesi

* Artık yıl
* 30 Şubat
* Gregoryen takvimi - Miladi takvim
* Jülyen takvimi - Mali takvim - Rumi takvim
* Hicri takvim
* Aylar

Dünya'nın Saat Dilimleri
Zamanın ölçülmesi ,kullandığımız zaman sistemi Dünyanın hareketini esas almaktadır. Gezegenin kendi etrafındaki bir tam dönüşü bir gün;Güneşin yörüngesindeki bir tam dönüşü ise bir yıldır. Dünya dönerken güneş gökyüzünde yükselmeye başlar, en tepeye tırmanır ve gözden kaybolana dek alçalır.

Takvim
Antik uygarlıklar,yaşamlarını düzene sokmak için bu hareketlerden faydalanırdı. Babilliler M.Ö. 2400’lerde yılı 12 eşit parçaya ve günü 24 saate ayırmışlar.Babilliler ve onlardan ayrı olarak Mısırlılar,yıl uzunluğu 365 gün 6 saat olarak hesaplamışlardır. Takvimler; günü ayı, ve yılı takip etmek için düzenlenmekteydi. Tatiller ve festivallerin belirlenmesi,tohum ekimi ve hasat zamanı gibi işlerin planlanması için kullanılmaktaydı. M.Ö. 46'da kullanılmaya başlayan Jülyen takvimi, Roma imparatoru Julius Cesar ın talimatıyla hazırlanmıştır. 16. yy la gelindiğinde Jülyen takvimi Dünya hareketleriyle uyumlu olmaktan uzaktı. Jülyen takvimi geliştirilerek hazırlanan Gregoryen takvimi 1582de kabul edildi. 1752'de hazırlanan bu takvim ile Jülyen takviminden 11 gün çıkarılmıştır. Diğer uluslar kendi takvimlerini geliştirmiş ve bunlar halen kullanılmaktadır.

*Artık yıl
Artık yıl, takvim yılının mevsimlerle ve Dünya'nın Güneş çevresinde dönme süresiyle uyumlu olması için fazladan bir gün içeren yıllara verilen ad.
Bu fazladan gün Gregoryen takviminde 29 Şubat olarak seçilmiştir. Bu takvimin kurallarına göre bir yılın artık yıl olup olmadığı şöyle belirlenir:
* Yıl, 4'e tam bölünebiliyorsa artık yıldır. Örneğin; 2004, 2008, 2012, 2016 yılları artık yıllardır.
* Ancak, bir güneş yılının 365,25 günden daha az olmasından kaynaklanan, 4'e tam bölünebilmesine rağmen artık yıl olmayan yıllar vardır. 100'e tam bölünebilen bir yılın artık yıl olabilmesi için 400'e de tam bölünebilmesi gerekir. Örneğin; 1200, 1600, 2000, 2400, 2800 yılları artık yıllardır; ancak 1700, 1800, 1900, 2100, 2200 yılları artık yıl değillerdir.
Jülyen, geliştirilmiş Jülyen ve İran takvimlerinde de benzer kurallarla belirlenen artık yıllar vardır.
Matematiksel çözümleme
* Eğer yıl, matematikteki 4'e bölünebilme kuralına uyuyorsa artık yıldır. Matematikte 4'e bölünebilme kuralına göre; sayının son iki basamağındaki rakamlar "00" veya son iki basamağındaki sayı 4'ün katıysa bu sayı 4'e tam bölünebilir.

* 30 Şubat
Şubat ayı, 28 gün (Artık yıllarda 29) çeker. Ancak tarihte üç kere, bazı ülkelerde yapılan düzenlemelerle 30 güne çıkarılmıştır.
İsveç ve Finlandiya'da (O dönemde Finlandiya İsveç topraklarına dahildi), Julian Takvimi'nin, 1700 yılından başlayarak ve artık yılları sonraki kırk yıl için kaldırarak Gregoryen Takvimi'ne çevrilmesi planlanmıştır. Bu durumda 1700 yılı İsveç için artık yıl değildi. Her nasılsa, yapılan plana ters bir biçimde 1704 ve 1708 yılları artık yıl kabul edildi. Bu durum, İsveç Takvimi'nin Julia Takvimi'nden bir gün ileri, fakat Gregoryen Takvimi'nden 10 gün geride kalmasına sebep oldu. Bu karışıklık, 1712 yılında, iki artık günün eklenmesi ve bunun sonucu olarak yıllara 30 Şubat gününün katılmasıyla giderilmiştir. Bu tarih, Julian Takvimi'nde 29 Şubat'a, Gregoryen Takvimi'nde 11 Mart'a karşılık gelmektedir. İsveç'in Gregoryen Takvimi üzerindeki değişikliği 1753 yılında tamamlandı.
1929 yılında Sovyetler Birliği, her ayın 30 gün çektiği ve kalan beş ya da altı günün hiçbir aya ait olmayan tatil günleri olarak belirtildiği devrimsel bir takvimi hayata geçirdi. 1930 ve 1931 yıllarında Şubat ayı 30 gün çekmekteydi, ama 1932 yılında, aylar normal uzunluklarına geri döndürüldü.

* Gregoryen takvimi - Miladi takvim
Gregoryen takvim ya da Miladî takvim, Jülyen takviminin yerine Papa XIII. Gregory tarafından yaptırılan takvim. Milad'ı tarih başlangıcı ve Dünya'nın Güneş etrafındaki dönüş süresi olan 365 gün 6 saatlik zamanı "1 yıl" olarak kabul eder.
Dünyada en yaygın olarak kullanılan takvimdir. Aralarında Türkiye'nin de olduğu çoğu ülke tarafından kullanılan bu takvim, senede 10.8 saniye hata oranıyla en güvenilir ve hassas takvimdir

* Jülyen takvimi - Mali takvim - Rumi takvim
Jülyen takvimi, Jül Sezar tarafından M.Ö. 46 yılında kabul edilen ve batı dünyasında 16. yüzyıla kadar kullanılan takvim. Artık yıl hesaplamasındaki ufak bir fark sonucu yaklaşık her 128 yılda bir günlük bir kayma oluşturduğu için, yerini Gregoryen takvimi almıştır.
Oluşumu
Jül Sezar, o zamana kadar kullanılan takvimdeki karışıklıkları çözmesi için İskenderiyeli astronomi bilgini Sosigenes'den yardım alır. Sosigenes, 1 yılı 365.25 gün alarak oluşan mevsim kaymalarını düzeltmeyi hedeflemiştir. Böylece 4'e tam bölünemeyen yıllar 365 gün olmuş, bu yıllardan artan çeyrek günlerse 3 yılın ardından gelen artık yıla eklenerek, artık yılı 366 güne çıkarmıştır. Ayrıca 1 yılın 12 ay kalabilmesi için artık yıllarda aylar 6 ay 30, 6 ay 31 gün çekecek şekilde düzenlenmiştir. Artık olmayan yıllarda ise yılın son ayından 1 gün çıkarılmıştır. Bu da o dönemde yılbaşı Mart olduğundan dolayı Şubat ayının artık yıllarda 30, diğer yıllarda ise 29 güne çekilmesine sebep olmuştur. Ayrıca takvim düzenlemesini yaptığı için Temmuz ayının ismini değiştirerek kendi adından gelen July ismini vermiştir.
Fakat Sezar'ın öldürülmesinden sonra takvimde yapılan bu ıslahat düzgün uygulanamadı. Takvim düzenlemelerini yapan Pontifeksler, 3 yılda 1 artık yıl uygulaması yaparak takvimde tekrar bozulmalara sebep olmuştur. Bu uygulamanın yapıldığı yaklaşık 40 yıl boyunca 3 gün kayma meydana gelmiş ve M.Ö. 8. yıl'da Augustus 12 yıl boyunca artık yıl uygulamasını durdurarak bu kaymayı düzeltmiştir. Augustus tıpkı Jül Sezar gibi takvimde değişiklik yaptığı için Ağustos ayının adını değiştirip kendi ismi olan Augustus'u vermiştir. Fakat ismi Sezar'dan gelen Temmuz ayının 31, Ağustos ayının ise 30 çekmesinden dolayı Şubat ayından 1 gün alınıp Ağustos ayına eklenmiştir. Böylece Şubat ayı artık yıllarda 29, diğer yıllarda 28 güne düşmüştür.

* Hicri takvim
Hicri takvim veya Müslüman takvimi ya da İslami takvim (Arapça: التقويم الهجري‎; at-taqwīm al-hijrī; Farsça: تقویم هجری قمری ‎ taqwīm-e hejri-ye qamari; Urduca: اسلامی تقویم Islami taqwīm; Endonezce: Kalender Hijriah; Malayca: Takwim Hijrah), 1 yılı 354 ya da 355 gün olan ve 12 kameri aydan oluşan bir takvimdir.

Hicri takvim Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicretini başlangıç kabul eden ve ayın dünya çevresinde dolanımını esas alan bir takvim sistemidir. Hicri takvim, Hicri Şemsi takvim ve Hicri Kameri takvim olmak üzere ikiye ayrılır.
Aylar

1. Muharrem
2. Safer
3. Rebiülevvel
4. Rebiülahir
5. Cemaziyelevvel
6. Cemaziyelahir
7. Recep
8. Şaban
9. Ramazan
10. Şevval
11. Zilkade
12. Zilhicce

Hicri takvimde 12 ay bulunmaktadır. Bunlardan içlerinde en saygın ve önemli kabul edileni Ramazandır.

* Aylar
Ay'ın Yer çevresindeki dolanımını tamamlaması için geçen süre.

Bir kavuşum ayının, yani Ay'ın Yer'den görünen tüm evrelerini içeren tam bir çevriminin süresi 28,530588 ortalama güneş günüdür (28 gün 12 saat 44 dakika ve 3 saniye).

Bir yıldız ayı ise, Ay'ın bir yıldızla art arda iki kavuşumu (yıldıza göre aynı konuma gelmesi) arasındaki zaman süresidir ve 27,321661 gün sürer (27 gün 7 saat 43 dakika ve 12 saniye).

Modern takvimlerde ay 365 ve 366 gün süren bir yılın 12'de biri olarak kabul edilir.

Türkiye'de takvimler değiştikçe, ayların adları da buna bağlı olarak değişmiştir. 19. yüzyıla kadar daha çok Hicri takvime göre düzenlenmiş Arabi aylar kullanılıyordu: Muharrem, Safer, Rebiülevvel, Rebiülahır, Cemazielevvel, Cemaziyelahır, Recep, Şaban, Ramazan, Şevval, Zilkade ve Zilhicce. 19. yüzyıl ortalarından başlayarak Hicri takvimin yani sıra Jülyen takvimine dayanan Rumi ya da mali takvim de geniş bir kullanım alanı buldu.

1 Ocak 1926'dan bu yana yürürlükte olan ve Gregoryen takvimine dayanan miladi takvimdeki ay adları büyük ölçüde Rumi takvimden alınmıştır. Yalnız, 1944 sonunda değin teşrinievvel, teşrinisani, kânunıevvel ve kânunısani biçiminde kullanılan dört ayın adı, 10 Ocak 1945'te kabul edilen 4696 sayılı yasayla ekim, kasım, aralık ve ocak olarak Türkçeleştirilmiştir.
Yılın ay ve günleri
Ocak 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Şubat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
Mart 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Nisan 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Mayıs 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Haziran 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Temmuz 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Ağustos 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Eylül 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Ekim 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Kasım 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Aralık 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Suskun · 12 Şbt 2011

Saat

Avrupa kıtası ve Türkiye UTC zaman dilimleri

# Eşgüdümlü evrensel zaman :UTC
# Greenwich Mean Time : GMT - Saat dilimi
# Yaz Saati Uygulaması
# Avrupa Yaz Saati
# Artık saniye
# Ulusal saat

Eşgüdümlü Evrensel Zaman
UTC (Coordinated Universal Time), yani eşgüdümlü evrensel zaman (yahut saat) anlamına gelir. Teknik olarak aynı olmasa da, GMT ile aynı anlamda da kullanıldığı olur.

İngilizce kısaltma CUT (Coordinated Universal Time) ve Fransızca kısaltma TUC (Temps universel coordonné) arasında seçim yapılamadığından orta yol olarak UTC kısaltması seçilmiştir. İngiltere'de Greenwich'ten geçen meridyen referans kabul edilerek hesaplanır.
Türkiye Doğu Avrupa Zaman Dilimi'ndedir; bu yüzden Türkiye saati UTC+2, yani UTC'den iki saat ileridedir. Fakat saatlerin bir saat ileri alınmasıyla Türkiye saati UTC+3'tür.

GMT - Saat dilimi
GMT (Greenwich Mean Time), adını başlangıç meridyeninin geçtiği Londra'nın güney doğu banliyösü Greenwich'ten alan bir zaman dilimidir.

Burada bulunan rasathanenin üzerinde bulunduğu kabul edilen meridyen, sıfır olarak alınır. Bu meridyenden doğuya doğru gidildikçe ileri, batıya doğru gidildikçe geri gidilmiş olur. Her derece arası 4 dakika olduğundan 15 derecelik her dilim bir saat olarak kabul edilmiştir. Böylece 12 saat doğuda, 12 saat batıda olmak üzere, yeryüzü 24 saat dilimine bölünmüştür. Dünyadaki saat ayarlaması Greenwich'ten geçen meridyene göre yapılır.
Osmanlı devletinde saatleri, Ayasofya'nın kubbesinden geçtiği varsayılan ve Arz-ı Halife veya Arz-ı İstanbul olarak adlanırdıkları meridyene göre ayar ederlerdi. 1932'de saat, takvim vd ölçüm sistemi değişiklikleriyle birlikte, saat diliminde de uluslararsı bir standart haline gelmiş olan GMT sistemi kabul edildi.

Her ne kadar dünyadaki çoğu ülkede kullanılmasa da, yaz saati uygulaması yüksek enlemlerde sık rastlanan bir uygulamadır.
██ YSU kullanılıyor
██ YSU artık kullanılmıyor
██ YSU hiç kullanılmadı

Yaz saati uygulaması (YSU) bir yerde sabahları daha az, öğlenleri daha çok gün ışığından yararlanmak üzere geniş çapta saatin değiştirilmesi uygulamasıdır. Genel olarak bu uygulama kapsamında saatler bahar başlangıcında bir saat ileri, sonbaharda ise bir saat geri alınır. Çağdaş YSU uygulaması ilk defa 1895 yılında Yeni Zelandalı bir böcekbilimci olan George Vernon Hudson tarafından önerildi. O günden sonra birçok ülke bu uygulamayı benimseyerek kullanmaya başladı. Ancak yine de ayrıntılar zaman zaman çeşitlilik ve farklılık gösterebilmektedir.
Uygulama tartışmalıdır. Gün ışığının öğle saatlerine eklenmesi satış, spor gibi iş saatlerine bağlı etkinliklere olumlu yönde etkilerken; tarım, gece eğlenceleri gibi güneş ışığıyla beraber başlayıp biten etkinliklere olumsuz yönde etkilemektedir.Öte yandan öğle saatlerine bir saat daha eklemek, trafik kazalarından kaynaklanan ölüm oranlarını da azaltmaktadır. Ancak uygulamanın sağlık ve suç oranları üzerindeki etkisi daha az belirgindir. Her ne kadar uygulamanın ilk hedeflerinden biri, akşam saatlerindeki aydınlatma enerjisini kısmak olsa da, günümüzdeki çağdaş ısıtıcı ve serinletici cihazların kullanılmasıyla beraber bu amacından sapmaya başladı. Öyle ki, 20. yüzyıl başlarında elektrik temel olarak aydınlatmada kullanılıyordu. Ancak teknolojik gelişmeler yeni elektrik kullanım alanları yaratınca buradan edilen tasarruf miktarı azaldı. Bu bakımdan bu uygulamanın kullanılması çelişkili ve tutarsız bir hâl almaya başladı.

YSU'da ara sıra meydana gelen kaymalar başka zorlukları da beraberinde getirir. Bundan dolayı zaman kaydetmede ve görüşmelerle yolculukların ayarlanmasında, faturalandırma, arşivcilik gibi işlerde, tıbbi cihazların ve iş makinelerinin kullanımı ile uyku düzeninde sorunlar meydana gelir. Yazılımlar genellikle bilgisayarların saatlerini otomatik olarak ayarlar. Ancak bunun sınırları vardır ve özellikle YSU kuralları değiştiğinde hata olasılığı artar.

Avrupa Zaman Dilimi:
mavi Batı Avrupa Zaman Dilimi / (yazın) (UTC / UTC+1).
kırmızı Orta Avrupa Zaman Dilimi / (yazın) (UTC+1 / UTC+2).
haki Doğu Avrupa Zaman Dilimi / (yazın) (UTC+2 / UTC+3).
yeşil Moskova Zaman Dilimi / (yazın) (UTC+3 / UTC+4).
Açık renkle gösterilen ülkeler yaz saati uygulamıyor.
Avrupa Yaz Saati (İngilizce: European Summer Time, EST), enerji tasarrufu sağlamak amacıyla, Mart ayının son pazar günü başlayıp, Ekim ayının son pazar günü biten bir uygulamadır.

Artık saniye,
Artık saniye, Dünya'nın Güneş etrafındaki turunu çeşitli nedenler yüzünden yavaş ya da hızlı gerçekleştirilmesi nedeniyle yıl sonunda meydana gelen fazlalık.
Okyanuslarda yaşanan gelgitler de artık saniyeyi oluşturan etmenler arasındadır. Artık saniye 1999 yılından bu yana dünyanın rotasyon süresinin toplam 0.9 saniye gecikmesi nedeniyle uygulanmıştır. İlk artık saniye 30 Haziran 1972'de gerçekleşmişti. ABD Ulusal Standartlar ve Teknoloji Kurumu'ndan yapılan açıklamada, atomik saatlerin gece yarısında 00:00:00’ı göstermeden önce 23:59:60’ı göstereceği belirtildi.Değişiklik “Eşgüdümlü Evrensel Zaman” esasına göre atom saatlerinin ayarlanmasıyla gerçekleşti. Londra’da kış saatine göre geceyarısına denk gelecek değişiklik Türkiye’de 1 Ocak gecesi 02:00’de yaşandı.

Ulusal saat
Uluslararası ortak saat kullanımı amacıyla ortak bir başlangıç belirlenerek (Greenwich) oluşturulmuş, on beş boylamın güneş önünden bir saatte geçişi esas alınarak onbeşer boylam aralıkla çizilen saat dilimleridir.

Bir ülke onbeşer boylam aralıklarından hangisi içerisinde yer alıyorsa o boylamın saatini ulusal saati olarak kullanır. Türkiye'de kışın ikinci saat dilimi olan 30 derece (İzmit'ten geçen) boylamına saatlerini ayarlarken yazın ise günışığından daha fazla yararlanmak amacıyla Iğdır'dan geçen 45 derece boylamına (üçüncü saat dilimi) saatlerini ayarlamaktadır.

Bir ülke içinde meridyenlerden herhangi birinin yerel saatinin ülke sınırları içinde kullanılmasına ulusal saat (ortak) saat denir.

Zamanın ölçülmesi

Suskun

V.I.P

Suskun

V.I.P

Benzer konular