Danimarka

Fizikî Yapı

Yüzölçümü 43.092 km2 olan ülke, Jutland Yarımadası ile 483 adadan müteşekkildir. Jutland Yarımadası Kuzey Avrupa düzlüğünün bir uzantısıdır. Kuzeyde Limfiyord Boğazı ile ayrılan
yarımadanın batı kıyıları düzgün ve kum alanlarıyla kaplıdır. Kum alanlarının doğusunda bataklıklar yer alır. Son derece girintili, çıkıntılı olan doğu kıyılarında verimli moren (buzultaş) ovaları bulunur. Ovaların düzlüğünde seyrek rastlanan tepelerin en yükseği 173 m ile Yding Skovhoj’dur. Doğu kıyılarının açıklarında Büyük Fionie, Syaelland, Seeland ve Lolland adalarıyla birlikte yüzlerce küçük ada vardır. Buraya bağlı olan Grönland % 90’ı buzlarla kaplı, yüksek yayla görünümündedir.Yüzölçümü küçük olan Danimarka’nın yüksekliği fazla olmadığından, akarsuları da küçüktür. En uzun akarsuyu Jutland’daki Guden Irmağı (160 km), Stor Irmağı (100 km), Skern Nehri (90 km), Fyn adasındaki Odenja Nehri (60 km) ile Sjelland Adasındaki Sus Nehri (82 km) Danimarka’nın belli başlı ırmaklarındandır.Önemli bir gölü yoktur.


İklim

İklim, fizikî yapıdan dolayı her yerde aynı özelliği gösterir. En sıcak ayda sıcaklık 15-17°C, en soğuk ayda ise 0°C civarındadır. Yağışlı gün sayısı yılda 130-180 gün arasında değişir. En yağışlı aylar ağustos ve ekim olup, yağış ortalaması 130-180 mm, Batı Jutland’da ise 800 mm’dir. Rüzgârlar genellikle batıdan eserler ve çok serttirler.Katlegat ile Baltık Denizi arasındaki boğazların sert kışlarda aylarca donmuş şekilde kalmalarına rağmen Jutland kıyısı buz tutmaz. Kış ve sonbahar ayları fırtınalı geçer. Danimarka’da nisan ve haziran aylarında senenin en güzel günleri yaşanır.


Tabiî Kaynaklar

Tabii kaynakları bakımından oldukça fakirdir. Yüzölçümünün % 10’unu kaplayan ormanların büyük bir kısmı halkın yaptığı ağaçlandırma çalışmaları ile meydana gelmiştir.Kayın, meşe ve kozalaklı ağaçlar yaygındır.Arâzinin doğu kısmında verimli ovalar bulunurken, diğer kısımları mer’a veya kırlık arâzidir. Yabâni hayvanların bir özellik göstermediği Danimarka’da, mâden olarak porselen kili, granit, tuğla yapımında kullanılan kil, turba ile tebeşir yatakları ve az miktarda kömür yatakları bulunur. Balık bakımından kıyıları zengindir. Balıkçılar,Baltık denizinde ve Kuzey denizinde bol miktarda balık avlarlar.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Halkın hemen hepsi yerliler olan Dan’lardan meydana gelir. Azınlıkları Alman, Eskimo, Mûsevî ve göçmen işçiler teşkil eder. Nüfus yoğunluğu başşehri olan Kopenhag’ın bulunduğu Sjelland Adasında fazladır. Ülkede ortalama nüfus yoğunluğu km2 ye 119 kişidir. Jutland Yarımadası diğer meskûn adalar içerisinde yoğunluğu en az olanlarındandır.Yarımadanın yerleşim bölgeleri genellikle doğu kıyılarındaki verimli ovalar üzerine kurulmuştur.Nüfus artışı hemen hemen yok denecek kadar azdır (binde 4). Halkın % 67’si şehirlerde, kalanı ise köylerde yaşar. Hıristiyan olan halk Protestan mezhebine bağlıdır. Kullanılan resmi dil Danca olup, kendi grubunda olan diğer İskandinav dillerinden İsveççe ve Norveççeye çok benzemektedir. Öğretimin devlet tarafından parasız olarak yapıldığı ülkede okuma-yazma bilenlerin toplam nüfusa oranı % 100’dür. Edebiyat dallarından çocuk edebiyatı oldukça gelişmiştir. Halk için deniz ulaşımında feribot, kara ulaşımında ise bisiklet vazgeçilmez araçlardandır. Hayat standardı bakımından Avrupa’da ikinci gelmektedir. İki milyon insan atletizm kulüplerine kayıtlıdır. Futbolda 1992 Avrupa Kupasını kazandı.


Siyasi Hayat

Meşrûtî bir idâre vardır. 10 Eylül 1920 târihinde kabul edilen anayasaya göre Danimarka, anayasa düzeninde kral tarafından yönetilir. 27 Mart 1953 tarihli kânuna göre de hükümdar soyundan olan kadınlar da tahta çıkabilir. 4 yıl içinde seçilen 179 üyeli bir meclisi vardır.Kral, kânunları tatbik ve yürütme yetkisine sâhiptir. Parlamentoda kurulan bir hükümet icrâ işinde krala yardımcı olur. Kral parlamentoda başbakanı tâyin eder.


Ekonomi

Damimarka’da hayvancılık çok gelişmiştir. Et, süt ve süt ürünleri, Avrupa piyasasında son derece makbuldür. Nüfûsun % 16’sı tarım alanında çalışır. Ülke topraklarının üçte ikilik kısmında ekim yapılır. Arpa, buğday ve şekerpancarı yetiştirilen ürünlerin başında gelmektedir. Balıkçılık, bilhassa açık deniz balıkçılığı ileri seviyededir. Batı Jutland kıyılarındaki Esbjerg en önemli balıkçı limanıdır. Balık yağı ve diğer balık ürünleri üretimi ve işlenmesi için gelişmiş fabrikalar yapılmıştır. Tabiî kaynaklardan mahrum olmasına rağmen sanâyi ileri bir seviyededir. Dışardan alınan ham petrol ve hammaddeler işlenir. Sanâyi liman şehirlerinde fazladır. Gemi yapımı ve fabrika makinalarının yapımı ileri seviyededir. Sanâyi makinaları, gemi ve tersâne inşâ sanâyiinde dünyânın önde gelen ülkelerindendir.Hayvan ürünleri (et, süt, süt mâmülleri vs.), balık ve balık ürünleri, gemi, sanâyi makinaları, diğer ülkelere kurulan tersâneler ülkenin başlıca ihraç mallarıdır. İşlenmiş petrol satışı da mühimdir. İthal malları arasında yiyecek maddeleri, gübre, tohum, işlenecek hammadde başta gelmektedir. Ticâretini genellikle batı Avrupa ülkeleri, ABD ile yapar.

DANİMARKA MUTFAĞI VE KÜLTÜRÜ
Kültür
Danca Almanya’nın kuzeyindeki dil grubuna aittir ve diğer İskandinav dillerine karşı büyük benzerlik gösterir. Danimarkalı ünlü yazarlar arasında masalları incilden sonra en çok dile çevrilmiş olan Hans Christian Andersen, filozof ve ilahiyatçı Soren Kierkkegaard ve Danimarka’nın en çağdaş yazarı olan Peter Hoeg vardır. Danimarka halı kendisini tamamen modern olarak kabul ettiği için onları geleneksel giysiler, adetler ve festivaller içinde görmek diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha az rastlanacak bir görüntüdür. Ülkeyi ziyaret edecek olanlar halkı ve ülkeyi sakin ve rahat bulacaklardır. Gerçekten de 1989 yılında Danimarka aynı cinsten insanların evliliğinin yasallaşmasına izin veren ve gaylerin heteroseksüellerle aynı haklara sahip olması gerektiğini savunan ilk Avrupa ülkesi olmuştur. Danimarkalıların hayata bakış açısını anlatacak en iyi kelime belki de rahatlık ve sıcaklık olacaktır. Bu kelimeler onlar için dünyanın belalarından ve kargaşadan uzak olmak anlamına geliyor. Aslında bu bakış açısı Danimarkalıların kendi özel hayatlarına bakış açısına da etki ediyor. Bu etkiyi evlerini dekore edişlerinden ve küçük kafelere olan ilgilerinden anlamakta mümkün.
Danimarka mutfağı denince akla ilk gelen tereyağlı ekmek ve çeşit çeşit sandviçlerdir. Danimarka yemekleri daha çok et, balık, ve patates ağırlıklıdır. Tipik yemekler arasında kızarmış domuz eti; tuzlanmış, dereotu ile marine edilmiş ve hardal sosu ile servis yapılan som balığı ve patates, baharat ile haşlanmış olan sığır eti ile hazırlanmış güveç vardır. Birçok ülkede Danish olarak bilinen ünlü hamur işine Danimarka’da Vienna ekmeği denir ve her adım başında fırınlar size ağzınızı sulandıracak seçenekler sunar. Danimarka’nın Calsberg bira fabrikası mükemmel biralar üretir. Bira, şarap ve diğer içecek türleri birçük kafe, restoran ve marketlerde bulunur.
Deniz kıyısının simgesi olan Danimarka, dünya balık tüketiminde ilk sıralarda yer almaktadır.
Danimarkalıların aslında yemeğe çok düşkün olmadıkları, yemekte oturup sohbet etmenin onlar için daha önemli olduğu bilinmektedir. Ancak yemeğin lezzeti ve göze hitap etmesi konusunda ise oldukça titiz davrandıkları bir gerçektir.
Danimarkalılar ekmeği sadece kahvaltıda tüketirler. Diğer hamur işi yiyecekler daha sık tüketilmektedir. Kahvaltıda en çok tercih ettikleri tatlı: Wienerbrod üzerine eklenen reçellerdir. Wienerbrod reçelle yapılan kabartılmış bir çörek olup, hamurunun Türk yufkası olduğu yönünde kayıtlar bulunmaktadır. Yine bol malzeme ve garnitürlerle süslenen Smørebrødlar da Danimarkalıların ekmekle hazırladıkları favorileri arasındadır.
Danimarka’da doğum günü kutlamaları çok ciddiye alınır ve ister genç ister yaşlı olsun hiç kimse bir doğum günü ‘kringle’ olmadan doğum günü kutlamayı düşünemez. Bir kringle içine bol bol zengin ‘remonce’ doldurulmuş büyük pretzel biçiminde bir wienerbrod’dur. JKringle’in biçimi fırıncıların eski lonca işaretidir. Kringle sözcüğü eski Norse dilinde “yuvarlak”, “çember” anlamlarına gelir. Bu Hıristiyanlıktan önceki eski şölen ekmeğinin özgün biçimiydi; ancak Hıristiyanlığa geçişten sonra, önceden birbiriyle birleştirilen iki üç, artık birkaç işareti oluşturacak biçimde birbiri üzerine dik olarak getirilmektedir. Wienerbrod hamuru “smorkage” gibi daha büyük kekler için de kullanılır. Smorkage içinde renonce, vanilyalı krema ve bol bol glaze şeker bulunan zengin bir tereyağlı pastadır. Yahudilerin ‘bolish’ine pek benzer; bu arada ‘bolish’ adının da yuvarlak pasta anlamına gelen Portekizce ‘bole’ sözcüğünden geldiğini belirtelim. Birçok değişik Wienerbrod somunu arasında ‘belediye başkanı somunu’ diye adlandırılan bir tanesi ise örgülü bir somundur ve her bir örgüde eşit ölçülerde tereyağı, şeker ve badem ezmesinin (marcipan) bulunduğu bir dolgu maddesi vardır.

Peynirli Pilav
Malzemeler:- 200 g pirinç
- ½ lt süt (kaynamış)
- Peynir, gravyer ya da benzeri (rendelenmiş)
- Tuz, karabiber
Yapılışı:
Pirinç tuzlu suda diriliğini kaybetmeden pişirilip süzülür. Tencerede süt, peynir, tuz, karabiber orta ısıda karıştırılarak sütü peynire emdirilir. Süzülen pirinç sıcak suyla çalkalanır, iyice süzülüp servis tabağına aktarılır, üstüne sütlü peynir yayılarak servis edilir.

Danimarka Salatası
Malzemeler:
- 300 g pirinç
- Maydanoz
- 300 g midye
- Sirke
- 300 g karides
- Sıvı yağ
- 200 g bezelye
- Un
- 1 küçük soğan
- Tarçın
- 1 diş sarımsak
- 1 tatlı kaşığı toz şeker
- 6 sap kereviz
Yapılışı:
Pirinci çok diri kalacak şekilde haşlayıp süzün. Karidesleri ve midyeleri (dondurulmuş değilse) şeker ve sarımsakla suda haşlayıp kabuklarını soyun ve haşlanmış pirince ilave edin. Daha sonra da bu karışıma doğranmış kereviz saplarını ve haşlanmış bezelyeyi katın. Maydanozu ince ince kıyıp üstüne serpiştirin. Diğer yanda rendelenmiş soğanı, sirke, tuz, yağ, biber, tarçın ile karıştırarak sos hazırlayın ve salatanın üzerine döküp servis yapın.

Danimarka Kurabiyesi
Malzemeler:- 2,5 su bardağı un
- 1 yemek kaşığı badem (kalın çekilmiş)
- 6 yemek kaşığı margarin
- 1 yumurta sarısı
- Yaklaşık 1 su bardağı şeker
- 2 yemek kaşığı minik parçalanmış badem
- Tarçın
Yapılışı:
Un, çekilmiş badem, yağ ve şekeri karıştırın. Elde ettiğiniz hamuru yarım saat bekletin. Unlanmış düz bir yerde 3 mm kalınlığında açıp bir rulo yapın. Rulolardan yıldız şeklinde parçalar kesin. Üzerine yumurta sarısı sürüp tarçını ve kalın çekilmiş bademi serpiştirin. Önceden ısıtılmış fırında 200 derecede ortalama 8 dakika pişirip servis yapın.