Prousa(Bursa)’'nın Osmanlı Devleti'ne siyasal, sanatsal ve kültürel katkıları

Çelebi Mehmet ile Emine Hatun'un oğludur. 1415 yılında Amasya Sancakbeyi oldu. 1420 yılında Börklüce Mustafa ile Anadolu beyliklerinden Germiyanoğulları, Ramazanoğulları ve Menteşoğulları'nın isyanlarını bastırdı.

1430 yılına Venediklilerden Selanik kalesini aldı. 1444'de Varna, 1448'de II. Kosova Savaşı'nda kazandığı başarılarla Balkanlarda devletin sınırlarını genişletti.

Karacabey'de topladığı devlet yöneticilerinin huzurunda saltanattan vazgeçtiğini ilan etti. Bir süre Karacabey'de inzivaya çekildi. Daha sonra Çandarlı Halil'in baskısı ile tekrar tahta geçmek zorunda kaldı. 47 yaşında iken 3 Şubat 1451 günü yaşamını yitirince, Muradiye'deki türbesine gömüldü. Vasiyeti üzerine türbesinin üstü açık, sandukası üzerinde de toprak vardır.

Sultan II. Murat'ın Muradiye semtinde yaptırdığı külliyesinde; cami, hamam, medrese ve imaret bulunup tümü günümüze gelebilmiştir. Sultan Murat, duygusal ve şair yönü olan bir kişi olup ayna zamanda divan şairi, müzisyen ve hattattır.

Fatih (1451-1481), İstanbul'u aldıktan sonra Bursa ikinci plana itilmiştir. Bu nedenle de Bursa, hep ikinci ya da manevi başkent oldu. Örneğin Fatih vefat edip II. Beyazıt padişah olunca (1481-1512), kardeşi Cem de 1481 yılında Bursa'ya gelip padişahlığını ilan etmişti. Bahtsız Şehzade Cem, Bursa'da 18 gün süren padişahlık yaptı, burada kendi adına para bastırdı. Sonradan bu durum, Bursalıların Sultan tarafından cezalandırılmasına neden oldu. II. Bayezid, 1512'de Bursa'ya girince, Yeniçeriler şehri yağma etmek istediler, yağma son anda önlendi.

Yavuz Selim padişah olunca da, bu kez kardeşi Korkut aynı şeyi yaparak Bursa'da padişah olmak istedi. Ancak Şehzade Korkut'un Bursa'daki saray-ı âmire'den tüfekleri almak istemesine Bursalılar engel oldu. Daha sonra Şehzade Ahmet de, Bursa'yı alarak hükmetmek istemiş, ama başaramamıştı.

Birinci Dünya Savaşı sonrasında Türkiye İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmişti. 1920 yılında Yunanlılar önce İzmir ve çevresini ardından 2 Temmuz 1920 tarihinde Mustafakemalpaşa ve Karacabey'i işgal ettiler. 6 Temmuz'da ise Gemlik İngilizler tarafından işgal edildi.

Bursa'da, Osmanlı döneminden sonra en büyük acı Yunan işgali ile yaşandı. Ankara'daki TBMM kürsüsü üzerine, Bursa düşman işgalinden kurtuluncaya kadar kalmak üzere siyah bir örtü örtüldü.

O zor yıllarda Bursa'da yaşayanların neredeyse üçte biri Gayrimüslim olduğu için bazı Bursalılar silahını alıp dağlara çıkmıştı. Kentte kalanlar ise, Kuvvay-ı Milliye için istihbarat çalışmaları yapmıştı. Yunanlıların Osman Gazi türbesine hakarette bulunmaları Bursalıların işgalcilere karşı daha da kinlenmesine sebep oldu. Bursa, 2 yıl, 2 ay 2 günlük işgalden sonra 11 Eylül 1922 günü kurtarıldı. Yunan askerlerinin şehirden çekilmesinde, Türk ordusunun olduğu kadar, silahlı milislerin de katkısı büyük olmuştur.

İşgal döneminde Bursa halkı çok zor yıllar yaşadı. Özellikle köylerde çok sayıda insan ölmüş, bir çok köy de yakılmıştı. İşgal yıllarında Bursa'da da birçok mahalle yakılmış, yıkılmıştı. Cumhuriyet sonrasında; Bursa nüfusunun yaklaşık üçte birini oluşturan Gayrimüslimlerin kenti terk etmesiyle yeni, farklı bir bunalım yaşandı. Giden Gayrimüslimlerin yerine gelen "Mübadele göçmenleri" her şeye yeniden başlamak zorundaydı. Zaten Bursa, 1880'li yıllardan beri yoğun bir göçmen akınına uğramıştı. Daha bu göçmenleri bünyesinde hazmedemeden, önce Balkanlardan gelen göçmenler, daha sonra mübadele ile Yunanistan'dan gelen göçmenler Bursa'yı, Cumhuriyetin ilk yıllarında büyük bir sosyal ve ekonomik sorunlar yumağı haline getirdi. Çünkü Bursa'yı terk eden Gayrimüslimlerin çoğu esnaf ve tüccar iken, yerlerine gelen göçmenlerin hemen tamamının çiftçi olması sorunları daha da arttırmıştı. Gelen göçmenlerin büyük bölümünün Türkçe dahi bilmeyip, faklı geleneksel ve kültürel özellikler taşıması, Cumhuriyet Bursa'sı için farklı ve ciddi sorunların ortaya çıkmasına sebep oldu. Ancak Cumhuriyet yönetimi, kısa sürede Bursa'daki bu toplumsal ve kültürel sorunları aşmayı bildi.
Genç Cumhuriyet, yakılmış, yıkılmış bir Bursa'dan kısa sürede modern bir kent yaratmayı başardı. Yeniden ipek fabrikaları kuruldu, gerek kent merkezi, gerekse ilçe ve köylerinde büyük bir imar atılımı başladı. Cumhuriyet devrimlerine de sahip çıkan Bursa, çok kısa süre içinde büyük bir gelişme göstererek ülkenin dördüncü büyük kenti haline geldi.

Atatürk, milli mücadelenin merkezi olan Ankara'yı başkent yaptı ama Bursa'yı da çok sever ve ilgi gösterirdi. Nitekim Atatürk'ün en çok ziyaret ettiği illerin başında Bursa gelir. Atatürk, 1922 yılından ölümüne kadar Bursa'ya 18 kez gelmiştir.

Atatürk, Kurtuluş Savaşı'nın hemen ertesinde, 17 Ekim 1922 tarihinde Bursa'ya ilk ziyaretini yapmıştı. Bu gezisi sırasında yaptığı konuşmasında Atatürk: "Artık ordularımızın yaptığı savaş bitti. Şimdi eğitim ve ekonomik alanda bir savaşa hazırlanıyoruz" demişti.

31 Ağustos - 11 Eylül 1924 tarihlerindeki üçüncü gelişinde ise Atatürk artık Cumhurbaşkanı'dır. Bursa'nın kurtuluş törenlerinde yaptığı konuşmada şunları söylemiştir: "Devrimlerimiz, Türkiye'nin yüzyıllar için mutluluğunu yüklenmiştir. Bize düşen, onu anlatmak ve değerlendirerek çalışmaktır".

Atatürk, yapacağı her devrim öncesinde mutlaka Anadolu'yu gezer, nabız yoklardı. Bu gezilerine de Bursa'dan başlardı. Yine Harf Devrimi öncesinde, 27 Ağustos 1928 tarihinde Bursa'ya gelmişti.

26 Mart 1937 tarihindeki gelişinde ise Bursa gençlerine bir söylev vermişti: "Yorulmadan beni izleyeceğinizi söylüyorsunuz. Fakat arkadaşlar, benim sizden istediğim, yorulduğunuz zaman dahi, durmadan yürümek, dinlenmeden beni takip etmektir. Sizler, yani yeni Türkiye'nin genç evlatları, yorulsanız dahi beni izleyeceksiniz. Dinlenmemek üzere yürümeye karar verenler asla yorulmazlar."

Atatürk, en renkli gezisini de aramızdan ayrıldığı yıl, 1 Şubat 1938 tarihinde Bursa'ya yapmıştı. Uzun süredir hasta olan Atatürk, Bursa'da dans etti, eğlendi. Adeta son baharını yaşadı Bursa'da... Atatürk kendisi için Bursa Belediye salonunda verilen baloda öylesine neşelendi ki, orkestrayı durdurup zeybek çaldırdı. Salonun ortasına geçip zeybek oynadı. Bursa, Atatürk Türkiyesi ile aydınladı. Bütün Türkiye gibi Bursa ve Bursalılar da ona çok şey borçlu. Bütün Türkiye gibi Bursalılar da onu asla unutmayacak...