Osmanlıcada ''M''ile başlayan kelimelerin anlamları

MA'
Yer yüzüne yayılıp döşenmek.
MÂ
f. Biz mânasınadır. (Bak: Şahıs zamiri) * Mim ile elif harfinden ibâret "Mâ". Arabçada muhtelif isimleri vardır. Ve çeşitli mânalara gelir. Cansız şeylere işaret eder. "Şu nesne, o şey ki..." mânâlarına gelerek kelimelerle birleşir. Meselâ: (Mâ-ba'd: Sondaki, alttaki.)
MÂ'
Su. Ab.
MAA
(Beraber) mânasında bir kelime olup, iki türlü kullanılır:1- İzafetle (tamlama hâlinde):a) Zarf olarak: (Celestü maa zeydin: Zeyd ile beraber oturdum)b) Sıla (cümlecik) olarak: (Musaddıkan lima maaküm: Sizdekini tasdik ederek)c) Haber olarak: (Vehüve maahüm: O, onlarla beraberdir.)2- İzafetsiz: Bu takdirde tenvinlenir ve hâl olarak bulunur: (Caû maan: Beraber geldiler.)
MAAB
Ayıp, eksiklik. * Ayıp şey, utanılacak nesne, ayıp yeri.
MAABİD
(Meâbid) (Mabed. C.) İbadet edilen yerler. Mâbetler. * (Abd. C.) Hizmetçiler. Kullar.
MAABÎD
(Ma'bud. C.) Ma'budlar.
MAABİD-İ İSLÂMİYE
İslâm mâbetleri. Mescid ve câmiler.
MAABİR
(Ma'ber. C.) Köprüler, geçitler, kemerler.
MAACİL
(Ma'cel. C.) Yollar,
MAACÎN
(Ma'cun. C.) Macunlar. Hamur kıvamındaki yoğurulmuş şeyler.
MAAD
(Meâd) (Avdet. den) Âhiret. Dönülüp gidilecek yer. * Dönüş. * Ahiret işleri. Uhrevi işler.
MAADA
Başka. Fazla. Bundan gayrı. (Bak: Adâ) (İstisnâ kelimesidir)
MAADİN
(Maden. C.) Madenler.
MAAFİR
Hemedan'da bir kabilenin adı.
MAA-HAZA
Bununla beraber. Bununla birlikte.
MAAHİD
(Ma'hed. C.) Buluşma yerleri. Anlaşma yapılan ve sözleşilen yerler.
MAAHU
Onunla beraber. Onunla.
MAAK
Meslek, mezheb. * Sığınacak yer.
MAAKAT
Derinlik.
MAAKID
(Ma'kad. C.) Ma'kadlar, akdedilecek yerler. Toplantı yerleri. * Düğümler. Düğüm yerleri veya noktaları.
MAAKIL
(Ma'kıl, Ma'kale ve Ma'kule. C.) Sığınacak yerler. * Kan pahaları.
MAAKIM
(Ma'kım. C.) Eklemler, eklemeler.
MAAKKA
Çocuğun, anababaya isyan etmesi. Veledin valideyne itaatsizliği.
MAAL
Yükseklik. İlerilik. Şereflilik.
MAALCEMAA
(Maa-l-cemâe) Cemaatle beraber, cemaatle birlikte.
MAALEM
İz. Eser. Nişân. * Dinî mes'ele.
MAAL-ESEF
Yazık ki. Maalesef.
MAAL-FARIK
Yanlış olarak. Farklı olarak. Farklı olmakla beraber.
MAAL-FARZ
Farzedilerek. Doğruluğu kabul edilmekle. Kabul edilmiş sayılmakla.
MAAL-GAYR
Başkası ile birlikte. Gayrısı ile.
MAALÎ
şerefler. Yükseklikler. * Yüksek fikirler. * şerefli vazifeler.
MAALİF
(Ma'lef. C.) Ot, saman gibi yem konan yerler. Samanlıklar.
MAAL-İFTİHAR
İftiharla. Sevinerek. Kemal-i şevk ile.
MAALİM
(Ma'lem. C.) Dinî inançlara, itikadlara dair mes'eleler. * İzler. Nişanlar. Eserler.
MAALİYAT
İnsan aklının yetişemediği veya zor yetiştiği yüksek fikir ve derin bilgiler.
MAAL-KERAHE
Kerih, çirkin, kötü olmakla beraber. Kerahetle beraber. Mekruh olarak.
MAAL-KİFAYE
Kâfi olmakla, yetmekle beraber.
MAAL-MEMNUNİYYE
Memnun olmak suretiyle. İsteyerek. Gönül rızası ile. Memnuniyetle.
MAAMİ'
(Ma'maa. C.) Ateş çatırtıları.
MAAN
Menzil, mekân.
MAAN
Birlikte. Beraber.
MAANÎ
(Mâna. C.) Mânalar. * Belâgatın üç şubesinden biri. Lafzın muktezâ-yı hâl ve makama uygunluğuna mahsus bir ilim adı. (Bak: Belâgat)
MAANÎ-İ KUDSİYYE
Kudsi mânâlar.
MAANÎ-İ MEDLULE
Anlaşılan mânâlar.
MAANÎ-İ MUKADDESE
Mukaddes mânâlar.
MAANÎ-İ MÜTEZAHİME
Bir kelimenin çok mânaya gelip birbiri ile yarışma hâli.
MAANÎ-İ SÂNEVİ
İkinci derecedeki mânâlar. İşarî, mecazî, remzî mânâlar gibi.
MAANÎ-İ ÛLÂ
Evvelki mânâlar, vesileler.
MAAR
Ar ve hayâya sebep olacak şeyler.
MAARIZ (MEÂRİZ)
(Muarraz. C.) Bir sözü söyleyip başka bir şey murad etme ve cem' olmak, toplamak itibariyle ma'razlar, ta'rizler, adem-i tasrihler, sarahatsizlikler.
MAARÎ
İnsanın daima çıplak kalan organ veya azası.
MAARÎC
(Mi'rac. C.) Merdivenler.
MAARİF
Tahsil ile elde edilen ilim, malûmat, bilgi. * Meharet. Üstadlık. Hüner. * Marifetler. Mâruflar. Kültürler. * Çehrenin manzarada zâhir olan yerleri. * Bir memleketin okullarını ve tahsil ihtiyacını idâre ve te'mine çalışan bakanlık.
MAARİF-İ MÜTENEVVİA
Çeşit çeşit bilgiler.
MAARİF-İ UMUMİYE NEZARETİ
Maarif vekâleti. Milli Eğitim Bakanlığı.
MAARİF-MEND
(C.: Maarifmendân) f. Bilgili, bilgi sahibi. Kültürlü.
MAARİF-MENDÂN
(Maarifmend. C.) Bilgi sahibi kimseler, bilgililer.
MAARİF-PERVER
f. Maarifin yayılıp intişar etmesine çalışan. Maârife ait şeyleri muhafaza eden.
MAARİK
(Ma'rek ve Ma'reke. C.) Savaş meydanları, muharebe alanları. Harp sahaları.
MAARÎZ
(Mi'raz. C.) Kapalı mânâlar. * Edb: Birden fazla mânası olan bir kelimenin, en uzak mânasını kasdetmeler.
MAARÎZ-ÜL KELÂM
Kelâmda irad olunan kapalı mânâlar. Bir sözün asıl mânâsından başka mânâyı istemeler.
MAAS
Ayağın siniri çekilip büzülmek. * Ayağın eğri olması.
MAASIR
(Ma'sara. C.) Üzüm, susam gibi şeylerin sıkıldığı yerler.
MAASÎ
(Ma'siyyet. C.) Günahlar. * İsyanlar.
MAAŞ
Geçinilecek şey. Yaşayış. Aylık para.
MAAŞAT
(Maâş. C.) Maaşlar. Memur, emekli, dul, yetim vs. gibi kimselere verilen aylıklar.
MAAŞEN
Yaşayış bakımından.
MAAŞİR
(Ma'şer. C.) (Bak: Ma'şer - İlticâ - Melce').
MAATIF
(Ma'tıf ve Mı'taf. C.) Gözlenilecek veya bakılacak yerler.
MAATÎR
(Mı'târ. C.) Devamlı güzel koku sürünenler.
MAA-T-TEESSÜF
Yazık ki. Esefle. Teessüfle beraber.
MAAVİL
(Mi'vel. C.) Taş, kaya parçalamakta kullanılan sivri kazmalar.
MAAVİN
(Maunet. C.) Yardımlar, muâvenetler. * Yol yiyecekleri. Azıklar.
MAAYİB
Ayıplar. Lekeler. Kusurlar.
MAAYİR
Ayıplanmış.
MAAYİŞ
(Maişet. C.) Geçinmek için gerekli şeyler.
MAAZ
Şiddetle gadap etmek, çok fazlasıyla hiddetlenmek. * Bir nesne güç gelmek, zor gelmek.
MAAZ
Sığınacak yer. Penah.
MAAZALİK
Şu var ki. Bununla berâber.
MAAZALLAH
Allaha sığındık. Allah korusun.
MAAZIM
(Mu'zam. C.) Bir şeyde en büyük kısımlar.
MAAZİR
(Bak: Meâzir)
MAAZİYADETİN
Fazlasıyla, ziyadesiyle, çok miktarda, bol bol.
MA-BA'D
Sonra. Gelecekteki.
MA-BA'DETTABİA
(Mâba'de-t tabia) Metafizik. Beş duygu ile bilinmeyen varlıklar hakkında fikrî araştırma yapan felsefe kolu. Bu felsefe ile alâkalı olan.
MABA'Dİ
(Mâbadi) Sonrası. Bundan sonrası.
MABAKİ
Geri kalan, kalan, artan.
MA'BED
(Mâbet) (İsm-i mekân) İbadet edilen yer. (Mescid, câmi gibi)
MA'BED-İ FERSUDE
f. Eskimiş, yıpranmış mâbed.
MA-BEKA
Arta kalan, bâkiye, geri kalan.
MA'BER
(C.: Maâbir) (Ubur. dan) Geçit, kemer, köprü. * Geçilecek yer.
MABEYN
Ara. Aradaki şey. İki şeyin arası. * Haremle selâmlık arasındaki oda. * Padişah yakınlarının bulunduğu oda.
MABGUZ
(Bugz. dan) Nefret ve buğzedilmiş. Sevilmemiş.
MA-BİHİ-L-HAYAT
Yaşamaya sebep olan, hayata vesile olan.
MA-BİHİ-L-İFTİHAR
Kendi ile ve onunla iftihar edilecek şey.
MA-BİHİ-L-İMTİYAZ
Kendisi ile imtiyaz kazanılan şey.
MA-BİHİ-L-İSTİHKAK
Hak etme sebebi.
MA-BİHİ-L-İ'TİMAD
İtimada vesile ve sebep olan şey.
MABSARA
Bedihî ve zâhir olan hususlar. Açık ve meydanda olan hususlar.
MABTAHA
(C: Mebâtıh) Kavun karpuz ekecek yer.
MA'BUD
(Mâbud) Kendine ibadet edilen Allah (C.C.)
MA'BUDE
Şirk, evham ve putperestlikten doğan kadın heykeli ve emsali put.
MA'BUDİYYET
Mâbud oluş. Kendine ibâdet edilmeğe lâyık olan, ki bu sıfat ancak Allah'a mahsustur. Uluhiyyet.(İşte şu vaziyette bir insana hakiki ma'bud olacak; yalnız, her şeyin dizgini elinde, her şeyin hazinesi yanında, her şeyin yanında nâzır, her mekânda hâzır, mekândan münezzeh, aczden müberra, kusurdan mukaddes, nakstan muallâ bir Kadir-i Zülcelâl, bir Rahim-i Zülcemâl, bir Hakîm-i Zülkemâl olabilir. Çünkü, nihayetsiz hâcat-ı insaniyyeyi ifa edecek ancak nihayetsiz bir kudret ve muhit bir ilim sâhibi olabilir. Öyle ise mabudiyete lâyık yalnız Odur. S.) (Bak: Taabbüd)
MA'BUD-U Bİ-L HAK
Hak olan ma'bud. Hakkıyla ibadete lâyık olan Allah (C.C.)
MA'BUD-U HAKİKÎ
Hakiki ma'bud olan Cenab-ı Hak (C.C.)
MAC
Tuzlu su.
MA'C
Süratle gitmek, hızlı gitmek. * Yürürken dolaşmak.
MACC
Ağzından sular akan yaşlı deve.
MA'CEL
(C.: Maâcil) Yol. Menzile ulaştıran yol.
MA'CEME
Sabırlı, tahammüllü kimse.
MACERA
Olup geçen şey. Baştan geçen hadise.
MACERAPEREST
f. Maceracı. Macera meraklısı.
MA'CES
Yay kabzası.
MA'CEZ
Çalışmaktan ve maişetten âciz oldukları yer.
MACİD
Çok âli. Şerif. Yüce. Kerim. * Hoş. Nâzik meşreb.
MACİN
(C: Micân) Her dileğini yapan kimse. * Hile yolunu öğreten.
MACUN
Hamur kıvamındaki ilâç. * Hamur gibi yoğurulmuş şey.
MACUŞUN
Gemi, sefine. * Boyanmış elbise.
MAÇ
f. Öpüş.
MAÇİN
Çin'e tâbi, Doğu Türkistan tarafındaki çöllerde ve Târim nehrinin güneybatısındaki dağlarda oturan Türk milletinden bir kavimdir ve simaca Moğol ile Aryâ cinslerinden mürekkeb oldukları anlaşılıyor. İçlerinde sarı saçlı ve mavi gözlü adamlar dahi bulunuyorsa da lisan bakımından Doğu Türkistan'ın ahalisinden farkları yoktur. Çağatay dili konuşurlar. Kendileri çok tembel; ve zevk ve eğlenceye çok düşkündürler. Ziraat vs. işleri kadınları tarafından yapılır. Tamamı müslüman ve sünnîdirler.
MAD
Yumuşak taze ot.
MA'D
Taze hurma. * Taze ot. * Yumuşak. * Yoğunluk, gılzat. * Gitmek. * Çekmek.
MADAHİK
(Madhek. C.) Güldürücü ve komik kimseler. Soytarılar.
MADAK
Sıkıntı, darlık.
MADALLE
Yolun kaybolduğu yer.
MADALYA
İtl. Büyük işlerde muvaffak olanlara veya büyük fedakârlık ve kahramanlık gösterenlere hediye ve hatıra olarak verilen ve çok defa yuvarlak biçimde, göğüse takılacak şekilde olan kıymetli madeni parça.
MÂ-DÂM
Çünkü. Mâdem. Böylece olunca. Dâim ve bâki oldukça.
MÂ-DÂM-EL MELEVAN
Gece gündüzün devamı müddetince.
MADARİB
(Madrab. C.) Darbedilecek, dövülecek yerler.
MADCA'
Yatılan yer. * Kabir. Mezar.
MADDE
Zahir duygularla hissedilen, ruhâni olmayıp, ağırlığı olan, cismâni bulunan. * Asıl, esas, cevher, mâye. * Bend, fıkra, kısım. * İlm-i Kelâmda: His âzâmız üzerine bir takım muayyen ihtisâsât husule getiren veya getirebilen, her şey. * Tıb: Çıbanın içinde hasıl olan yara.
MADDE-İ ACİNİYE
Hamur gibi yoğurulmuş cisim.
MADDE-İ MUSAVVİRE
Tıb: Kanın küreciklerinden başka gıda maddesinden olup, azot ve sair maddeleri içine alan sulu cisim. Canlı hücrelerin vücudunu teşkil eden ve içinde çoğunun çekirdek bulunan albüminli madde. Protoplazma.
MADDE-İ ULYÂ
Kıymetli cevher maddesi, yüksek madde. Çok kıymetli şey.
MADDETEN
Cismen. Madde ve cisim olarak. * İş olarak, iş ile. * Gözle görülür ve elle tutulur şekilde.
MADDÎ
(Maddiye) Cismâni. Madde ile alâkalı olan. Maddeye ait. * Paraca ve malca. * Paraya ve mala fazlaca ehemmiyet veren. * Dokunma, koklama, görme, işitme, tatma ile hissedilip duyulan şeyler.
MADDİYAT
(Maddiyet. C.) Maddi ve cismâni şeyler. Gözle görülüp elle tutulur cinsten şeyler.
MADDİYET
(C.: Maddiyât) Gözle görülüp elle tutulan şey. Cismâni.
MADDİYUNLUK
Maddiyunların mesleği. Maddecilik. Hiçbir müsbet delile dayanmıyan ve sadece maddeye istinad eden ve ruhâniyatı ve mâneviyatı inkâr edenlerin bâtıl akideleri.(Maddiyunluk, mânevi tâundur ki, beşere müthiş sıtmayı tutturdu; gazab-ı İlâhiye çarptırdı. Telkin ve tenkid kabiliyeti tevessü' ettikçe o tâun da tevessü' eder. M.)(Her şeyi maddede arayanların akılları gözlerindedir, göz ise, mâneviyatta kördür. M.)
MADDİYYUN
(Maddiyun) Maddeciler. Her şeyin esası madde olduğunu iddia edip, ruhaniyatı inkâr eden dinsizler. Her şeyi madde ile ölçenler. Masnuât-ı İlâhiye olan mahlukatı ve zerrelerin muntazam hareketini, tesadüf eseri gibi kabul ve tevehhüm edip dinsizliğe yol açmağa çalışanlar.(Maddiyyun denilen bir kısım ehl-i dalâlet, zerrattaki tahavvülât-ı muntazama içinde Hallâkiyet-i İlâhiyyenin ve kudret-i Rabbâniyenin bir cilve-i âzamını hissettiklerinden ve o cilvenin nereden geldiğini bilemediklerinden ve o kudret-i Samedâniyenin cilvesinden gelen umumi kuvvetin nereden idare edildiğini anlıyamadıklarından, madde ve kuvveti ezeli tevehhüm ederek, zerrelere ve hareketlerine âsâr-ı İlâhiyyeyi isnad etmeye başlamışlar. Fesübhanallah! İnsanlarda bu derece hadsiz cehalet olabilir mi ki, mekândan münezzeh olmakla beraber herbir yerde herbir şeyin icadında herşeyi görecek, bilecek, idare edecek bir tarzda bulunur bir vaziyetle yaptığı fiilleri ve eserleri; câmid, kör, şuursuz, iradesiz, mizansız ve tesadüf fırtınaları içinden çalkanan zerrâta ve harekâtına vermek, ne kadar câhilâne ve hurafetkârâne bir fikir olduğunu, zerre kadar aklı bulunanların bilmesi gerektir. Evet bu herifler vahdet-i mutlakadan vazgeçtikleri için, hadsiz ve nihayetsiz bir kesret-i mutlakaya düşmüşler; yâni; bir tek İlâhı kabul etmedikleri için, nihayetsiz İlâhları kabul etmeye mecbur oluyorlar. Yâni; bir tek Zât-ı Akdesin hassası ve lâzım-ı zâtisi olan Ezeliyeti ve Hâlikıyeti, bozulmuş akıllarına sığıştıramadıklarından; o hadsiz, nihayetsiz câmid zerrelerin ezeliyetlerini, belki Uluhiyetlerini kabul etmeye mesleklerince mecbur oluyorlar... L.)

MADE
f. Dişi. Erkeğin zıddı.
MA'DELE(T)
(Ma'dilet) Adalet eylemek. Hak ile hükmeylemek. * Adalet yeri.
MA'DELE-İ ULYÂ
Büyük adalet yeri, yüksek adaletle herkesin muhakemesi görülen yer. Huzur-u İlâhiyedeki adâlet.
MA'DELETGÜSTER
f. İnsaflı, adaletli, vicdanlı ve doğru kimse.
MA'DELETKÂR
f. Âdil, adaletli.
MA'DELETPERVER
f. Doğru, insaflı, adaletli ve vicdanlı kimse.
MA'DEN
Maden. * Bir haslet veya hususiyetin kaynağı. * Herşeyin aslî mekânı, menbâ ve me'hazı olan yer. * Toprak, taş, kum gibi maddelerle karışık demir vesairelerin vaziyetlerine de maden denir.
MA'DENÎ
Madenden yapılmış. * Madenle alâkalı.
MA'DENİYAT
Madenî oluşlar. Madenler. Madenden çıkan şeyler. Maden ilmi.
MÂDER
f. Ana. Çocuğu doğuran. Ümm.
MÂDERANE
f. Annece. Anaya yakışır surette.
MÂDERENDER
f. Üvey ana.
MÂDERÎ
f. Analık. Annelik.
MÂDERZÂD
f. Anadan doğma. Anadan doğduğu gibi.
MADG
Çiğneme. Ağızda çiğneyiş.
MADGARE
Mukabil iki tarafın şiddetli hücumları ile meydanda gelen savaş.
MADHEK
Maskara. Gülünecek şey. Soytarı. Komik.
MADİH
Keskin.
MADİH
(Medh. den) Öven, medheden.
MA'DİL
Sapılacak yer. Ma'dul.
MA'DİN
(C: Meâdin) Hak Teâlâ'nın yerde halk ettiği. * İkamet ettikleri mevzi.
MADİYAN
f. Dişi at. Kısrak.
MADREB (MADRIB)
(C.: Madarib) Darb edilecek, vurulacak yer. * Kakma, çakma yeri.
MADREBE
Kılıncın ağzı.
MADRUB
Vurulmuş. Döğülmüş. Çarpılmış. Darbolunmuş. * Damgalanmış. * Mat: Darbedilen (çarpılan) sayı.
MADRUBEYN
Mat: Birbirine çarpılan iki sayıdan herbiri.
MADRUS
Örülerek yapılmış. Örülmüş şey.
MA'DUD
Hesabedilen. Sayılan. Addedilen. * Muayyen. Belli.
MA'DUDAT
Yumurta gibi sayı ile satılıp alınan şeyler.
MA'DUM
Mevcut olmayan. Yok olan. Yok.
MA'DUMAT
Yok olanlar. Yokluklar.
MA'DUMAT-I HÂRİCİYYE
İlm-i İlâhide olup, maddi vücudu olmayan şeyler.
MA'DUMAT-I MÜMKİNE
Var olacağı ilm-i İlâhîde mâlum olup, henüz mevcud olmayan hâdisat.
MA'DUMİYET
Yokluk, ma'dumluk, yok olma.
MA'DUM-ÜL CİSİM
Cismi olmayan.
MA-DUN
Aşağı. Alt. Alt derece.
MA-FAT
Kaybolan. Fevt olan. Elden çıkan şey. Kaybedilen.
MA-FEVK
Üstünü. Üstün olanı. * Bir şeyin üstü, üst tarafı. Baş.
MA-Fİ-HA
İçindekiler. O şeyin içinde olanlar.
MA-Fİ-L BAL
Gönülde olan maksad ve meram. (Mâ-fi-z zamir de denilir.)
MA-Fİ-L YED
Fık: Bir terekenin taksimi yapılmadan varislerden biri veya birkaçı ölürse, bunların terekelerinden varislerine düşen kendi mikdarları.
MA-Fİ-L-BAB
Kapı içinde. Bir kitabın içindeki bölümde (babda) olan şey.
MA-Fİ-Z ZAMİR
Kalbde ve gönülde olan.
MAFSAL
Tıb: Vücuddaki kemiklerin ekli olan oynak yerleri. Eklem.
MAFSAL-I MÜTEHARRİK
Tıb: Oynar eklem.
MAFTUR
(Fıtrat. dan) Yaradılışta olan. Fıtratta bulunan. * Yaradılmış.
MA'FUC
Dübürüne vurulmuş.
MA'FUN
Bozulmuş ve çürümüş şey. * Kokmuş et.
MA'FÜVV
Suçu afvedilmiş. Bağışlanmış. * İstisnâ edilmiş, müstesnâ kılınmış, ayrı tutulmuş.
MAGABBE
Akıbet, son, netice.
MAGABIT
İmrenilme. Gıpta edilme.
MAGABİN
(Magben. C.) Kasıklar, uyluk kemikleri.
MAGAFİR
Çirkin kokulu bir zamk.
MAGAFİR
(Miğfer. C.) Çelik başlıklar, miğferler.
MAGAK
f. Çukur.
MAGAKÇE
f. Küçük çukur. Çukurcuk.
MAGALE
şer, kötü.
MAGALIB
Üstün gelen, galebe eden.
MAGALIK
(Mağlak. C.) Kilitler, sürmeler.
MAGAMİZ
Ayıplı, ayıplanmış.
MAGAMİZ
(Magmaz. C.) Karanlık yerler. Karanlık ve çukur yerler.
MAGANİ
(Magni. C.) Evler, hâneler, menziller.
MAGANİM
(Magnem. C.) Ganimetler. Düşmandan ele geçirilen mallar.
MAGARAT
(Magare. C.) Mağaralar.
MAGARE
(C.: Magarât) Mağara.
MAGARİB
(Magrib. C.) Batılar, magribler, garplar. * Akşamlar.
MAGARİM
(Magrem. C.) Diyetler. * Ödenecek borçlar.
MAGARİS
(Magris. C.) Fidanlıklar, fidan bahçeleri.
MAGAS
(C: Emgâs) Kıymetli iyi deve.
MAGASİL
(Magsel ve Magsil. C.) Gusülhâneler, yıkanılacak yerler.
MAGAVİR
(Mugâvir. C.) Kıtal eden, harbeden, çarpışan.
MAGAZİ
Muharebeye âit hikâyeler. Gazâ hikâyeleri. * Savaşlar, muharebeler, gazalar.
MAGAZİN
Çeşitli mevzulardan bahseden resimli mecmua.
MAGBAT
(C.: Magabit) Gıpta edilecek ve imrenilecek yer.
MAGBEN
(C.: Magabin) Uyluk kemiği. Kasık.
MAGBUN
(Gabn. dan) Alışverişte aldanmış olan. * Şaşkın. Şaşırmış.
MAGBUNİYET
Şaşkınlık.
MAGBUT
(C.: Magabit) İmrenilmiş, gıpta edilmiş.
MAGD
Kurutan otu. * Yerüç otu.
MAGDUB
Hiddet ve gadaba uğramış. Doğru ve hak dini tanıyamamış ve rahmetten mahrum kalmış. Lütf-u İlâhîden mahrum olmuş. * Fık: Gasbolan mal.
MAGDUBEN
(Gadab. dan) Öfke ve hiddet ile. Gadap ile.
MAGDUBUN MİNH
Fık: Malı gasbolan kimse.
MAGDUR
(Mağdur) Gadre, haksızlığa uğramış ve gadir görmüş.
MAGDURE
Mağdur kadın. Haksızlığa uğramış ve gadir görmüş kadın veya kız.
MAGDURİYYET
Mağdurluk. Gadre uğramış kimsenin hali.
MAGFELE
Dudak altında biten kılların çevresi.
MAGFİRET
(Mağfiret) Cenab-ı Hakk'ın kullarının günahlarını örtmesi, affetmesi, rahmeti ile lütfu.
MAGFİRET-İ İLÂHİYE
Allah'ın mağfireti, affetmesi.
MAGFUR
(Mağfur) Rahmetlik olmuş. Günahlarının afvı için kendine dua edilmiş olan. Allah'ın, kendisini affı için dua edilen ölmüş kimse.
MAGİB
Kaybolma.
MAGİN
Mazaryon otu.
MAGİZ
İçinde ağaç bitmiş olan su birikintisi.
MAGL
Yürek ağrısı, kalp ağrısı.
MAGLAK
Kilitlenecek yer.
MAGLATA
Mugalata. Boş ve mânasız söz. Zihin yanıltmak için söylenen saçma sapan söz.
MAGLATA-İ ŞEYTANİYE
İnsanları aldatmak ve yoldan çıkarmak için söylenen karıştırıcı sözler. Şeytanın insan kalbine vesvese vermesi.
MAGLATA-İ VEHMİYYE
Vehmin, insanı yanıltmak için yanlışı doğru göstermesi.
MAGLE
Yılda iki kez doğuran koyun ve keçi.
MAGLUB
(Mağlub) Yenilmiş. Kendisine galib gelinmiş. Yenilen kimse.
MAGLUBANE
f. Mağlub olana yakışır surette. Yenilmiş bir kimseye uygun şekilde.
MAGLUBİYYET
Yenilme. Bir kuvvetlinin idaresi altında bulunuş.
MAGLUK
Kapalı. Kilitli.
MAGLUL
Susuz kalmış. Su sıkıntısında bulunan. * Eli bağlı. Zincirle bağlanmış kimse. * Hapsedilmiş olan.
MAGLUL-ÜL YED
Eli bağlı.
MAGMA
yun. Jeo: Yanardağlardan çıkan hamur kıvamındaki yoğun madde.
MAGMAG
Boğaz düdüğü. * Yemeği yağlı yapmak.
MAGMAGA
Karışmak, ihtilat.
MAGMAS
(C: Megâmıs) Çok fazla çukur olan yer.
MAGMUM
Gamlı. Kederli. Tasalı. Sıkıntılı. * Bulutlu. Kapalı.
MAGMUMÂNE
Kederlice. Gamlı olarak. * Mübhem olarak.
MAGMUMİYET
Kederli, gamlı olma. * Hava bulutlu ve kapalı olma.
MAGMUR
Şöhretsiz. Adı sanı silinmiş olan. * Harap. Yıkık.
MAGMURİYET
Mağmurluk, viranlık, haraplık. * Adı sanı kaybolmuş.
MAGMUZ
Kabâhatli, suçlu.
MAGN
(C: Megân) Menzil.
MAGNA
Durmak.
MAGNATIS
Mıknatıs.
MAGNEM
(C.: Maganim) Ganimet. Harpte düşmandan ele geçirilen mal.
MAGNETİK
yun. (Manyetik) Mıknatıs gibi çekici kuvveti olan.
MAGRE
(C: Migrât) Aşı dedikleri kırmızı balçık.
MAGREFE
Geniş yer.
MAGREM
Bir şeye çok düşkün, haris kimse. Tutkun. Aşık. * Borçlu. * Zarar, ziyan. * Cürüm, cinayet.
MAGRES
Fidan bahçesi. Fidanlık.
MAGRİB
(Mağrib) Batı taraf. Garb. Güneşin battığı cihet. Akşam vakti. Afrikanın şimâl tarafı. Türkiye'ye nisbetle garbda bulunan Fas, Tunus, Cezayir ve İspanya tarafı.
MAGRUK
Gark olmuş. Suda batmış olan.
MAGRUKÎN
(Mağruk. C.) Suda Boğulanlar.
MAGRUR
(Mağrur) Gururlu. Boş bir şeye güvenen. Fâni ve faydasız şeylere güvenip kendini aldatan. Mütekebbir. Kibirli kimse. Müteazzım.
MAGRURANE
f. Gururlanarak. Kendini beğenircesine. Kibirlenerek. Güvenilmesi boş olan şeye güvenip kendini aldatırcasına. (Sen ey mağrur nefsim! Üzüm ağacına benzersin, fahirlenme; salkımları o ağaç kendi takmamış, başkası onları ona takmış. S.)
MAGRUREN
Gururlanarak. Güvenerek, itimad ederek. * Aldanarak.
MAGRURİYET
Gururluluk, kibirlilik. * Bir şeye itimad edip, güvenip aldanma. * Kibirlenme, gurulanma, övünme, tefahhur, tekebbür.
MAGRUS(E)
(Gars. dan) Toprağa dikilmiş.
MAGRUZ
Taze. Bayatlamamış ve bozulmamış.
MAGS
Bağırsak ağrısı.
MAGSEL
(C.: Magasil) (Gasl. den) Gusülhâne. Ölü yıkanan yer.
MAGSUB(E)
(Gasb. dan) Zorla ve cebren alınmış. Gasbolunmuş.
MAGSUL
Gaslolmuş. Yıkanmış. Gusletmiş.
MAGŞİ
(Gaşy. den) Baygın. Gaşyolmuş. Kendinden geçmiş.
MAGŞİYANE
f. Bayılmış gibi, baygıncasına.
MAGŞİYY
Aklı gitmiş hayran kimse.
MAGŞİYYEN
Bayılmış olarak, baygın bir halde.
MAGŞİYYÜN ALEYH
Bayılmış, baygın.
MAGŞUŞ
Katışık. Karışık. Saf olmayan.
MAGŞUŞE
Gümüş ve bakır karışığı akçe.
MAGŞUŞİYYET
Halis ve saf olmayış. Karışıklık.
MAGT
Çekmek.
MAGTUS
Su, gaz veya hava gibi şeylerin içine batırılmış.
MAGTUŞ
Karanlık yer.
MAGUSE
Medet gelmek, yardım gelmek.
MAGV
Kedi miyavlaması.
MAGZ
Beyin. * Öz. İç. Lüb. İlik. * Dimağ.
MAGZA
Maksad, gaye, meram, istek, arzu. * (C.: Magazi) Harb hikâyeleri. Muharebe ve gazaya ait hikayeler. * Savaş, muharebe, gaza, harb.
MAGZAB
Gazap edecek yer.
MAGZEBE
Hiddetlenme, öfkelenme, kızma. * Hiddet ve gazabı icâb ettiren şey.
MAGZUB
(Bak: Magdub)
MAH
(Meh) f. Senenin onikide birisi. Yirmisekiz, yirmidokuz, otuz veya otuzbir günlük zaman. * Gökteki ay. Kamer.
MAH
Mahveden. * Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) bazı kitablarda geçen bir ismidir. Nübüvvet ve risaletinin nuru, küfür karanlıklarını mahvettiğinden bu isim verilmiştir.
MAH BE MAH
Aydan aya.
MAHABİB
(Mahbub. C.) Sevilen ve muhabbet edilenler. Mahbublar.
MAHABİR
(Mahber. C.) Mürekkep hokkaları.
MAHABİS
(Mahbus. C.) Hapsedilmişler, mahbuslar. Bir yere kapatılmış olanlar.
MAHABİS
(Mahbes. C.) Ceza evleri, zindanlar. Hapishaneler.
MAHABİZ
(Mahbeze. C.) Ekmekçi fırınları.
MAHACCE
Geniş yol.
MAHACİR
(Mahcer. C.) Göz çukurları.
MAHADİM
(Mahdum. C.) Mahdumlar, oğullar.
MAHAFET
Korku. Korkmak.
MAHAFETULLAH
Allah korkusu.
MAHAFFE
Mahfe. Deve veya katır üzerine konan ve içinde iki kişi oturabilecek yeri olan kapalı mahmil.
MAHAFİL
(Mahfil. C.) Mahfiller. * Toplantı yerleri. Oturulup görüşülecek yerler. * Büyük câmilerde eskiden hükümdarlara veya müezzinlere ayrılmış ve etrafı parmaklıklarla çevrilmiş olan yerler.
MAHAFİR
(Mihfer. C.) Beller, kazmalar.
MAHAK
Her arabî ayın son üç gecesi.
MAHAKİM
Mahkemeler.
MAHAKİM-İ ADLİYE
Adliye mahkemeleri.
MAHAKİM-İ ASKERİYE
Askerî mahkemeler.
MAHAKİM-İ ŞER'İYE
şer'î mahkemeler. şeriat mahkemeleri.
MAHAKK
Mehenk. Ayar taşı.
MA-HALA
(Bir istisnâ edatıdır) Mâadâ mânasına gelir, kendinden sonraki kelimeyi nasb eder. $ (Allah'tan başka herşey fânidir) cümlesinde olduğu gibi.
MA-HALAKALLAH
Allah'ın (C.C.) yarattığı ve halkettiği her şey. * Kalabalık, izdiham.
MAHALE
Çare, tedbir. * Hile.
MAHALİB
(Mahleb. C.) Yırtıcı hayvanların tırnakları, çengelli pençeleri.
MAHALL
Yer. Mekân. Cây.
MAHÂLL
(Mahall. C.) Yerler. Mekânlar.
MAHALLE
(C.: Mahallât) Şehir ve kasabaların bölündüğü parçalardan herbiri.
MAHALLETAN
Çömlek ve değirmen.
MAHALLÎ
Bir yere mahsus. Yerli.
MAHALL-İ SADAKA
Sadaka olarak verilen mal veya parayı şer'an almağa ehil olan kimse.
MAHALL-İ TEVARÜD
Vâsıl olunan yer. * Birisine yetişilen mahal.
MAHAMİD
(Mahmedet. C.) İyi ve güzel huylar. İyi hasletler. * Şükürler, senâlar, medihler. Şükür edilmeğe değer davranışlar.
MAHAMİL
Deve üzerine konan oturulacak sepetler. Mahmiller. * Kılınç bağ askıları. * İhtimâller.
MAHANE
f. Aylık maaş.
MAHARET
(Bak: Mehâret)
MAHARİB
(Mihrâb. C.) Mihrâblar.
MAHARİC
Çıkacak yerler. Huruc edecek yerler.
MAHARİC-İ HURUF
Gr: Ağızda harflerin çıktığı yerler.
MAHARİM
(Mahrem. C.) Mahrem olanlar. Haram olan şeyler.
MAHARİT
(Mahrut. C.) Mahruti şekilller. Koniler.
MAHAS
Udul etmek, dönmek.
MÂHASAL
Hâsıl olan, meydana gelen. * Netice, sonuç.
MÂHASAL-I ÖMR
Evlât. Çocuk. * Hayat boyunca çalışılarak vücuda getirilen eser veya elde edilen şey.
MAHASİN
(Mehâsin) İyilikler. İyi ahlâklar. * İnsanın vücudunda hüsün ve cemal yerleri. * Güzel tavırlar. * İnsanın yüzüne güzellik veren bıyık ve sakal.(İşte şu kâinat hadsiz mehasin-i maddiyesiyle bir ma'nevî ve ilmî mehasinin tereşşuhâtıdır. Ve o ilmî ve ma'nevî mehasin ve kemalât, elbette hadsiz bir sermedî hüsn ü cemalin ve kemalin cilveleridir. S.)
MAHASİN-İ AHLÂK
Ahlâk ve huy güzelliği.
MAHAŞŞE
Kıç, dübür, makad.
MAHATİM
(Mahtum. C.) Bağlanmış ve kilitlenmiş şeyler. * Mühürlenmiş şeyler.
MAHATT
Konak, menzil. Yolculuk esnâsında inilip durulacak yer.
MAHATTA
İstasyon.
MAHAVİF
(Mahuf. C.) Tehlikeli ve korkulu yerler.
MAHAVİR
(Mihver. C.) Mihverler, eksenler.
MAHAYİL
Alâmet, işaret. * (Mahile. C.) Hayâl eserleri.
MAHAZ
Su akacak yer. * Tıb: Doğum ağrısı. Doğum esnalarında gelen sancı.
MÂHÂZÂ
Bu nedir? * Bu değil.
MÂHÂZÂ KELÂM-ÜL-BEŞER
Bu, insan sözü, beşer kelâmı değildir.
MÂHAZAR
Daha evvelden hazır olan. Hazır olarak ne varsa.

MAHAZIR
(Mahzar. C.) Mahzarlar, mürâcaatlar. Umumi istidatlar.
MAHAZİ
Rezalet ve kepazelik sebebi olan kötü huylar.
MAHAZİL
(Mahzul. C.) Rezil ve kepaze olmuş kimseler.
MAHAZİN
(Mahzen. C.) Mahzenler, sığınaklar, bodrumlar.
MAHAZİR
(Mahzur. C.) Korkulacak ve sakınılacak şeyler. Maniler, engeller.
MAHAZZ
Kat'edecek, kesecek yer.
MAHBA
(C: Mehâbi) Elbise saklayacak mevzi. Kiler.
MAHBEL
Hayvanın gebelik zamanı.
MAHBER
(Mahbere) Mürekkep hokkası. Divit.
MAHBES
Hapishane. Hapsedilen yer. Cezaevi.
MAHBEZ
(C.: Mahâbiz) Ekmekçi dükkânı. Ekmekçi fırını.
MAHBUB
Muhabbet edilen. Sevilen.
MAHBUBAT
Sevilenler. Sevgililer.
MAHBUBE
(Hubb. dan) Sevilmiş veya sevilen kadın. Muhabbet edilen kadın veya kız. * Vaktiyle çok kıymetli ve pahalı olan lâle cinsinden bir çiçek.
MAHBUBETÜN Lİ-ZÂTİHÂ
Zâtı için sevilen. Kendi zâtında sevgili olan.
MAHBUBİYYET
Sevilen olmak. Mahbub olmaklık. Sevilecek hâlde bulunuş. (Cenab-ı Hakk'ın kullarını her çeşit nimetler ile besleyip yetiştirmesi ve ihtiyaçlarına cevap vermesi; onları sevdiğini ve mahbubiyyetini gösteriyor.)
MAHBUB-U HÜDÂ
Allah'ın sevgilisi. Hz. Muhammed Mustafa (A.S.M.)
MAHBUB-U LİGAYRİHÎ
Faydalarından veya başkası sebebi ile sevilen. Dolayısı ile sevilen.
MAHBUK
Katı, şiddetli, şedid.
MAHBUN
Kıtlık için saklanan şey. * Edb: İkinci harfi düşürülmüş vezin.
MAHBUS
Hapsedilmiş olan.
MAHBUSHANE
f. Cezaevi, hapishâne, zindan.
MAHBUSÎN
(Mahbus. C.) Hapsolunmuş kimseler. Bir yere kapatılmış olanlar.
MAHBUSİYET
Hapislik, mahbusluk. Hapis kalınan müddet.
MAHC
Cima etmek. * Kovayı azıcık çekip yine dolsun diye suya vurmak.
MAHC
Soymak. * Yontmak.
MAHCAH
Lâyık olacak mevzi.
MAHCER
Ev, hane. Hususi yer. * Göz çukuru.
MAHCİR
(C: Mehâcir) Göz çukuru. * Gözün çevre yanı. Yüzde perde varken gözden ve etrafından görünen yerler. * Bahçe.
MAHCUB
Utanan. Utangaç. * Perdeli, örtülü. Kapalı. * A'ma. * Yaşmak veya perde ile mestur olan.
MAHCUBÂNE
f. Utanarak, utanmış bir hâlde. Sıkılganlıkla.
MAHCUBE
Namuslu ve utangaç kadın veya kız. Sıkılgan kadın. * Kapı ardına konulan ağaç.
MAHCUBİYET
Utangaçlık, sıkılganlık, mahcubluk.
MAHCUC
Kasdolunmuş olan. * Çok gidilip gelinen. * Delil ve bürhanla isbat edilmiş olan. * Mekke-i Mükerreme'nin bir adı. * Kendi yerine hacca gidilmiş olan.
MAHCUCUN ANH
(Bak: İhcac)
MAHCUR
(Hacr. den) Huk: Hacir altına alınmış, malını kullanmaktan men' edilmiş, hacredilmiş.
MAHCUZ
(Hacz. den) Huk: Hacz edilmiş. Mahkeme kararıyla rehin altına alınmış.
MAHÇE
f. Minare, kubbe, sancak gibi şeylerin başına konulan hilâl.
MAHÇEHRE
f. Ay yüzlü. (Aslı: Mâhçihre'dir.)
MAHDEM
Baldırın köstek takacak yeri.
MAHDU'
Hileye aldanmış olan. Kandırılmış kimse. * Boyun damarı kesilmiş kişi.
MAHDUD
Sınırlanmış, çevrilmiş. Az sayılı. Hududlanmış.
MAHDUD
Tesviye edilmiş. Silinmiş, düzgün. * Meyvesi çok olup da dalları eğilmiş.
MAHDUD
Dikeni kesilmiş ağaç.
MAHDUDİYET
Sınırlılık. Darlık.
MAHDUM
Oğul. Evlâd. * Kendisine hizmet olunan. Efendi.
MAHDUMİYET
Mahdumluk, oğulluk, evlâtlık. * Efendilik.
MAHDURE
Örtülü ve kapalı kadın veya kız.
MAHDUŞ
Vesveselendirilmiş, kuşkulandırılmış. * Tırmalanmış.
MAHE
f. Matkap, burgu.
MA'HED
(C.: Maâhid) Sözleşilen ve antlaşma yapılan yer. Buluşma yeri.
MAHFAS
Yuva.
MAHFAZA
(Hıfz. dan) Küçük kutu, kap. Zarf.
MAHFED
(C: Mehâfid) İkamet yeri. Oturulan yer. * Bir renk cinsi.
MAHFEL
(C: Mehâfil) Dernek yeri.
MAHFÎ
Gizli, saklı.
MAHFİL
(C.: Mahâfil) Toplanılacak yer. Toplantı ve görüşme yeri. * Büyük câmilerde eskiden pâdişahlara veya müezzinlere ayrılmış olan etrâfı parmaklıklarla çevrilmiş yüksekçe yer.
MAHFİYYEN
Gizlice. Gizli ve saklı olarak.
MAHFUF
Zarar gelmesin diye etrafı çevrili, kuşatılmış.
MAHFUK
Hafakanlı, ikide bir yüreği oynıyan.
MAHFUR
Kazılmış toprak. Hafriyat olunmuş.
MAHFUZ
(Hıfz. dan) Hıfzolunmuş, saklanılmış. * Ezberlenmiş. Hafızaya alınmış. * Korunup gözetilmiş. * Gizlenmiş, saklanmış.
MAHFUZ
Alçalmış veya alçatılmış.
MAHFUZ LİMAN
Bütün rüzgarlara kapalı olan ve her türlü hâllerde emniyet ile barınmağa müsâit bulunan limanlar.
MAHFUZAT
(Mahfuz. C.) Mahfuz olunmuş, gizlenilmiş şeyler. * Hıfzedilip ezberlenmiş şeyler.
MAHFUZEN
Polis veya jandarma gibi resmi bir muhafaza altında olarak.
MAHH
Yumurtanın akı.
MAHICİYY
Palan vurdukları at.
MAHIK
(Mahk. dan) Yok eden. Silen. Ortadan kaldıran.
MAHIZ
(C: Muhaz) Ağrısı tutmuş hâmile kadın.
MAHİ
(Mahv. den) Yok eden, mahveden, perişan eden.
MAHİ
f. Balık. Semek.
MAH-İ TÂBÂN
(Meh-i tâbân) Parlayan ay. Parlak ay.
MAHİC
Sâfi, saf, katıksız.
MAHİDAN
f. Balık havuzu.
MAHİFÜRUŞ
f. Balık satan. Balıkçı.
MAHİGİR
f. Balık tutan. Balık yakalayan. Balık avlayan.
MAHİHAR
f. Balık yiyen. Balık avlayan, balıkçıl.
MAHİ-İ EMRAZ
Hastalıkları yok eden.
MAHİLE
(C.: Mahâyil) Düşünmeğe sebebiyet veren işaret, alâmet.
MAHİN
(C.: Mihne-Mihan) Hizmetkâr.
MAHİR
Becerikli, hünerli, san'atkâr.
MAHİRANE
f. Ustaca, ustalıkla, maharetle.
MAHÎS
Kaçacak yer. Kaçamak. * Kurtulmak.
MAHİYAN
(Mâh. C.) Aylar. * (Mâhî. C.) Balıklar, semekler.
MAHİYANE
f. Ay hesabıyla verilen ücret. Aylık.
MAHİYAT
Mahiyetler. Esaslar. Hakikatlar. İç yüzleri.
MA-HİYE
O şey ki.
MAHİYET
Bir şeyin içyüzü, aslı, esası. Bir şeyin neden ibâret olduğu, künhü, esası, hakikatı. (Mâhiyet, hakikatten daha umumidir. Hakikat, mevcudatta, mahiyet ise, hem mevcudat hem ma'dumatta müstameldir.) (L.N.)(İnsanın kıymetini tayin eden, mahiyetidir. Mahiyetin değeri ise, himmeti nisbetindedir. Himmet ise, hedef ittihaz ettiği maksadın derece-i ehemmiyetine bakar. İ.İ.)
MAHİYET-İ CÂMİA
Çok vasıfları içinde toplayan mahiyet. (Bak: Himmet)
MAHİYYE
Aylık.
MAHÎZ
Hayız hali zamanı. (Bak: Hayız)
MAHÎZA
(C: Mehâyız) Hayız bezi.
MAHK
İnat etmek. * Birbirini tutup çekmek.
MAHK
Gidermek. * İptal etmek, saymamak. * Eksik, noksan.
MAHKEDE
İkamet mevzii, oturulan yer.
MAHKEME
(Hüküm. den) Dâvaların görülüp hükme, karara bağlandığı yer. İcra-yı adalet için çalışan resmî daire.
MAHKEME-İ EVKAF
İkinci meşrutiyetin ilânından sonra evkaf müfettişliği dairesine verilen ad.
MAHKEME-İ KÜBRA
Öldükten sonra, âhiretteki ve Allah (C.C.) huzurundaki mahkeme. Bütün insanların muhakemesinin huzur-u İlâhiyede yapılacağı yer.
MAHKEME-İ NİZAMİYE
Adliye mahkemeleri. Temyiz mahkemeleri ile hukuk ve ceza mahkemeleri.
MAHKEME-İ ŞER'İYYE
şeriat mahkemesi. şeriat hükümlerine göre dâvalara bakan mahkeme.
MAHKEME-İ TEMYİZ
Adliye mahkemelerince verilen karar ve hükümlerin son inceleme ve tahkik mercii olan yüksek mahkeme.
MAHKEME-İ UZMA
Büyük mahkeme. Mahkeme-i Kübra.
MAHKÎ
Hikâye olunmuş. Anlatılmış. Rivayet olunmuş olan.
MAHKİYYUN ANH
Kendisinden bahsedilen, kendisinden anlatılan.
MAHKUD
Hased edilen, hased olunan.
MAHKUK
Hakkedilmiş. Sert bir şey üzerine sert kalemle kazılarak yazılmış.
MAHKÛM
Aleyhinde hüküm verilmiş olan. Dâvayı kaybedip cezalanan. * Birisinin hükmü altında bulunan. * Zorunda ve mecburiyetinde olma. Katlanma.
MAHKÛMUN-ALEYH
Kendi aleyhinde hüküm verilmiş olan.
MAHKÛMUN-BİH
Kendisi hakkında hüküm verilmiş olan.
MAHKÛMUN-LEH
Dâvayı kazanmış olan. Lehine hükmolunan.
MAHKUN
Suçsuz, masum.
MAHKUN-UD-DEM
Fık: Katli lâzım olmayan kimse.
MAHKUR
(Bak: Muhakkar)
MAHL
Kıtlık, kaht.
MAHLAS
Nâm. Lâkab. Bazı muharrirlerde olduğu gibi, isme ilâve edilen başka bir isim. * Halâs olacak, kurtulacak yer.
MAHLASNAME
şiir söylemeye yeni başlayan bir şâire, usta şâir tarafından mahlas verildiğine dair yazılan manzume.
MAHLEB
(C: Mahâlib) Kedi, arslan gibi hayvanların pençesi.
MAHLEB
Bal. * Süt sağacak kap. * Bir cins ot.
MAHLECE
(C: Mehâlic) Hallaçların yün ve pamuk attıkları yer.
MAHLEFE
Söğütlük.
MAHLU
Hal' edilmiş. Tahtından indirilmiş padişah. * Reddedilmiş olan.
MAHLUB
Sağılmış hayvan.
MAHLUC
(Pamuk gibi) Atılmış, hallaçlanmış.
MAHLUCE
Rey ve fikri doğru olmak.
MAHLUF
Yemin etme, and içme, kasem etme.
MAHLUF-ÜN ALEYH
Hakkında yemin edilen husus.
MAHLUK
Yaratılmış. Yoktan var edilmiş olan.
MAHLUK
Traş olmuş.
MAHLUKA
Başkasının olup da benimsenen manzum parça.
MAHLUKAT
(Mahluk. C.) Yaratılmışlar. Mahluklar. Allah'ın yarattığı şeyler.(Şu mahlukat, İzn-i İlâhi ile, zaman nehrinde mütemadiyen akıyor. Alem-i gaybdan gönderiliyor, âlem-i şehadette vücud-u zâhiri giydiriliyor. Sonra âlem-i gayba muntazaman yağıyor. İniyor. M.)
MAHLUL
Çözülmüş, dağılmış. Hallolmuş, erimiş. * Murisi ölen sahipsiz mal. Mirasçısı bulunmayıp hükümete kalan miras.
MAHLUL
Delinmiş. * Öbür tarafına işlenmiş olan şey.
MAHLULAT
Mirasçısı olmadığı için evkâfa veya hükümete kalan miraslar.
MAHLULİYET
Mahlul olma hali, mahlulluk.
MAHLUL-U MUFASSAL
Tapu usulüne ait bir tâbir olup, köyler ve mezarlar tımarıydı. Berat ile verilirdi.
MAHLUL-U SIRF
Fık: Hakk-ı intikal ve hakk-ı tapu sahibi bırakmaksızın mutasarrıfının vefatiyle mahlul kalan arazi.
MAHLUT
(Halt. dan) Karıştırılmış. Katılmış. Karışık.
MAHLUTA
Bulgurla karışık mercimek çorbası.
MAHMASA
Azlık. * Açlıktan zayıf düşme.
MAHMEL
Üzerine yük konulan şey.
MAHMİ
Korunan, himaye gören. Hıfzolan.
MAHMİDET
(C.: Mahâmid) Övme, senâ etme, medhetme.
MAHMİDETSÂZ
f. Senâ ve medheden.
MAHMİL
Harameyne hacı kafilesi ile birlikte gönderilen hediyeler. * Deve üzerine konulan sepet. Mahfe. Sürre. * Bir ibareye hamledilen mâna ihtimâllerinden her birisi.
MAHMİL-İ ŞERİF
Mekke ve Medine'ye, sürre namiyle gönderilen hediye ve paraların yüklendiği vasıta.
MAHMİYE
(Himâye. den) Bir şeyi koruma, muhafaza ve himâye etme. * (Muhâfazalı) büyük şehir.
MAHMUD
Medh olmaya müstehak, medhe lâyık. Öğülmüş, medh ü senâ olunmuş. * Peygamberimizin isimlerindendir. * Tar: Ebrehe'nin Kâbeyi yıkmak için getirdiği filin adı.
MAHMUDİYE
Sultan 2. Mahmud adına yapılan ve kalyon büyüklüğünde olan eski bir harp gemisi. * Sultan 1. Mahmud zamanında basılan 23 ayar altın. * Sultan 2. Mahmud zamanında basılan ve yirmibeş gümüş kuruş değerinde olan ince altın sikke.
MAHMUD-U BİL-ITLAK
Her cihetle ve bütün hallerde medhe ve hamde elyak olan Cenab-ı Hak.(Hiç mümkün müdür ki: Bir baharı halk edemiyen ve bütün meyveleri icad edemiyen ve yeryüzünde sikkeleri bir olan bütün elmaları inşa edemeyen; onların bir misal-i musaggarı olan bir elmayı halk edip o elmayı ni'met olarak birisine yedirsin, şükrünü kazansın, Mahmud-u Bilıtlak'a hamd noktasında iştirak etsin. Hâşâ! M.)
MAHMUD-ÜL HİSÂL
İyi ahlâk sahibi.
MAHMUD-ÜŞ ŞİYEM
Medhedilecek huylara sâhib olan. Beğenilen ve takdir edilen hasletler kendinde bulunan.
MAHMUL
Yüklenilmiş. Hamlolunmuş. Bir şey arkasına yüklenmiş olan. Üzerine alınmış. * Gr: Bir cümlede fâile yükletilen işi, oluşu veya hâli gösteren fiil. * Man: Müsned, haber. "İnsan nâtık" cümlesinde "İnsan" mevzu, "nâtık" mahmuldur.
MAHMULE
Yük. Hamule.
MAHMULEN
Mahmul olarak, yüklü olarak.
MAHMUM
Hummaya, sıtmaya tutulmuş. Sıtmalı olan. Ateşli olan. Mecnun. Saçma sapan konuşan.
MAHMUMANE
f. Sayıklarcasına, sayıklıyarak. * Ateşler içinde, ateşli olarak.
MAHMUR
(Hamr. dan) Sarhoşluğun verdiği sersemlik. * Uyku basmış ağırlaşmış göz. Baygın göz.
MAHMURANE
f. Baygın bir şekilde. Mahmurcasına.
MAHMUZ
(Mihmaz. dan) Binilen hayvanın sür'atini arttırmak maksadıyla dürtme için potin yahut çizmenin ökçesine takılan demirden yapılmış âlet. * Kovanların çerçevelerine peteği tesbit etmek için kullanılan mâden tekerlekçik. * Bir yapıyı veya duvarı, dıştan beslemek için kullanılan destek, payanda. * Bir köprünün ayaklarının uç kısmında çıkıntı yapan taş kütlesi. * Düşman gemisinin bordasına girmek ve onu batırmak için bazı eski harp gemilerinin ön tarafında bulunan, ileriye doğru uzanmış takviyeli kısım.
MAHMUZ
Oksitlenmiş, hamızlanmış.
MAHN
Cima etmek. * Ağlamak. * Kuyudan su çekmek. * Uzun boylu adam.
MAHN
Kuyudan su çıkarmak. * İmtihan etmek. * Bahşiş vermek. * Vurmak.
MAHNAK
Boğazın boğacak yeri.
MAHNİYE
(C: Mehâni) Derenin dar ve kısık yeri.
MAHNUK
Boğulmuş. Boğazı sıkılmış. Boğuk.
MAHNUKAN
Boğazı sıkılarak, boğulmuş olarak.
MAHNUN
Sar'alı. Cin taifesi dokunmuş hasta. Mecnun.
MAHPARE
f. Pek güzel kimse. * Ay parçası.
MAHPERVER
f. Mehtaplı.
MAHPEYKER
(Bak: Mehpeyker)
MAHR (MUHUR)
(C: Mevâhır) Yarmak. * Yükseltmek. * Rüzgârın çıkardığı gürültü.
MAHRA
Değerli ve itibarlı insan. * Uygun, münâsib ve elverişli şey.
MAHRAB
(C: Mehârib) Cenk edecek, dövüşülecek yer.
MAHREC
Çıkacak yer. * Ses ve harflerin ağızdan çıktıkları yer. * Mat: Bayağı kesirde çizginin altındaki sayı. (Payda) * Hususi bir meslek için adam yetiştirmeğe mahsus mekteb ve dâire. (Meselâ: Mekteb-i fünun-u harbiye zâbit mahrecidir.) * Tarik-i ilmiyede büyük bir pâyeye vesile-i irtika addolunan bir rütbe. * Mevleviyet. * Dahilde çıkarılan mahsulât ve emtianın sarfı için hariç memlekette bulunan mahal.
MAHREF
Bostan. Hurmalık. * Yemiş sepeti.
MAHREFE
Yol.
MAHREK
Koz: Bir gezegenin bir devrede üzerinden gittiği farzedilen dâirevi hat, hareket yeri. Mermi yolu.
MAHREK
(Mahrak) Yakılacak yer. Bir şeyin yandığı yer.
MAHREK-İ SENEVÎ
Bir seyyarenin, bağlı olduğu kürenin etrafında dönmesiyle hâsıl olan farazî daire.
MAHREM
İki dağ arasındaki yol.
MAHREM
Gizli. * Dince ve şer'an müsaade olunmayan. * Birisinin hususi hâllerine ait gizli sır. * Nikâh düşmeyen, evlenilmesi haram olan yakın akraba. (Baba, dede, anne, nine, erkek ve kızkardeş, amca, dayı, hala ve teyzeler arasında bir neseb yakınlığı, bir ebedî mahremiyet vardır. Bunlar arasında nikâh asla caiz değildir.) * Çok samimi ve içli-dışlı olan kimse.
MAHREMAN
(Mahrem. C.) Sırlar. Gizli şeyler. Esrar. * Sırdaşlar.
MAHREMANE
f. Gizli ve saklı olarak. Mahrem bir tarzda.
MAHREM-İ ESRAR
Gizli sırlara vakıf olan çok yakın kimse. Gizli sır söyleyen kimse.
MAHREMİYYET
Gizlilik. Mahrem olma hali.
MAHRU
(C.: Mâhruyân) f. Ay yüzlü. Yüzü ay gibi parlak olan. Güzel.
MAHRUB
Harabedilmiş, dağıtılmış.
MAHRUB
Mahrum edilmiş. Elinden varı yoğu alınmış. Bomboş bırakılmış.
MAHRUF
Toplanılmış devşirilmiş meyve.
MAHRUK
Yanan. Yanmış.
MAHRUKAT
Yakılacak madde. Yanan şeyler.
MAHRUKAT-I MÂYİA
Akaryakıt.
MAHRUK-UL FUAD
Yüreği yanık.
MAHRUM
Maddi veya manevi nimetlerden uzak kalmak. * Malı bereket bulmaz olan bedbaht. Felâhtan nasibsiz olan. * İffetinden dolayı zengin zannedildiğinden sadakadan mahrum olan.
MAHRUMANE
Mahrumcasına. Bahtsız ve nasipsizcesine.
MAHRUMİYYET
Elde edemeyiş. Yokluk. Mahrumluk. İstediğini elde edememe.
MAHRUR
Hararetli. Ateşli. İçi hararetli olan.
MAHRURÂNE
f. Ateşli ateşli. Hararetli bir surette.
MAHRUS
Hırsla istenilmiş.
MAHRUS
Himâye edilen. Korunan. Gözetilen.
MAHRUSA
Büyük şehir.
MAHRUT
Geo: Tabanı daire olup, yan kenarları bir noktada birleşen geometrik şekil, koni.
MAHRUT
Kasnı denilen zamkın ağacı.
MAHRUTÎ
Mahrut şeklinde olan. Altı daire ve üstü sivrilerek bir noktada birleşen, huni şeklinde olan. Konik.
MAHRUTİYYET
Mahrutilik, konik olma hâli.
MAHRUYAN
f. Güzeller, ay yüzlüler. * Mc: Veliler. Allah'a itaatten ayrılmayan manevî güzellik sâhibi kimseler.
MAHRUZ
Kepâze, rezil, rüsvay, aşağılık, âdi. İtibarsız.
MAHS
Hâlis olmak, saf ve katışıksız olmak.
MAHS
Hayaları çıkarılmış. İğdiş edilmiş.
MAHSAD
Ekini biçilmiş yer.
MAHSEBE
şüphe etme, şüphelenme, sanma.
MAHSER
Huy, tabiat.
MAHSUB
Sayılmış. Hesaplanmış. Hesabına kaydedilmiş. * Bir zata mensub kabul edilen.
MAHSUB
Kızamık çıkarmış kişi.

MAHSUBÂT
(Mahsub. C.) Hesab edilmiş olanlar. Hesaba dahil edilmişler.
MAHSUBEN
Hesaplanarak. Hesaplı olarak. Hesabına kaydedilerek.
MAHSUBİYET
Mahsubluk, mensubluk.
MAHSUD
Biçilmiş ekin. * Ekini biçilmiş tarla.
MAHSUD
Kendine hased edilen. Kıskanılan kimse.
MAHSUF
Husufa uğramış. Gölgelenmiş. Perdelenmiş.
MAHSUL
Husul bulan. Hâsıl olan. * Elde edilen şeyler. * Toprak ve hayvanlardan elde edilen şey.
MAHSULÂT
(Mahsul. C.) Mahsuller. Hâsılat. Tarladan, bahçeden veya hayvanlardan elde edilen gıda maddeleri.
MAHSULÂT-I ARZİYE
Toprak mahsulleri.
MAHSULÂT-I SINÂİYE
Endüstri mahsulleri.
MAHSULDAR
f. Verimli, bereketli. Mahsul veren.
MAHSUN
İstihkâmlı. Kuvvetlendirilmiş. Sarp, sağlam ve metin kılınmış.
MAHSUR
Etrafı çevrilmiş. Muhasara altına alınmış. Hasrolunmuş. Hududlanmış. Kuşatılmış.
MAHSUR
Fersiz göz. Yorulmuş, uzun uzadıya bakmaktan donuklaşmış ve göremez olmuş göz.
MAHSUS
Ayrılmış, tâyin edilmiş. * Herkese âit olmayıp bazılara âit olmuş olan. Yalnız birine âid olan. Hususileşmiş. Müstakil. * Bile bile, istiyerek. * Yalandan, şakadan, lâtife olarak.
MAHSUS
Duyulmuş. Hissedilmiş. Derk olunmuş. Duyulan. * Aşikâr, belli, zâhir, meydanda.
MAHSUSA
Mahsus, hususi.
MAHSUSAT
Gözle görülen, hisle anlaşılan şeyler. (Ma'kulât'ın zıddı)
MAHSUSEN
Ayrıca, bile bile, mahsus olarak.
MAHSUSİYET
Mahsusluk. Hususi olma hâli.
MAHŞ
Yakmak.
MAHŞER
Toplanma yeri. Kıyametten sonra insanların tekrar dirilip toplanmaları ve toplandıkları yer. Haşir meydanı. * Çok kalabalık.
MAHŞER-İ ACÂİB
Herkesi hayrete sevkeden toplanma. Veya toplanma yeri. * Hayret edilecek harika şeylerin bulunduğu yer.
MAHŞUB
Kesilmeye elverişli olmadan kesilen ağaç.
MAHŞUD
Toplanmış. Yığılmış.
MAHŞUR
Toplanmış.
MAHŞUŞ
(Haşşe. den) İçine girilmiş. * Buğzedilmiş. * Gizlice bir şey verilmiş. * Karalanmış.
MAHŞUŞ
Kuru ot.
MAHŞÜV
Fazla. * İçi doldurulmuş.
MAHT
Çıkarmak. * Çekmek.
MAHT
şiddetli.
MAHTAB
(C: Mehâtıb) Odun yığacak yer, odunluk.
MAHTAB
(Bak: Mehtâb)
MAHTAM
(C: Mehâtım) Burun.
MAHTELEF-EL MELEVAN
Gece ve gündüzün ihtilâfı ve değişmesi müddetince.
MAHTİD
Kişinin durduğu mekân.
MAHTUBE
Evlenmek için istenilen kadın.
MAHTUM
Mühürlenmiş. Damgalanmış. * Kilitlenmiş. * Bağlanmış.
MAHTUMANE
f. Bir kitabı hatmettikten sonra verilen ziyafet.
MAHTUN
Sünnet olunmuş. Hitan edilmiş.
MAHTUR
(Hatar. dan) Hatara, tehlikeye yakın. * Düşünme. Fikir ve endişe.
MAHTUT
(Mahtute) Çizilmiş. Çizgilenmiş. Yazılmış.
MA'HUD(E)
Vaad edilen. Söz verilen. Belli olan. * Mezkur, sözü geçen. * Mc: Fena bilinen kadın.
MAHUDANE
Bir ot adı.
MA'HUDİYYET
(Ahd. den) Söz verilmiş olma. Ahdedilmiş bulunma. Belli olma.
MAHUF
Korkulu. Tehlikeli.
MAHULE
Kocası ölmüş kadın.
MAHUR
f. Kumarhâne. Meyhâne.
MAHUZA
Temiz. İtibarlı, şerefli, asil. * Saf, hâlis, katıksız.
MAHV
Harab olma. Yıkılma. Ortadan kalkma. Çökme. Bozulma. * Tas: Beşeri noksanlıklardan kurtuluş hâli.
MAHV VE SEKİR
Fenafillâh makamında kendi varlığını hiç görmek ve bu mânevi hâlin zevk ve te'sirinden ruhi bir coşkunlukla kendinden geçme hâli.
MAHVA
Secdede karnını uyluklarından çekip ayıran kimse.
MAHVAR
f. Ay gibi.
MAHVARE
f. Aylık maaş.
MAHVE
Kuzey rüzgârı.
MAHVEŞ
f. Ay gibi.
MAHVİYYET
Alçak gönüllülük. Tevâzu. Kendi kusurunu bilip kendine haddinden fazla kıymet vermemek. Tevâzu içinde olmak.
MAHY
Gidermek.
MAHYA
Ramazanlarda, kandillerde veya bayramlarda çifte minâreli olan camilerde iki minare arasına gerilen ipe asılmak suretiyle ışıklarla yazılan yazı veya yapılan resim. * Dam çatısında iki eğik sathın birleştiği çizgi ve buradaki aralığı kapatmak için kullanılan uzunca, oluk biçiminde kiremit.
MAHYA
Hayat. Canlılık.
MAHYANE
f. Aylık. Aydan aya verilen maaş.
MAHYERE
Muhayyerlik, beğenip seçmede serbestlik.
MAHZ
Safi ve hâlis. Katıksız. Sırf. Hâs. Hulus ile muhabbet. * Tâ kendisi. * Sadece. * Su katılmamış hâlis süt.
MAHZ
Nikâh.
MAHZ
Yoğurdu çalkalayıp yağını almak.
MAHZA
Ancak. Yalnız. Tek. * Sâde. Hâlis. Katıksız. Tam.
MAHZAN
Ancak. Yalnız. Sadece. Tek.
MAHZANE
Güvercinlik.
MAHZAR
(Huzur. dan) Hazır olma. Gösteriş, görünüş. * Huzur yeri. Büyük bir insanın önü. * Birçok kimse tarafından imzalı dilekçe. * Mahkeme sicili.
MAHZEM
(C.: Mehazim) Atın kolan yeri.
MAHZEN
Yalnız, ancak, tek.
MAHZEN
Hazine ve define gibi şeyleri koyacak yer. * Erzak yeri. * Bodrum. Yeraltı.
MAHZ-I EDEB
Edebin ta kendisi. Sırf terbiye ve edeb.
MAHZ-I HİKEM
Akıllılığın ve filozofluğun ta kendisi. Hikmetlerin ta kendisi.
MAHZ-I KERAMET
Tam bir keramet gibi. Kerametin ta kendisi.
MAHZÎ
Kepâzelik ve rüsvaylığa sebep olan huy. Rezil olmağa sebebiyet veren kötü huy.
MAHZU'
Boyun eğmiş.
MAHZUB
Boyanmış.
MAHZUD
(Mahdud) Silinmiş, tesviye edilmiş. * Düzgün. * Meyvesinin çokluğundan dalları basıp bükülmüş.
MAHZUF
Silinmiş. * Yerinden düşürülmüş. Kaldırılmış. Hazfolunmuş. * Edb: Noktasız harflerle yazılmış olan. (Bak: Mücerred)
MAHZUL
Hakir. Kıymetsiz. Perişan. Hor. Rüsvay.
MAHZULEN
Hakir, kepaze, rezil ve rüsvay olarak.
MAHZUM
Burnunun halkasıyla tutulan sığır ve deve. * Her delinmiş nesne.
MAHZUN
Tasalı. Kederli. Hüzünlü. Gamlı.
MAHZUN
Hazinede saklanan şey.
MAHZUNANE
f. Kederlice, düşünceli, üzgünce.
MAHZUNİYET
Mahzunluk. Kederli ve kaygılı oluş. Üzüntülü olma.
MAHZUR
(Hazr. dan) Haram. Memnu şey. Yasak olan şey.
MAHZUR
Hazer edilecek şey. Özür. Korkulacak şey. Müsaade olmayan. Mâni. Çekinilecek şey.
MAHZURAT
Hazer edilip korunulacak şeyler. Yasak olanlar. Engeller.
MAHZURAT
Yasaklar. Mâniler. Haram şeyler.
MAHZURE
(C.: Mahzurât) Şer'an yasaklanmış olan şey. Men ve haram edilmiş şey.
MAHZURE
Çekinme, sakınma, içtinâb etme. * Cidâl, muharebe.
MAHZUZ
Memnun. Hoşnud. Zevkli. Hoşlanmış. Hazzetmiş.
MAHZUZÂT
Hoşa giden şeyler. Hazlar.
MAHZUZİYET
Mahzuzluk, hoşlanma, hoşa gitme.
MAIZ
(C.: Mevâız) Keçi.
MAÎ
Su cinsinden. Akıcı, su renginde, mâvi. Katı ve sert olmayıp su gibi, akıcı olan.
MÂ-İ CÂRİ
Akarsu. (Çay ve ırmak suları gibi.)
MÂ-İ İSTİFHAMİYYE
Sual için kullanılan kelimenin başında gelir. (Mâhâzâ: Bu nedir? Mâindek: Yanındaki nedir?) suallerinde olduğu gibi.
MÂ-İ LEZİZ
Lezzetli ve tatlı su.
MÂ-İ MAGSUL
(Mâ-i müsta'mel) Kullanılmış su.
MÂ-İ MASDARİYE
Başında bulunduğu cümleyi masdar mânasına ve hükmüne sokar.
MÂ-İ MEVSUFE
Şey mânasında nekre olup bir sıfattan evvel kullanılır. $ (Nazartu ilâ mâ mu'cebin leke: Sana hoş gelen şeye baktım) cümlesindeki gibi...Bazan da sıfatsız olur. $(Ni'me-mâ: Ne güzeldir) $ (Meselen-mâ: Bir misâl olarak) kelimelerinde gördüğümüz gibi.
MÂ-İ MEVSULE
Buna ism-i mevsul de denir. Kendinden sonra gelecek küçük cümleyi daha önce geçen cümleye bağlar. $ (Ketebtu mâ kultü: Söylediğimi yazdım, ne söyledimse yazdım) cümlesinde olduğu gibi.
MÂ-İ MUKATTAR
İnbikten geçirilmiş (damıtılmış), saf su.
MÂ-İ MUKAYYED
Herhangi bir maddenin karışması ile yaratılmış oldukları hâlden çıkmış ve hususi bir ad almış sulardır. (Gül, çiçek, üzüm, asma, et suları gibi.)
MÂ-İ MUTLAK
Yaratıldığı vasıf üzere duran su. (Yağmur, kar, deniz, göl, ırmak, pınar, kuyu sularıdır).
MÂ-İ MÜKEDDER
Bulanık su.
MÂ-İ MÜNHEMİR
Akıp giden su.
MÂ-İ MÜSTAMEL
Temiz olduğu halde temizleyici olmayan, kullanılmış olan sulardır.
MÂ-İ NÂFİYYE
$(Ben kâmil değilim) misâlinde olduğu gibi mânayı nefyeder.
MÂ-İ RÂKİD
Durgun su.
MÂ-İ ŞARTİYE
İki muzariyi cezmeder, şart ve cezâ mânasını ifade eder. $(Ne yazarsan, yazarım) misalinde olduğu gibi.
MA-İ TESNİM
Cennet ırmaklarından biri.
MÂ-İ ZÂİDE
Bazı edat ve fiillerin sonuna fazladan olarak gelir. $ kelimelerinde olduğu gibi.
MÂ-İ ZERRİN
Altun suyu.
MAÎB
(C.: Maâyib) Kusur, eksiklik, noksanlık. Leke. * Ayıplanmış.
MAİC
Dalgalı deniz.
MAİDE
Yemek sofrası. Üzerinde nimetler bulunan sofra. Ziyafet. * Kur'an'ın 5. Suresinin adıdır ve Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur.
MAİDE-İ SENİYYE
Pâdişah ziyâfeti.
MAİDESÂLÂR
f. Sofracı başı.
MAİKA
Derin, amik.
MAÎL
Ehil, iyal, çoluk çocuk.
MÂİL
Eğik. Bir tarafa eğilmiş. Eğri. * Meyilli. Hevesli. İstekli. * Düşkün. * Benzer.
MÂİLE
Coğ: Dağların bir yana doğru alçalıp giden taraflarından her biri. * Eğri, eğilmiş.
MÂİL-İ İNHİDÂM
Yıkılmağa yüz tutmuş.
MÂİL-İ KAMER
Ayın dünya etrafında dolaştığı dâire. Ayın mahreki, yörüngesi.
MÂİLİYYET
Eğiklik. Meyillik.
MAİN
Saf, akar su. * Göz önünde akan su. * Cennet şerbeti. * Zâhir, görünen. * Göz değmiş, nazar değmiş.
MAİN MEHİN
Zayıf, hakir su. * Meni.
MAİS
Ağaçları sık bitmiş olan yer.
MAİŞET
(Ayş. dan) Yaşayış. Yaşama. Ömür. * Yaşamaya lüzumlu bulunan maddeler.
MAİŞETGÂH
f. Maişet yeri. Geçim te'min edilen yer.
MAİYYET
Beraberlik. Arkadaşlık. * Yüksek rütbeli bir kimsenin emri altında bulunan hey'et. * Yan. Nezd.
MAİYYET-İ SENİYYE
Pâdişâhın maiyyeti. Pâdişahın yakınında bulunanlar.
MAİZ
Keçi. * Az miktar keçi. Ufak keçi sürüsü.
MAJÜSKÜL
Büyüklük bakımından diğerlerinden biraz daha farklı olan harfler.
MAK
(C: Amâk-Emâık) Göz pınarı.
MA'K
(C: Emâık-Emâik) Derinlik. * Sahradan bir taraf.
MA'K
Ovmak. * Tehir etmek, sonraya bırakmak.
MAK'
Atmak. * Emmek.
MAKA
Hıyarşenber denilen nebat.
MAKABİH
(Makbaha. C.) Çirkin ve yakışıksız davranışlar.
MAKABİR
(Kabr. C.) Kabirler. Mezarlar.
MA-KABL
Öndeki. Üstteki. Geçmişteki.
MA'KAD
Ahidnâme yapılan, anlaşma akdedilen yer.
MAK'AD
Oturulacak yer. Minder. * Oturulduğunda bedene temel olan âzâ. Kıç.
MAKADE
Davar yedmek.
MAK'ADE
Kurbağa.
MAKADİM
(Makdem. C.) Geri gelmeler. Dönüp gelmeler.
MAKADİR
Mikdarlar. Kısımlar. Ölçüler. * Muayyen ve mâlum olan kısımlar.
MAKADİR
(Ka, uzun okunur) Kuvvetler. Kudretler.
MAKAL
Söz. Lâkırdı. Kavl. Söyleyiş.
MA'KAL
(C: Meâkıl) Sığınacak ve saklanacak yer. * Kale.
MAKALAT
(Makale. C.) Makaleler. Söz ve yazılar. Bahisler.
MAKALE
Söylenen söz. Söyleme. Söyleyiş. Kelâm. Nutuk. * Bir bahsin kaleme alınışı.
MAKALİD
(Ka, uzun okunur) Hazineler. * Kilitler. Anahtarlar.
MAKALİD-İ İNKIYAD
İnkıyad, bağlılık kilitleri.
MAKALİM
(Maklem. C.) Ucu budanmış ve sivrilmiş şeyler.
MAKAM
Durulacak yer. * Rütbeli yer. * Câh. Mesned. Mansab. * Musikide usul. Tempo.
MAKAMAT
(Makam ve makame. C.) Makamlar, mertebeler. * Cemaatler, cemiyetler, kalabalıklar, topluluklar.
MAKAMAT-I ÂLİYE
Yüksek şerefli mevkiler, makamlar. Yüce makamlar.
MAKAME
(C: Makamât) Meclis. * Topluluk, cemaat, cemiyet, kalabalık. * Nutuk tarzında söylenen sözler.
MAKAM-I ÂLÎ
Yüce ve âli makam. Eskiden bu tabir, bakanlıklar hakkında kullanılırdı.
MAKAM-I CİFRÎ
Cifir hesabına göre olan netice, sayı değeri.
MAKAM-I HİTABÎ
Zanni delil ile iktifa edilen makam.
MAKAM-I HİZMET
Hizmet makamı. İş görme yeri.
MAKAM-I İBRAHİM
(Bak: Kâbe)
MAKAM-I MAHMUD
(Şefaat-ı Uzmâ) En yüksek şefaat makamı. Peygamberimizin (A.S.M.) kavuşacağı, Allah tarafından vaad edilen makam. $ Cenab-ı Hak va'dettiği halde, her ezan ve kametten sonra edilen mervî duada $ deniliyor; bütün ümmet o va'di ifa etmek için dua ederler. Bunun sırr-ı hikmeti nedir?Bu kadar tekrar ile kat'i verilecek olan bir şeyin vermesini istemesinin sırr-ı hikmeti şudur: İstenilen şey, meselâ Makam-ı Mahmud bir uçtur. Pek büyük ve binler Makam-ı Mahmud gibi mühim hakikatları ihtiva eden bir hakikat-ı âzamın bir dalıdır. Ve hilkat-ı kâinatın en büyük neticesinin bir meyvesidir. Ve ucu ve dalı ve o meyveyi duâ ile istemek ise; dolayısiyle o hakikat-ı umumiye-i uzmanın tahakkukunu ve vücud bulmasını ve o şecere-i hilkatın en büyük dalı olan âlem-i bâkinin gelmesini ve tahakkukunu ve kâinatın en büyük neticesi olan haşir ve kıyametin tahakkukunu ve dâr-ı saadetin açılmasını istemektir. Ve o istemekle, dâr-ı saadetin ve Cennet'in en mühim bir sebeb-i vücudu olan ubudiyet-i beşeriyeye ve daavât-ı insaniyyeye kendisi dahi iştirak etmektir. Ve bu kadar hadsiz derecede azim bir maksad için, bu hadsiz duâlar dahi azdır. Hem Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm'a Makam-ı Mahmud verilmesi, umum ümmete şefaat-ı kübrasına işarettir. Hem o, bütün ümmetinin saadetiyle alâkadardır. Onun için hadsiz salâvat ve rahmet duâlarını bütün ümmetten istemesi ayn-i hikmettir. ş.)
MAKAMİ'
(Mikmaa. C.) Gürzler, topuzlar.
MAKANİ'
(Mıkna' ve Mıknaa. C.) Başörtüleri, eşarplar.
MAKARİZ
(Mikrâz. C.) Makaslar, kesecek âletler.
MAKARR
(Karar. dan) Karar yeri. Karargâh. Kararlı yer. Merkez. Pâyitaht.
MAKARR-I HÜKÜMET
Hükümet merkezi. Pâyitaht.
MAKARR-I İDARE
İdare merkezi. Pâyitaht. Hükümet merkezi.
MAKARR-I SALTANAT
Saltanat merkezi. Hükümetin idare edildiği baş şehir.
MAKASID
Maksadlar, istekler, gayeler. Niyetler.
MAKASID-I AKSÂ
En uzak, en son ve en büyük maksadlar.
MAKASID-I İNSÂNİYET
İnsanlık maksadları. İnsanlığın gayeleri.
MAKASİM
(Maksim. C.) Su taksim edilen yer.
MAKASİR
(Maksure. C.) Bir hânedeki en mahrem taraflar. Bir evin en mahrem tarafları. * Câmilerde etrâfı parmaklıklarla çevrili yüksek yer.
MAKASS
Makas.
MAKATI'
(Ka, uzun okunur) Kesmeler. Kesişmeler. Kesişen yerler. * (Kat'. C.) Sözdeki veya nazımdaki durak yerleri. Heceler.
MAKATİL
(Maktel. C.) Katlin yapıldığı yerler, öldürme fiilinin geçtiği yerler, makteller.
MAKATİR
(Maktar. C.) Damlalar, katreler.
MAKAVİD
(Mekud. C.) Yularlar.
MAKAVİL
Sözler. Kaviller. Lisânlar. Diller.
MAKAZZ
Başın arka tarafından iki kulağın arası.
MAKBAH
(C: Mekâbih) Çirkin olmak. Çirkin olacak yer.
MAKBAHA
(C.: Makabih) Kabih, yakışıksız ve çirkin hareket.
MAKBER(E)
(C.: Mekabir) Mezar. Kabir.
MAKBERE-İ ŞÜHEDÂ
Şehidlerin mezarı. Şehidlik.
MAKBIZ
Kılıcın ve yayın kabzası.
MAKBUH
Beğenilmeyen. Çirkin ve kabih görülen.
MAKBUHA
Kabih olan ve hoşa gitmeyip beğenilmeyen hâl veya iş.
MAKBUL
Ayağı bağlı olan.
MAKBUL
(Makbule) Kabul olunan. Beğenilen. Sevablı.
MAKBULİYET
Beğenilmişlik, makbullük.
MAKBUL-ÜŞ ŞAHÂDE
Şahâdeti kabul edilen. Şahidliği kabul edilmiş olan.
MAKBUR
(Kabr. den) Gömülmüş, defnedilmiş, kabre konulmuş.
MAKBUZ
(Kabz. dan) Alınmış, kabzolunmuş. Alınan. * Daraltılmış, sıkılmış. * Bir şeyin alındığına karşı verilen imzâlı ve mühürlü kâğıt.
MAKBUZAT
(Makbuz. C.) Alınan paralar. Satıştan veya borçlulardan toplanan paralar.
MAKDEM
(C.: Makadim) (Kudum. dan) Dönüp gelme. Gelme.
MAKDEM-İ BEHÂR
Baharın gelmesi.
MAKDERET
(Kudret. den) Kuvvet, kudret, güç, zor.
MAKDİS
Mukaddes yer.
MAKDUD
Uzun boylu kişi.
MAKDUH(E)
(Kadh. den) Beğenilmemiş, ayıp.
MAKDUNİS
Maydanoz.
MAKDUR
Güç. Kuvvet. Kudret. * Takdir olunmuş. Allah'ın takdiri. Daha evvelden takdir olunmuş.
MAKDURAT
(Makdur. C.) Takdir-i İlâhi olanlar. Güç ve kuvvet. Elden gelenler. Takdir edilenler.
MAKDUR-İ BEŞER
İnsanın yapabileceği şey.
MAKDUR-ÜT TESLİM
Ele geçirilmesi mümkün olan.
MA'KED
(C: Meâkıd) Akdedecek yer.
MA'KES
Akis yeri. Akseden yer. (Ayna güneşin ma'kesi olduğu gibi.)
MAKET
Fr. Bina, şehir gibi eserlerin, belirli bir ölçüde küçültülmüş modeli.
MAKH
Sür'at, hız.
MAKHUR
(Kahır. dan) Kahredilmiş. Mahvedilmiş. Bozguna uğratılmış. Mağlub. Mahkum. Allah'ın (C.C.) gazabına uğramış. Yenilmiş. Hakaret görmüş.
MAKHURANE
Kahr ve gazaba uğramış hâlde. Gazaba uğramış olanlara benzer şekilde.
MAKHURİYET
Kahrolmuşluk, ezilmişlik, bitkinlik. Allah'ın kahr ve gazabına uğrama.
MAKHUR-U KAHR-İ İLÂHÎ
Allah'ın gazabına uğramış. Allah'ın kahrıyla kahrolmuş.
MA'KIL
Melce'. Sığınacak yer.
MAKIT
Dar yer.
MAKİ
Coğ: Çalı ve küçük ağaçlarla kaplı arazi.
MAKİD
Kesilmeyen ve daimi olan.
MA'KİD
Düğüm yeri. Bağ. Akdedilecek yer.
MAKÎL
Öğle uykusuna yatılacak yer. Kaylule yeri. Rahat edecek yer. Kuşluk uykusu.
MAKİNİST
Makine ustası. Makineyi çalıştırmakla vazifeli kişi.
MAKİR
Hile yapan. Mekreden.
MAKİS
(Mâkise) Durup dinlenen, duraklayıp eğlenen.
MAKİS
Öşür ve vergi toplayan kimse.
MAKÎS
(Kıyas. dan) Kıyas edilebilen. Benzetilebilen.
MAKÎT
Buğz edilmiş. Mebğuz. Nefret edilmiş, sevilmemiş, menfur.
MAKİYAN
f. Tavuk.
MAKK
Yarmak.
MAKL
Suya batırmak. * Nazar etmek, bakmak.
MAKLEB
Kalbetme. Bir şeyin altını üstüne çevirme. * Kalbedilecek, çevrilecek veya değişecek yer.
MAKLETE
Helâk olacak yer.
MAKLU'
Sökülmüş, kökünden çıkarılmış, kal' olunmuş.
MAKLUAN
Sökülerek, kökünden çıkarılmış olarak.
MAKLUB
(Kalb. den) Altı üstüne çevrilmiş, kalbolunmuş. Ters döndürülmüş. Başka şekle sokulmuş. * Harfleri tersinden okunduğu zaman yine aynı olan kelime veya cümle. (Anastas mum satsana cümlesi gibi)
MAKLUBİYET
Ters döndürülmüşlük, altı üstüne getirilmişlik. Maklub olma hâli.
MAKLUD
Fitil gibi bükülmüş olan.
MAKLUM
Yontulmuş ve kesilmiş olan.
MAKLUV (MAKLİYY)
Pişirilmiş kebap.
MAKMAKA
Sözü boğazı içinden söylemek.
MAKMENE
Lâyık ve münâsip olacak yer.
MAKNA'
Kanaat edip râzı olacak yer. * Şâhid, adâlet şâhidi.
MAKNAT
Ümit kesecek yer.
MAKNEE (MAKNEUT)
Güneş görmeyen yer.
MAKR
Çok acı olmak.
MAKREBE
Hısımlık, yakınlık. Karâbet.
MAKREME
(Bak: Mikrame)
MAKRU'
Okunan. Okunmuş olan.
MAKRUF
Töhmetli kimse. * Yabana atılmış nesne.
MAKRUH
Yaralanmış, kahredilmiş. Mecruh.
MAKRUN
(Karn. dan) Ulaşmış. Kavuşmuş. Yakın. * Müsaadeye mazhar. * Çatık kaşlı olmak.
MAKRUNİYET
Yaklaşma. Yakınlık.
MAKRUN-U MÜSÂADE
İzin almış, izne kavuşmuş.
MAKRUN-U SIHHAT
Sıhhat ve hakikata yakın. Doğruluk derecesi fazla.
MAKRUT
Selem ağacının yaprağıyla dibâgat olan gön ve sahtiyan.
MAKRUZ
(Karz. dan) Ödünç verilmiş. İkraz edilmiş. Borç olarak verilmiş.
MAKS
Suya dalmak. Daldırmak.
MAKSAD
(C.: Makasıd) (Kasd. den) Kasdolunan ve istenilen şey. Merâm, gâye.
MAKSAD VE MÜSTEKARRIN TEMEYYÜZÜ
Kelâmın maksadının ve karar kıldığı yerin açık olarak belli olması.
MAKSAL
Mahsul ekilen yer.
MAKSAR
Nihâyet, son, netice.
MAKSARA
(C: Mekâsır-Mekâsir) Köşk, kasr.
MAKSEBE
Sazlık, kamışlık.
MAKSEE
Hıyar tarlası.
MAKSİM
(C.: Makasim) Taksim edilecek, dağıtılacak yer. * Suyun kollara ayrılma yeri. Masluk, savak.
MAKSUD
Kasdedilmiş. Kasdedilen. * İstenilen şey. İstek. Arzu. Gâye.
MAKSUM
Taksim edilmiş, ayrılmış, bölünmüş. * Kısmet, nasib.
MAKSUR
(Kasr. dan) Kasrolunmuş, kısaltılmış, kasılmış, alıkonulmuş. * Mahbus. * Kasrolunmuş nesne. * Gelinin üzerine tutulan duvak. * Gr: Bir kısım arapça kelimelerin sonunda yâ şeklinde yazılan, fakat elif gibi okunan harf. ( : Dâ'vâ) kelimesinde olduğu gibi. Buna, "Elif-i maksura" denir.
MAKSUR
Zoraki, cebren. Elinde ve ihtiyarında olmadan.
MAKSURE
(C.: Makasir) Câmilerde etrafı parmaklıkla çevrilmiş biraz yüksekçe yer.

MAKSUS
Kesilmiş, kırpılmış.
MAKSUV (MAKSIYY)
Kulağının ucu kesilmiş deve veya koyun.
MAKSÜE
Hıyar tarlası.
MAKŞUR
Soyulmuş, kabuğu çıkarılmış.
MAKŞUVV
Men' ve kahrolmuş. Tab'ından çıkarılmış.
MAKT
Vurmak.
MAKT
Kin, hiddet. İğrençlik. Şiddetli buğz.
MAKTA'
Kesilen yer, kat'edilen yer, kesinti yeri. * Uzun bir cismin enliğine kesildiği yerin görünüşü. * Edb: Her manzumenin, hususen gazellerin ve kasidelerin ilk beytine matla', son beytine makta' denir; makta'da şâirin ismi bulunur.
MAKTAA
Eskiden üzerinde kamış kalemin ucu kesilerek düzeltilen kemikten veyâ mâdenden yapılmış âlet.
MAKTANE
Pamuk tarlası.
MAKTAR
Damla, katre.
MAKTEL
Birinin öldürüldüğü yer. Bir katlin yapıldığı yer.
MAKTEM
Tozlu yer.
MAKTU'
(Maktua) (C.: Makati') Kesilmiş, kat olunmuş. * Pazarlıksız, değeri ve pahası biçilmiş. * Götürü.
MAKTUAN
Götürü olarak, toptan.
MAKTUL
Öldürülmüş, katledilmiş olan.
MAKTULEN
Öldürülerek, katledilerek.
MAKTULÎN
(Maktul. C.) Öldürülmüş insanlar. Vurulmuş veya katledilmiş kimseler.
MAKTUR
Katranlı. Katran sürülmüş.
MA'KUD
(U, uzun okunur) Akdolunmuş, bağlanmış, düğümlü, bağlı.
MAKUL
(Kavl. den) Denilmiş, söylenilmiş. * Söylenilen söz.
MA'KUL
Akla yakın, aklın kabul edeceği.
MAKULAT
(Makule. C.) Çeşitler, takımlar. Kategoriler.
MA'KULAT
(Ma'kul. C.) Aklın uygun bulduğu, ancak akıl ile bilinir ve nakle müstenid olmayan meseleler ve ilimler. (Bak: Akliyat)
MAKULE
Takım, çeşit. Kategori.
MA'KULE
Diyet.
MA'KULİYET
Akla uygunluk, mantıki oluş. * Menkul olmayış.
MA'KUL-ÜL-MA'NA
Bir sebebe, illete ve maslahata dayanan şer'i mesele. (Fakat, hakiki sebeb ise emr-i İlâhidir.) Bir hikmete ve bir maslahata binâen tercih edilmiş veya o hükmün teşriine müreccih olmuş olan şer'i mes'ele. (Bak: Taabbüdi)
MA'KUM
Kapalı.
MA'KUS(E)
Tersine dönmüş, aksetmiş, başaşağı çevrilmiş, zıddı. * Uğursuz.
MA'KUSEN
Ters olarak, aksine, zıddına olarak.
MA'KUSEN MÜTENASİB
Mat: Tersine olan müvâzene. Yâni, birbirine nisbet edilen iki şeyden, biri çoğaldığı oranda diğerinin eksilmesi veya birinin azaldığı nisbetinde diğerinin çoğalması. Ters orantılı.
MA'KUSİYET
Terslik, zıdlık, aksilik.
MAKV
Cilâ yapmak. * Yıkamak. * Saklamak.
MAKYA
Kusmak. * Kusma yeri.
MAKYE
Duracak yer, konak yeri.
MAKZABA
Yonca ekilen yer.
MAKZÎ
Kaza olunmuş, ödenmiş, te'diye olunmuş olan. Ümid edildiği üzere tamam ve ikmâl edici olan. Ödeyici. Sâhib-i mucib ve muris. * Fık: Kendi irade ve kesbimizin neticesi olmak üzere Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) yaratıp vücuda getirdiği bazı şeyler vardır ki, bunlar Allah'ın rızasına muhalif olduğundan, bunları irtikâb etmesi caiz değildir. Bu usul-ü kaideye, "makzî" denilmektedir.
MAKZUF
(Kazf. den) İftira edilmiş. Namusu hakkında lâf edilmiş. * Hazfolunmuş. Atılmış.
MAL
Fık: Bir kimsenin tasarrufunda bulunan kıymetli, lüzumlu şey. (Varlık, servet, para, ticaret eşyası gibi.)
MAL
f. "Süren, sürülen, sarılan, takılan" anlamlarıyla terkibler yapılmada kullanılır. (Meselâ: Pâymal: Ayak altında çiğnenen)
MA'L
Evmek, acele etmek, tez tez gitmek. * Alıp kaçmak.
MAL MÜDÜRÜ
Kazâ mâliye memuru.
MALAK
Manda yavrusu. Buzağı.
MALAKELAM
Diyecek yok. Söz götürmez.
MALAMAL
Çok dolu, lebâleb, ağzına kadar dolu.
MALANİHAYE
Sonsuz, nihâyetsiz. Uçsuz bucaksız.
MALARYA
ing. Sıtma.
MA'LAT
(C.: Maâli) Derin ve yüksek fikir. * Ululuk, şeref, itibar.
MALAYA'Nİ
(Mâlâyâni) Mânasız, faydasız, boş söz.(Elbette en bahtiyar odur ki, dünya için âhireti unutmasın, âhiretini dünyaya feda etmesin, hayat-ı ebediyesini hayat-ı dünyeviye için bozmasın, mâlâyani şeylerle ömrünü telef etmesin. Kendini misafir telâkki edip misafirhane sahibinin emirlerine göre hareket etsin. Selâmetle kabir kapısını açıp saâdet-i ebediyeye girsin. M.)
MÂLÂYA'NİYYÂT
Faydasız boş sözler, boş konuşmalar, faydasızlık.
MALAYUTAK
Tâkat getirilmez, güç yetmez, dayanılmaz.
MALAZ
Sürülmüş toprak. * Sular altında kalmış tarla.
MALDAR
f. Malı mülkü çok olan. Zengin.
MALDARÎ
Zenginlik, servet.
MALE
f. Duvarcı malası.
MA'LEB
(C.: Meâlib) Oyun yeri.
MA'LEF
(C.: Maâlif) Ot ve saman gibi hayvan yemi konan yer. Samanlık.
MA'LEM
(C.: Maâlim) Eser, iz, nişan, alâmet.
MALEMYEKÜN
Sözden ibâret.
MALEZİM
(Mâlezime) Lüzumlu ve gerekli şey. Malzeme.
MALÎ
(Maliye) Mala ve paraya mensub. Mal ve para cinsinden. Mala ait.
MALÎ
f. Dolu. * Fazla, çok.
MAL-İ CİZYE
Araziden alınan haraç.
MAL-İ GAYBÎ
Bulunmuş ve sahibi çıkmamış mal.
MAL-İ HULYA
f. Vesvese, kara sevdâ, kuruntu, boş hayaller.
MAL-İ KARUN
Mc: Çok zengin.
MAL-İ MAZMUN
Emânet olmayan mal.
MAL-İ MENKUL
Taşınabilen ve nakledilebilen mal. (Arâzi ve binanın haricindekiler)
MAL-İ MİRÎ
Miri malı. Hükümete veya devlete ait mal.
MAL-İ MÜTEKAVVİM
Huk: İki mânada kullanılır: Birisi, intifâı mübah olan şeydir. Diğeri, mâl-i mührez demektir. Meselâ, denizde iken balık gayr-i mütekavvim olup, tutmak ile ihraz olundukta, mâl-i mütekavvim olur. İntifâı mübah olmayan mal veya elde edilmemiş olan mal gayr-ı mütekavvimdir. Şirâ ile intifa' mübah olduğundan, mâl-i mütekavvimdir. (Ist.F.K.)
MAL-İ NÂTIK
Canlı mal. (At, deve, koyun gibi)
MAL-İ UHREVÎ
Âhiret için kazanılan sevap. Uhrevî mal.
MAL-İ ZIMAR
Bir kimsenin mâlik olduğu halde, onlardan faydalanması kabil olmayan; başka tabir ile, elinden çıkıp galib-i hale nazaran bir daha eline girmeleri umulmayan mallar.
MALİDE
f. Sürülmüş, sürmüş.
MALİH
Tuzlu.
MALİHULYA
(Bak: Mâl-i hulya)
MALİK
Sâhib. Malı elinde bulunduran. Bir şeyin mülkiyetini elinde tutan. * Her şeyin sâhibi olan Allah. * Cehennem zebânilerine hâkim ve onları idare eden meleğin adı.
MALİKANE
f. Büyük ve gösterişli köşk. * Tar: Bir kimseye, gelirinden hayatı boyunca istifade etmek; fakat satamamak ve miras bırakamamak şartıyla verilen beylik arazi.
MALİKÎ
(Bak: İmam-ı Mâlik)
MALİK-İ YEVMİDDİN
Herkesin dünyâda yaptığının mükâfat ve cezasını göreceği yer olan âhiretin, din gününün, mâliki, sahibi olan Allah (C.C.)
MALİKİYET
Malik ve sahib olma.
MALİK-ÜL MÜLK
Bütün mülkün hakiki mâliki olan Allah (C.C.)
MALİŞ
f. Sürme, sürüştürme.
MALİŞGÂH
f. Yüz sürülecek yer.
MALİŞGER
f. Sürtücü, oğucu. * Tellak.
MALİYAT
Maliye işleriyle alâkalı. Maliye bilgisi.
MALİYE
Devletin gelir ve masraflarının idaresi. * Gelir gider hesablarına bakan resmi dâire.
MALİYET
Kıymet. Mâlolma değeri.
MALİYYUN
Maliyeci.
MALİZME
Eskiden yirmi sayfadan meydana gelen cüz, broşür.
MALKOÇ
Osmanlı İmparatorluğu devrinde akıncıların başı. * Akıncı beylerinden meşhur bir hânedan.
MALPEREST
f. Malı, mülkü ve parayı çok seven. Mala düşkün olan.
MA'LUFE
Yulaf verilen davar.
MA'LUL
İlletli, hasta, sakat, kötürüm. * Harpte bir uzvunu kaybetmiş gazi.
MA'LULEN
Mâlul olarak, sakat olarak.
MA'LULÎN
(Ma'lul. C.) Sakatlar. Hastalıklı ve illetli kimseler.
MA'LULİYET
Hastalıklı olma, illetlilik.
MA'LUM
Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) bir nâmıdır. Onun geleceği, melekler, resuller ve nebiler tarafından mâlum olduğundan ve dünyaya teşriflerinden evvel kendilerinin ta'zim edilmesi ve ona intisab dileklerinden dolayı bu isim verilmiştir. * Bilinen, belli olan.
MA'LUMAT
Bilinen şeyler, bilinenler. Bir iş veya mevzu hakkındaki bilgiler.
MA'LUMATFÜRUŞ
f. Mâlumat ve bilgi satan. Bilgiçlik taslıyan.
MA'LUMAT-I CÜZ'İYE
Az ve hafif bilgi. Cüz'i mâlumât.
MA'LUMAT-I ZARURİYE
Lüzumlu ve zaruri mâlumat.
MA'LUMİYET
Ma'lumluk. Bilinme, belli olma. * Bilinen ve belli olan şeyin hâl ve sıfâtı.
MA'MA'
Kimseye birşey vermeyen kadın.
MA'MAA
(C: Meâmi) Acele etmek. * Ateşten çıkan ses. * Bahâdırların cenk içindeki haykırmaları.
MA'MAFİH
Öyle olmakla beraber.
MA'MEAN
Çok fazla sıcaklık.
MAMELEK
Elinde bulunan şeyler, sâhib olduğu şeyler. Nesi var ise, hepsi. * Huk: Bir şahsın alacak ve borçlarının hepsi.
MA'MER
Geniş menzil.
MAMEZA
Geçen veya geçmiş şey. Geçmiş zaman. Mazi.
MAMHURAN
Adilcevaz, Patnos, Erciş ve bilhassa Beytüşşebab havalisinde meskun olan bir aşiret ismi.
MAMİSA
Bir ot cinsi.
MAMİZAN
Vers denilen ot.
MA'MUL
(Amel. den) Yapılmış, işlenmiş. * Gr: Avamil'in ikinci bâbı.
MA'MULÂT
İmal edilmiş, yapılmış şeyler. Makine veya elle işlenmiş eşya.
MA'MULÂT-I DÂHİLİYE
Dâhilî mamulat. Memlekette yerli olarak yapılan şeyler.
MA'MULÜN BİH
Kendisi ile amel olunan. (Hukuk, nizam, program kaidesi)
MA'MUR
İ'mar edilen, tamir edilmiş.
MA'MURE
İnsanların bulunduğu bayındır yer. Ma'mur olan yer. Şehir, kasaba.
MA'MURİYET
Bayındırlık, ma'murluk.
MA'N
Az miktar. * Kolay.
MA'NA
(Mânâ) İç, içyüz. Bir sözden veya birşeyden anlaşılan. Lâfzın delâlet ettiği şey. * Rüya, düş. * Dilemek, irade.
MANA MERTEBELERİ
Kur'an-ı Kerim'deki âyetlerin anlaşılmasında bilinen muhtelif ma'nâlar. Zâhirî, bâtınî, sarihî, harfî, ismî, işarî, remzî, mecazî, mefhumî, riyazî mânâlar gibi.
MANAHNÜ FÎH
Üzerinde durduğumuz, bahsini ettiğimiz mes'ele. Hakkında konuştuğumuz.
MA'NAT
Dilemek, iradet. * Kasdolunmuş nesne.
MA'NA-YI HARFÎ
Kendisini değil de başkasını veya sahibini, ustasını, kâtibini anlatan, bildiren, tarif eden mânâ.
MÂNÂ-YI İSMÎ
İsme dair mânâ. Bir şeyin sadece kendisini bilip tanımak. Bir şey başka şeyleri tanıttığı, bildirdiği veya sevdirdiği için olan mânâya da mânâ-yı harfî denir. Bir ağacı gölgesinden, zahirî görünüşünden, bize verdiği meyvesinden dolayı alâka gösterir ve seversek mânâ-yı ismî ile seviyoruz demektir. Ağacı görmek ve tanımakla ve meyvelerini almakla Rahmet-i İlâhiyeyi tanıyor, Cenab-ı Hakk'a sevgi ve şükrümüzü arttırıyor ve O'nun emri dairesinde ağaca Rabbimizin iltifatı, rahmeti olarak alâka gösteriyor isek; bu mânâya da mânâ-yı harfî deniyor.(...Dünyayı ve ondaki mahlukatı mânâ-yı harfî ile sev. Mânâ-yı ismî ile sevme! " Ne kadar güzel yapılmışlar" de. " Ne kadar güzeldir" deme ve kalbin bâtınına, başka muhabbetlerin girmesine meydan verme. Çünkü, bâtın-ı kalb, âyine-i Samed'dir ve O'na mahsustur. Meselâ; nasıl ki bir pâdişâh-ı âli, sana bir elmayı ihsan etse, o elmaya iki muhabbet ve onda iki lezzet var: Biri; elma, elma olduğu için sevilir ve elmaya mahsus ve elma kadar bir lezzet var. Şu muhabbet pâdişaha ait değil. Belki, huzurunda o elmayı ağzına atıp yiyen adam, padişahı değil, elmayı sever ve nefsine muhabbet eder. Bazan olur ki, padişah o nefisperverâne olan muhabbeti beğenmez, ondan nefret eder. Hem elma lezzeti dahi cüz'idir. Hem zeval bulur, elmayı yedikten sonra o lezzet dahi gider, bir teessüf kalır. İkinci muhabbet ise; elma içindeki elma ile gösterilen iltifâtât-ı şâhânedir. Güyâ o elma, iltifât-ı şâhânenin nümunesi ve mücessemidir, diye başına koyan adam, padişahı sevdiğini izhar eder. Hem iltifatın gılâfı olan o meyvede öyle bir lezzet var ki, bin elma lezzetinin fevkindedir. İşte şu lezzet ayn-ı şükrandır. Şu muhabbet, padişaha karşı hürmetli bir muhabbettir!.. S.)(Aynen onun gibi, bütün nimetlere, meyvelere, zatları için muhabbet edilse, yalnız maddî lezzetleri ile gafilâne telezzüz etse, o muhabbet nefsanîdir. O lezzetler de geçici ve elemlidir. Eğer Cenab-ı Hakk'ın iltifâtât-ı rahmeti ve ihsânâtının meyveleri cihetiyle sevse ve o ihsan ve iltifâtâtın derece-i lütuflarını takdir etmek suretinde kemâl-i iştiha ile lezzet alsa; hem mânevî bir şükür, hem elemsiz bir lezzettir... S.)
MANCINIK
Eskiden kale kuşatmalarında ağır taşlar fırlatmak için kullanılan, bir ucunda bir kepçe, öbür ucunda da bir karşı ağırlık bulunan kaldıraç biçiminde eski bir savaş âleti.
MANÇURYA
(Mançu memleketi) Asya'nın kuzeydoğu tarafında büyük bir memleket olup, son zamana kadar kuzeyde Ohurcuk Denizine ve Sahalin Adasını ayıran Tataristan Boğazı'na kadar uzandığı halde; doğudan Japon Deniziyle sınırlanmış iken, sonraları kuzey ve kuzeydoğu tarafları Ruslar tarafından zaptedilerek Sibirya'ya katılmıştır. Bir kısmı da Amur ismiyle bir eyalet halinde kalmış ve diğer bir kısmı da sahiller eyaletine eklenerek o taraflardan Mançurya'nın sahili kalmamış ve kuzeyde Amur Irmağı ve doğuda Usuri Nehri Mançurya'nın hududunu teşkil etmiştir. Şimdiki siyasî coğrafyada Mançurya ismi, bu memleketin sadece Çin'e tâbi olan kısmına verilmektedir.

MANDA
Fr. Kendini idare edemeyen bir memleket ahalisini başka bir yabancı devletin idare etmesi. * t. Camız denen hayvan. Kömüş.
MANDE
f. Kalmış, gitmemiş olan.
MANDIRA
yun. Süt ve süt ürünlerinin elde edildiği; süt veren hayvanların barındığı yer.
MA'NE
Ekmek. * Az olan akıcı su. * Şey.
MANEN
Mânâca. Mânâ cihetiyle. Ruhca. Esasca. Bâtınen. İç varlık bakımından.
MANEND
f. Benzer. Denk. Eş. Gibi.
MANEND-ÂBÂD
Ölümle kıyamet arasında geçen zaman.
MANENDE
Benzeyen, mümâsil.
MANEND-İ BÎMİSAL
Misilsiz, benzersiz olan.
MANEVÎ
(Ma'nevi) Mânaya âit. Maddî olmayan. Mücerred. Ruhani.
MANEVİYYAT
Maddi olmayan kuvvet. Mânâ âlemine âit olanlar. Dinden, imândan, mukaddesât ve imândan gelen kuvvet (Her şeyi maddede arayanların akılları gözlerindedir. Göz ise, mâneviyatta kördür. H.)
MANEVİYYUN
Allah'a, dine, mukaddesata inanmış olanlar.
MANEVRA
Fr. Bir makinenin, bir cihazın işleyişini düzenleme veya idare etme işi ve şekli. * Ask: Muharebede düşmanın savaş gücünü yok etmek maksadıyla eldeki askerî kuvvetlerin en te'sirli bir biçimde düzenlenmesini te'min eden bütün hareketler. * Barış zamanında kıt'alara ve kurmay hey'etlerine harptekilere benzer şartlar içinde eğitim sağlamak için yaptırılan hareket.
MANGA
Ask. Tek bir kumandanın kolaylıkla sevk ve idare edebileceği kadar erden kurulu küçük askerî birlik. (Yaklaşık olarak on erden kurulabilecek olan mangada birkaç makinalı tüfek veya tabanca ile avcı erleri bulunur.) * Savaş gemilerinde erlerin yattığı koğuş.
MÂNİ'
Men'eden. Geri bırakan. Esirgeyen. Engel. Özür.
MÂNİA
Men'eden şey. Engel. Özür. Zorluk.
MA'NİDAR (MÂNİDAR)
f. Bir mânâyı mutazammın olan. * Nükteli, ince mânâlı. Bir mâna ifade eden. Bir mânayı şâmil olan. (Farsça bir ifade olup, mânâ; ma'ni diye okunmuştur.)
MA'NİDARANE
f. Mânâlı şekilde.
MÂNİ-İ ŞER'Î
şeriatça kabule engel olan, mâni' olan hâl.
MANİVELA
Ağır şeyleri çekmek ve kaldırmak için vasıtanın dönen merkezine bir ucu takılıp döndürülen kol.
MANKEN
Fr. Elbiseleri prova veya teşhir etmek için terzilerin ve hazır elbise satıcılarının kullandığı tahtadan, kartondan, madenden vb. insan şekli.
MANSAB
(Mınsab) Rütbe. (Bak: Mansıb)
MANSIB
(Nasb. dan) Devlet hizmeti. * Memuriyet. * Bünyad. Merci'.
MANSIBDÂR
f. Mansıbda bulunan.
MANSUB
Nasbolunmuş, me'muriyete konulmuş. * Konulmuş, dikilmiş. * Gr: Sonu fetha (üstün) kılınmış kelime. Meftuh olan.
MANSUBÎN
(Mansub. C.) Memuriyette bulunanlar. Hizmette olanlar.
MANSUR
Yardım edilen, yardım görmüş. * Gâlib, muzaffer. (Bak: Mensur)
MANSURİYYET
Allah'ın (C.C.) yardımıyla muvaffak ve muzaffer olma, başarma.
MANSUS
Nass ile sâbit kılınmış. Âyetle tesbit edilmiş. İzhar ve beyan edilmiş. * Kur'anda açıkça anlatılmış.
MANŞET
Fr. Bir gazetede ilk sayfanın en üst kısmındaki büyük puntolu başlık. * Bir gömleğin kol kısmına geçirilen ve elbisenin kolundan dışarı çıkan kumaş parçası.
MANTIK
(İntak. dan) Konuşturan, söyleten. * Doğru muhakeme ve doğru düşünceyi öğreten ilim. Akıl kaidesi. * Akıl, nutuk, söz.
MANTIKAN
Mantığa göre. Mantıkça.
MANTIKÎ
Mantıka dâir. Aklî ve müsbet olan düşünce, fikir. Mantık kaidelerine uygun.
MANTIKÎ KIRÂET
Acele etmeyerek fakat imlâ kaidelerine dikkat ederek, yâni virgüllerde biraz, noktalı virgüllerde biraz daha durmak, teâcüb ve istifhamları anlatmak, muhaverelerde konuşanların sözlerini ayırmak suretiyle okumaktır.
MANTIKİYYÂT
Mantıkla alâkalı mes'eleler.
MANTIKİYYUN
Mantıkla uğraşanlar. Mantık âlimleri.
MANTUH
Boynuzlu hayvan tarafından yaralanan veya öldürülen.
MANTUK
Bir lâfzın nutuk hâlinde, söz sahasında üzerine delâlet ettiği şey. " Şu kitabı satın aldım", sözünde bu lâfzın mantuku, o kitabın satın alınmış olmasıdır. * Söz, nukut, mânâ, mefhum.
MANYATİZMA
Birisinin bâzı hareketleri ile başkası üzerinde uyuşukluk verici te'sir. (Bak: İpnotizma)
MANYETİK
(Bak: Magnetik)
MANZAM
(C.: Menâzım) Sıra, dizi.
MANZAR
(Manzara) (Nazar. dan) Bakılan yer, görülen yer. Görünüş.
MANZARA
Dışarıyı görecek pencere.
MANZARANÎ
Gösterişli ve güzel adam.
MANZAR-I ÂLÂ
En yüksek bakış yeri. Kudsi ve en yüksek manzara. Cennet manzarası, arş-ı azam.
MANZAR-I ÇEŞM
Gözbebeği.
MANZARÎ
Güzel, gösterişli ve yakışıklı adam.
MANZUD
Sık yetişmiş ağaç. * Üstüste istif edilmiş.
MANZUM
Ölçülü, mizanlı, tertibli. * Vezni ve kafiyesi olan söz. Edebi ölçüsü olan sözler. (Kaside ve şiirler gibi). * Dizilmiş, sıralanmış, düzenlenmiş.
MANZUMAT
Manzumeler.
MANZUME
Tertibli, ölçülü yazı, şiir. Vezinli ve kafiyeli olan söz. * Sıra, dizi. Sistem.
MANZUME-İ ŞEMSİYE
Güneş sistemi, güneş ve etrafında dönen seyyâreler topluluğu.(Şu kâinatın lâmbası olan güneş, kâinat Sânii'nin vücuduna ve vahdâniyyetine güneş gibi parlak ve nurani bir penceredir. Evet, manzume-i şemsiye denilen küremizle beraber oniki seyyare: Cirmleri, küçüklük - büyüklük itibariyle pekçok muhtelif ve mevkileri, uzaklık - yakınlık noktasında pek çok mütefâvit ve sür'at-i hareketleri, çok mütenevvi' olduğu halde kemal-i intizam ve hikmet ile ve kemal-i mizan ile ve bir saniye kadar şaşırmıyarak hareketleri ve deveranları ve güneş ile, câzibe kanunu tâbir edilen bir kanun-u İlâhi ile bağlanmaları, yâni onlar imamlarına iktidaları, büyük bir mikyasta bir azamet-i kudret-i İlâhiyyeyi ve Vahdâniyyet-i Rabbâniyyeyi gösterir. Çünki: O câmid cirmleri, o şuursuz büyük kütleleri, nihayet derecede intizam ve mizan-ı hikmet içinde muhtelif şekillerde ve muhtelif mesafelerde ve muhtelif hareketlerde döndürmek, istihdam etmek, ne derece bir kudreti ve bir hikmeti isbat ettiğini kıyas et. Bu büyük ve ağır işe zerre miktar tesadüf karışsa, öyle bir patlayış verecek ki, kâinatı dağıtacak. Çünki: Bir dakika, tesadüf birisini tevkif etse, mihverinden çıkmasına sebebiyet verir, başkaları ile müsademe etmesine yol açar. Küre-i arzdan bin def'a büyük cirmlerle müsademenin ne derece dehşetli olduğunu kıyas edebilirsin.Manzume-i şemsiyenin, yâni şemsin me'mumları ve meyveleri olan oniki seyyarenin acâibini ilm-i muhit-i İlâhiye havale edip, yalnız gözümüzün önünde seyyaremiz bulunan arza bakıyoruz. Görüyoruz ki: Bu seyyaremiz bir azamet-i şevket-i Rububiyyeti ve haşmet-i saltanat-ı Uluhiyyeti ve kemâl-i rahmeti ve hikmeti gösterir bir surette Güneşin etrafında, emr-i Rabbâni ile - Üçüncü Mektupta beyan edildiği gibi - pek büyük bir hizmet için bir uzun seyr ve seyahat, ona ettiriliyor. Bir sefine-i Rabbâniye olarak acâib-i masnuât-ı İlâhiye ile doldurulmuş ve zişuur ibâdullaha seyrangâh gibi bir mesken-i seyyar vaziyeti verilmiş. Ve evkat ve hesabı bildirecek saat akrebi gibi, Kamer dahi dakik hesaplarla azim hikmetlerle ona takılmış ve o Kamere başka menzillerde ayrı seyr ve seyahat verilmiş. İşte bu mübarek seyyaremizin şu halleri, küre-i arz kuvvetinde bir şehadetle, bir Kadir-i Mutlak'ın vücub-u vücudunu ve vahdetini isbat eder. Mâdem şu seyyaremiz böyledir. Manzume-i şemsiyeyi ona kıyas edebilirsin. Hem Şemse, kendi mihveri üstünde cazibe denilen mânevi ipleri yumak yaptırmak için dolap ve çıkrık hükmünde olan güneşi, bir Kadir-i Zülcelâl'in emriyle döndürüp, o seyyaratı o mânevi iplerle bağlayıp tanzim etmek ve güneşi bütün seyyaratı ile saniyede beş saatlik bir mesafeyi kestirecek kadar bir sür'atle, bir tahmine göre "Herkül Burcu" tarafına veya Şems-üş-şümus cânibine sevk etmek, elbette ezel ve ebed Sultanı olan Zât-ı Zülcelâl'in kudretiyle ve emriyledir. Güya haşmet-i Rububiyyetini göstermek için, bu emirber neferleri hükmünde olan manzume-i şemsiye ordusu ile bir manevra yaptırır. S.)
MANZUR
Görülen, bakılan, nazar edilen. * Beğenilen.
MANZURE
Belâ, musibet, felâket, âfet. * Noksan ve kusuru olan, ayıplanacak kadın.
MAR
f. Yılan.
MA'RA
Vücudun çok zaman çıplak olan yeri.
MARAN
(Mâr. C.) f. Yılanlar.
MARATON
yun. Kırk kilometreden uzun bir yolda mukavemet için yapılan hız koşusu.
MARAZ
Hastalık, illet, dert. Belâ.
MA'RAZ
(Ma'rez-Ma'riz) Bir şeyin arzolunduğu yer. Göründüğü yer. Sergi, meşher.
MA'RAZGÂH
Arzolunan yer, sergi.
MA'RAZ-I ACÂİB
Acâiblerin teşhir olunduğu yer.
MARAZ-I MÜSTEVLÎ
Salgın hastalık.
MARAZ-I SÂRÎ
Tıb: Bulaşıcı hastalık.
MARAZÎ
(Maraz. dan) Hastalıkla alâkalı. Hastalığa ait. Hastalıklı.
MARAZİYYÂT
Hastalıklar ilmi, patoloji.
MA'REC
Çıkacak yer, merdiven.
MA'REF
Yüzün, devamlı olarak açık görünen yeri.
MA'REFE
Atın yelesi bittiği yer.
MAR-EFSA
f. Yılan tutan, yılan efsuncusu. * Yılan sokmuş kimseyi tedâvi eden kişi.
MA'REKE
Muhârebe meydanı, çarpışma yeri. * Çarpışma. Kıtal. Cenk.
MAREŞAL
Fr. (Bak: Müşir)
MA'RET
Kabahat, suç, ayıp, günah.
MAR-GİR
f. Yılan tutan, yılan tutucu.
MARHİC
Yılan balığı.
MARHUK
Kuşkonmaz bitkisi.
MARIK
Dinsiz, mürted, hak dinden çıkan.
MARIN
(Mârına) Çekiçle dövülerek açılmağa müsait olan. * Kireçtaşı. * Çeşitli renklerde olan bir çeşit toprak.
MARIZ
Hasta, alil, mariz.
MA'RIZ
(Ma'raz. dan) Bir şeyin görünüp çıktığı yer. Bir şeyin bildirildiği, arzolunduğu makam.
MARİC
Dumansız ateş, alev. * Dumansız barut.
MA'RİC
Merdiven, yükseliş yeri.
MARİD
Azgın, sapkın. İnad ve isyanda benzerlerinden çok ileri gitmiş olan. Kibir, inad ve dinsizlikle tanınmış olan. Mütemerrid.
MA'RİFE
Gr: Arabçada mübhem olmayan " " harf-i ta'rifi ile bildirilen kelime. Böyle bir kelimeden tenvin kalkar, kelime belirli olur. (Bak: Lâm-ı ta'rif)
MA'RİFET
Bilme, bir şeyi cüz'i vecihle bilmek. * Hüner. Üstadlık. San'at. * Tuhaflık, garib hareket. * Vasıta, tavassut. * İlim ve fenlerle tahsil olunan mâlumat. İrfan kazanmak. (Bak: İrfân)
MA'RİFET MERTEBELERİ
(Bak: Yakin)
MA'RİFETPERVER
f. Hünerli, marifetli.
MA'RİFETULLAH
Masnuat-ı İlâhiyeyi ve Kur'âni hakikatleri tefekkür ve tahsil ile veya lütf-i İlâhi ile kalbi inkişâf ve basirete sâhib olmak. Esmâ-i İlâhiyyeyi tanımak. İlâhi hakikatlara vukufiyet. Her işte Allah rızâsına en uygun hareket tarzını bilip amel etmek. (Ma'rifetin zıddı; inkârdır. İlmin zıddı ise; cehildir.) (Bak: Vicdan-İrfân)(Muhyiddin-i Arabi, Fahreddin-i Râzi'ye mektubunda demiş: "Allah'ı bilmek, varlığını bilmenin gayrıdır." Bu ne demektir? Maksad nedir soruyor?Usul-üd-din imamları ve ulema-i ilm-i Kelâmın akaide dair ve vücud-u Vâcib-ül-Vücud ve Tevhid-i İlâhiye dair beyanatları, Muhyiddin-i Arabi'nin nazarında kâfi gelmediği için, İlm-i Kelâm'ın imamlarından Fahreddin-i Râzi'ye öyle demiş.Evet, İlm-i Kelâm vasıtasiyle kazanılan Mârifet-i İlâhiye, mârifet-i kâmile ve huzur-u tam vermiyor. Kur'an-ı Mu'ciz-il Beyan'ın tarzında olduğu vakit, hem mârifet-i tâmmeyi verir; hem huzur-u etemmi kazandırır ki, inşâallah, Risale-i Nur'un bütün eczaları, o Kur'an-ı Mu'ciz-ül Beyan'ın cadde-i nurânisinde birer elektrik lâmbası hizmetini görüyorlar.Hem, Muhyiddin-i Arabi'nin nazarına, Fahreddin-i Râzi'nin İlm-i Kelâm vâsıtasiyle aldığı mârifetullah ne kadar noksan görülüyor; öyle de; tasavvuf mesleğiyle alınan mârifet dahi, Kur'an-ı Hakim'den doğrudan doğruya veraset-i Nübüvvet sırriyle alınan mârifete nisbeten o kadar noksandır. Çünki: Muhyiddin-i Arabi mesleği, huzur-u dâimiyi kazanmak için $ deyip, kâinatın vücudunu inkâr edecek bir tarza kadar gelmiş. Ve sâirleri ise, yine huzur-u dâimiyi kazanmak için $ deyip, kâinatı nisyan-ı mutlak altına almak gibi, acib bir tarza girmişler. Kur'an-ı Hakim'den alınan mârifet ise, huzur-u dâimiyi vermekle beraber, ne kâinatı mahkum-u adem eder, ne de nisyan-ı mutlakta hapseder. Belki, başıbozukluktan çıkarıp, Cenâb-ı Hak nâmına istihdam eder. Herşey mir'at-ı mârifet olur. Sa'di-i Şirazi'nin dediği gibi: $ Herşeyde Cenâb-ı Hakk'ın mârifetine bir pencere açar.Bâzı Sözlerde ulema-i İlm-i Kelâm'ın mesleğiyle, Kur'andan alınan minhâc-ı hakikinin farkları hakkında şöyle bir temsil söylemişiz ki; meselâ: Bir su getirmek için, bâzıları küngân (su borusu) ile uzak yerden, dağlar altında kazar, su getirir. Bir kısım da, her yerde kuyu kazar, su çıkarır. Birinci kısım çok zahmetlidir; tıkanır, kesilir. Fakat her yerde kuyuları kazıp su çıkarmağa ehil olanlar, zahmetsiz herbir yerde suyu buldukları gibi, aynen öyle de: Ulema-i İlm-i Kelâm, esbabı, nihayet-i âlemde teselsül ve devrin muhâliyeti ile kesip, sonra Vâcib-ül Vücud'un vücudunu onunla isbat ediyorlar. Uzun bir yolda gidiliyor. Amma Kur'an-ı Hakim'in minhâc-ı hakikisi ise, her yerde suyu buluyor, çıkarıyor. Her bir âyeti, birer Asâ-yı Musâ gibi nereye vursa âb-ı hayat fışkırtıyor. $ düsturunu, herşeye okutturuyor.Hem imân yalnız ilim ile değil, imânda çok letâifin hisseleri var. Nasılki: Bir yemek mideye girse, o yemek muhtelif âsâba, muhtelif bir surette inkısam edip tevzi olunuyor. İlim ile gelen mesâil-i imâniye dahi, akıl midesine girdikten sonra derecata göre ruh, kalb, sır, nefis ve hâkezâ.. letâif, kendine göre birer hisse alır, masseder. Eğer onların hissesi olmazsa, noksandır. İşte Muhyiddin-i Arabi, Fahreddin-i Râziye bu noktayı ihtar ediyor. M.)
MARİN
Burun ucunda olan yumuşak kemiksiz yer.
MARİSTAN
f. Hastahâne.
MARİZ
(Maraz. dan) Hasta. İlletli. Dertli.
MARİZANE
f. Hasta olarak.

MÂRR
Geçen, geçmiş, yürüyen.
MÂRRE
Fık: Herkesin gittiği umumi yoldan yürüyen.
MÂRRÎN
(Mâr. dan) Geçenler.
MÂRRİN Ü ÂBİRÎN
Gelip geçenler. Gelen giden.
MÂRR-ÜL BEYAN
Beyânı yukarıda geçmiş olan.
MÂRR-ÜZ ZİKR
Yukarıda zikri geçmiş olan, yukarda bahsedilmiş olan.
MARSUS
(Bak: Mersus)
MARTULOS
(Martoloz) Osmanlı Devletinin teşekkülü sıralarında ve yeniçeri teşkilâtından önce, Hristiyanlardan, ordunun geri hizmetlerinde çalışmış olan teşekküllerden biridir. Silâhlanmış kişi mânasında Rumca bir kelimedir. * Eskiden Tuna gemicileri, korsanı mânasında da kullanılmıştır.
MA'RUF
Bilinen, tanınmış. Belli, meşhur. * Şeriatın makbul kıldığı veya emrettiği. * Adl, ihsan, cud, tatlı dil, iyi muamele. (Bak: Emr-i bi-l ma'ruf)
MA'RUFAT
Bilinen şeyler. Şeriatın emrettiği hususlar.
MA'RUF-İ CİHÂN
Dünyaca tanınan ve meşhur. Cihânın bildiği.
MA'RUFİYET
Ma'rufluk. Ünlülük, meşhurluk, tanınmışlık.
MA'RUR
Uyuz.
MA'RUŞ
Üstü çardak şeklinde yapılı bina.
MA'RUZ
Bir şeyin etkisine uğramak veya uğratmak. * Arzolunmuş, arzolunan. * Serilmiş, yayılmış. * Verilmiş, sunulmuş. * Anlatılmış. * Bir şeye karşı siper alan.
MA'RUZÂT
(Ma'ruz. C.) Arz olunanlar. Arzedilenler, takdim edilenler. Küçükten büyüğe bildirilenler.
MARZAT
Rızâ. Memnuniyet, hoşnudluk.
MARZÎ
Razı olmağa dâir. * Kabul edeceği, razı olacağı.
MARZÎ-İ İLÂHÎ
Cenab-ı Hakk'ın rızasına uygun işler.
MARZİYAT
Razı olunacak şeyler. Allah'ın rızasına dair olanlar.
MARZİYE
Razı olma, hoşnud olma, memnuniyet.
MAS
Yeyni, hafif kimse.
MA'S
Tıb: Adalelerin tutulması, kasların büzülmesi. Kramp.
MA'S
Ovmak. * Dürtmek.
MAS'
Davarın kuyruğunu salması. * Vurmak. * Parlamak.
MASA'
Kılıçla vuruşmak.
MASABAK
(Bak: Masebak)
MASAD
(C: Musdân-Emside) Dağın yüksek ve yüce yeri.
MAS'AD
(C.: Masâid) Yukarı çıkılacak yer. Suud yeri.
MASADAK
Bir sözü veya hükmü tasdik eden husus. "Söylendiği gibi, denildiği şekilde, doğru, sâdık, olduğu gibi, muvâfıktır, mutâbıktır, tıpkısı" gibi mânâlara gelir. Mânânın fertlerine de mâsadak denilebilir.
MASADIR
(Masdar. C.) Masdarlar.
MASAFF
Savaş, muhârebe, harp, cidâl yeri.
MASAHA
Sıhhat mevzii. * Kamer, ay.
MASAİB
(Bak: Mesaib)
MASAİD
(Mas'ad. C.) Yukarı çıkacak yerler.
MASAİF
(Masif. C.) Sayfiyeler, yazlıklar. Yaz mevsiminde oturulacak yerler.
MASAK
Darlık.
MASAL
Az miktar olan şey.
MASALE
Sızıntı.
MASAM
Duracak yer.
MASAME
Duracak yer.
MASAN
Eşya saklanacak yer.
MASANİ'
(Masna. C.) Sarnıçlar. Su mahzenleri.
MA'SARA
(Üzüm ve susam gibi şeylerin) sıkıldığı yer.
MASARİ'
(Mısrâ'. C.) Mısrâlar. * (Masra'. C.) Güreş meydanları.
MASARİF
(Masruf. C.) Harcananlar, sarfolunanlar.
MASARİF
(Masraf. C.) Sarfiyatlar, masraflar. (Masârifât da denir.)
MASARİFAT
(Masârif. C.) Masraflar, giderler. Harcanan paralar.
MASARİF-İ UMUMİYE
Umumi masraflar.
MASARÎN
Bağırsaklar.
MASBAH
Doğacak zaman ve yer.
MASBU'
Kibirli, gururlu, mağrur. Kendini beğenmiş.
MASBUG
(C.: Mesâbig) Boyalı, boyanmış. Mülevven.
MASD
Cima etmek. * Emmek.
MASDA'
Taşlık yerlerden geçen düz yol.
MASDAR
Bir şeyin sudur ettiği (çıktığı) menba. * Gr: Fiilin şahsa ve zamana bağlı olmayan şekli, fiil kökü. Okumak, yazmak, kitabet, kıraat, ahz, almak... gibi. Masdar kelimesi.; ism-i mekândır, sudur etmek mânasına gelir. Fiilin mâna ve lâfız ciheti ile mebde' ve me'hazidir.
MASDAR-I CA'LÎ
(Mec'ul) yapma olan masdar. Arapçada, bazı isim ve sıfatların sonlarına (-iyyet) ilâve edilerek yapılır. Meselâ: İnsan: İnsaniyyet, Şâir: Şâiriyyet. Câhil: Câhiliyyet. Merbut: Merbutiyyet gibi.Arapça veya Farsça kelimenin sonuna (-îden) eki getirilerek yapılır. Meselâ: Cenk. den, Cengîden: Cenk etmek. Fehm. den, Fehmîden: Anlamak.Taleb. den, Talebîden: istemek.
MASDAR-I MERRE
Fiilin bir defa yapıldığını belli eden masdar. Merre, kerre, lem'a, darbe gibi, "fa'le" vezninden gelen masdarlardır.
MASDAR-I MİMÎ
Başında mim harfi bulunan masdar. (Ketb: Yazmak) masdarının mimisi (mekteb) olduğu gibi.
MASDU'
Baş ağrısına tutulmuş olan. Başı ağrıyan.
MASDUK
Doğruluğu kabul edilmiş, tasdik edilmiş.
MASDUKA
(C.: Masdukat) Doğru söz. Hakikat ve gerçek olan kelâm.
MASDUM
Çarpılmış. Kendisine vurulmuş.
MASDUR
Gönderilmiş, yollanmış olan. * Göğsü incinmiş veya ağrımış olan.
MASEBAK
Geçen, geçmiş olan, geçmişteki.
MASELEF
Evvelki, geçmiş.
MA'SERE
(Ma'seret) Zorluk, güçlük.
MASFUF
(Masfufe) Saf bağlamış, dizilmiş. Sıra ile dizilmiş.
MASH
Tutmak. * Çekmek.
MASH (MUSUH)
Sâbit olma. * Mahvolup belirsiz olmak. * Kısa olmak.
MASHARA
Maskara, soytarı. * Tuhaflıklar yapan kimse. * Komik, gülünç. * Zevklenme, eğlenme. * Kepaze, utanmaz, rezil.
MASHARA
(C: Mesâhır) Büyük taşlı yer.
MASHARA-İ ÂLEM
Âlemin maskarası. Kepaze, rezil.
MASHUB
(C.: Mesâhib) Beraber alınıp götürülmüş. Kucaklanmış.
MASHUBEN
Beraberce, birlikte olduğu halde. Yanında bulunarak.
MASI'
Sağlam vücutlu kimse.
MASIR
Mâni, engel.
MASÎ
f. Pervasız, korkusuz.
MASİF
(C.: Mesâif) (Sayf. dan) Yazlık. Yazın oturulacak yer. Sayfiye yeri.
MASİK
Yapışkan. * Zapteden, istilâ eden, tutan.
MASİLE
Üzerinde mum veya fitil yakılan çıra ve şamdan.
MASÎR
(C.: Masâyi) (Sayruret. den) Sürüp giden. * Karargâh. * Suyun aktığı yer. * Rücu etmek, dönüp gitmek. * Dönüp varılacak yer.
MASİT
Acı su. * Bir ot cinsi.
MASİVA
Ondan gayrısı. (Allah'tan) başka her şey hakkında kullanılan tâbirdir) Dünya ile alâkalı şeyler. (Bak: Taabbüd)(...Ey insan! Kur'anın desâtirindendir ki; Cenab-ı Hakkın mâsivasından hiçbir şeyi ona taabbüd edecek bir derecede kendinden büyük zannetme. Hem sen kendini hiçbir şeyden tekebbür edecek derecede büyük tutma. Çünkü mahlukat ma'budiyetten uzaklık noktasında müsavi oldukları gibi mahlukiyet nisbetinde de birdirler. M.N.)
MA'SİYYET
İtaatsizlik, günah, isyan.(Mâsiyetin mâhiyetinde, bilhassa devam ederse, küfür tohumu vardır. Çünki, o mâsiyete devam eden ülfet peyda eder. Sonra ona âşık ve mübtelâ olur. Terkine imkân bulamıyacak dereceye gelir. Sonra o mâsiyetinin ikaba mucib olmadığını temenniye başlar. Bu hal böylece devam ettikçe küfür tohumu yeşillenmeye başlar. En nihâyet, gerek ikabı ve gerek dâr-ül-ikabı inkâra sebeb olur.Ve keza, mâsiyete terettüp eden hacâletten dolayı, o mâsiyetin mâsiyet olmadığını iddia etmekle o mâsiyete muttali olan melekleri bile inkâr eder. Hattâ şiddet-i hacâletten yevm-i hesabın gelmiyeceğini temenni eder.Şayet yevm-i hesabı nefyeden ednâ bir vehmi bulursa, o vehmi kocaman bir bürhan addeder. En nihayet nedâmet edip terketmiyenlerin kalbi küsufa tutulur, mahvolur gider. El-iyazü Billâh! M.N.)
MASK
Muhkem, sağlam. (Müe: Maske)
MASKAT
Düşülen yer.
MASKAT-I RE'S
Doğum yeri. Vatan. Bir kimsenin doğduğu yer.
MASKU'
Kırağı düşmüş yer.
MASKUL
Cilâlanmış, saykal vurulmuş. Mücellâ.
MASL
Tarhana. * Yoğurt ve süt içinde bulunan yeşilimsi su.
MASLAHAT
İş, mes'ele. * Sulh yolu. * Fayda, maksad, keyfiyet. (Zıddı; mefsedettir)
MASLAHATBÎN
f. İş yapabilen. İş görmesini bilen.
MASLAHATGÜZÂR
f. İş bilir. * Elçi vekili. Elçi namına işleri tâkible vazifeli kimse.
MASLAHAT-I MÜRSELE
Şeriat tarafından ne itibar ve ne de ibtâl ve ilgâ edildiği mâlum olmayan bir mes'elenin maslahat üzere fakihler tarafından hükümlendirilmesi.
MASLAHATKÂRÂNE
f. Maslahata, işe ve maksada uygun surette.
MASLAHATŞİNÂS
f. İşten anlıyan, iş bilen.
MASLAK
Su yolu üzerinde bulunan su haznesi. * Dâima akan su borusu. * Büyük yalak.
MASLİYE
Tarhana çorbası. * Koruk aşı.
MASLUB
Salbolmuş, asılmış. Asılarak idam edilmiş.
MASLUBEN
Asılarak, asılmış olduğu hâlde. Asılma suretiyle.
MASL-ÜD DEM
Kanın sulu kısmı.
MASMASA
Ağzın önü.
MASNA'
(Masnaa) Su mahzeni. Sarnıç. * Şimdiki Arapçada: Fabrika. * Bucak, köşe.
MASNEA
İçine yağmur suyu toplanan büyük havuz.
MASNU'
(Sun'. dan) San'atla yapılan, yapılmış. Yapma, yapmacık.
MASNUAT
San'atkârâne yapılan şeyler. Yapılanlar.
MASNUAT-I SAYFİYYE
Cenab-ı Hakk'ın yaz mevsiminde yarattığı san'atlı güzel eserler.
MASNUK
Nezleli kimse.
MASNU-U VÂHİD
Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) (bir tek olan) san'at eseri.
MASON
Fr. Duvarcı mânasına bir kelimeden alınmış isimdir. Dinsiz, imânsız mânâsına kullanılır. Fermeson veya farmason da denir.
MASR
Parmak uçlarıyla süt sağmak. * Bir şeyi incelemek. * Az olmak. * Dağılmak. (İmtisar veya immisar ile aynı manadadır.)
MASRA'
Çarpışma, ölme. * Güreş meydanı.
MASRAF
Sarfedilen, harcanan. Gider.
MASRİF
(Sarf. dan) Sarfetme ve harcama mahalli.
MASRU'
Sar'a hastalığına tutulmuş, sar'alı.
MASRUAN
Sar'alı olarak, sar'a hastalığına tutulmuş olarak.
MASRUF
Sarfolunmuş, harcanılmış olan.
MASS
Yakın olan. * Dokunan. Değen.
MASS
(Mâssa) Emici, massedici.
MASS
Emmek. Bir şeyi eme eme içmek.
MASSA
Maraz, hastalık. * Zahmet.
MASSETMEK
Emmek, emerek içmek.
MAST
f. Yoğurt.
MASTABA
(C.: Masâtıb) Sedir, peyke.
MASTAKİ
Sakız.
MASTİHİ
Kıbrıs ve Sakız adalarında yetişen bir ağacın adı.
MASTUB
Damarlardan taşmış kan.
MASTUR
(Satır. dan) Çizilmiş, yazılmış.
MASUBE
İsâbet etmiş (felâket, musibet, belâ, âfet).
MASUG
Kalıba dökülmüş. * Örneğe uygun. * Düz.
MA'SUM
Günahsız, suçsuz.
MA'SUMÂNE
Günahsızcasına, suçsuz olarak.
MA'SUME
Suçsuz kadın veya kız.
MA'SUMİYET
Ma'sumluk, kabahatsizlik, suçsuzluk.
MASUN
Korunan, mahfuz, emin, muhafaza olunan. * Sâlim, sağlam.
MASUNİYET
Eminlik, sağlamlık, muhafaza altında bulunmak, dokunulmazlık.
MASUR
Birbirine katılmış şey. Mümtezic.
MA'SUR
Sıkılmış. Suyu veya yağı çıkarılmış.
MA'SUR
Zor, güç, zorlaştırılmış.
MASUS
Sirke ile pişmiş güvercin.
MASVAT
Çok bağıran.
MASVER
Sütsüz keçi. * Sütü zor çıkan deve.
MASYEF
(C.: Mesâyıf) Yaz gününde oturulacak yer. * Su yolunun eğri büğrü yeri.
MAŞAALLAH
Allah'ın istediği gibi. * Allah korusun, Allah saklasın (meâlinde duâdır.)
MAŞE
f. Maşa.
MA'ŞEB
Otlu yer.
MA'ŞER
Cemâat, müttehid cemâat. Birinin ehil veya iyâli. İns ve cin cemaatı. * Bölük, topluluk.
MA'ŞERÎ
Cemiyete âit. Topluluğa âit. Ortaklaşa. Pek çok.
MAŞITA
(Meşşâta) Baş tarayan.
MAŞÎ
(Mâşiyye) (C.: Müşşât) (Meşy. den) Yürüyen, yürüyücü.
MAŞİYE
(C.: Mevâşi) Koyun ve keçi gibi hayvan. * Oğlu ve kızı çok olan kadın.
MAŞİYEN
Yaya olarak, yürüyerek.
MAŞRIK
(Bak: Meşrık)
MA'ŞUK(A)
Aşk ile sevilen, sevgili.
MA'ŞUKİYET
Sevilme hâli. Sevilen bir kimsenin hâli.
MA'ŞUŞ
Zayıf ve cılız adam.
MATA
(C.: Emtâ) Arka.
MA'TAB
(C: Meâtıb) Helâk olacak yer.
MATABİ'
(Matbaa. C.) Matbaalar, basımevleri.
MATABİH
(Matbah. C.) Mutfaklar. Yemek pişirilen yerler.
MATABÎH
(Matbuh. C.) (Tabh. dan) Tabholunmuş yani pişirilmiş şeyler.
MATAF
(C.: Matâif) (Tavâf. dan) Tavâf edilecek, etrâfı ziyaret edilip dolaşılacak yer.
MATAHİR
(Mathare. C.) Mataralar, su kapları. * Gusülhâneler. İçinde yıkanılıp temizlenilecek yerler.
MATAİF
(Matâf. C.) (Tavaf. dan) Tavaf edilecek, etrâfı ziyaret edilip dolaşılacak yerler.
MATAİM
(Mat'am. C.) Yemek yenilecek yerler. Yemek odaları.
MATAÎM
(Mıt'âm. C.) Oburlar, doymakbilmez kimseler. * Başkalarını beslemeler.
MATAİN
(Matin. C.) Balçıkla sıvanmış yerler.
MATAÎN
(Mıt'ân. C.) Mızrakla yaralamakta mâhir ve usta olan.
MATALİL
(Matlul. C.) Nemli, ıslak ve yaş şeyler.
MAT'AM
(C.: Matâim) Yemek yenilecek yer. Yemek odası.
MATAMİH
(Matmah. C.) Göz dikilen şeyler. Göz dikilen yerler.
MATAMÎR
(Matmure. C.) Mezarlar, kabirler. * Bazı şeyleri saklamak için kullanılan toprakaltı yerler.
MATAR
(C.: Emtâr) Yağmur.
MATARA
Askerlerin kullandığı üzeri aba ve çeşitli kumaşlarla kaplı madeni su şişesi veya yolculukta kullanılan deriden yapılmış su kabı.
MATARE
Kuşu çok olan yer.
MATARIK
(Mıtrak ve Mıtraka. C.) Demirci çekiçleri.
MATARİD
(Mıtred. C.) Mızraklar, zıpkınlar.
MATARİH
(Matrah. C.) Bir şey atılan yerler. * Tarhedilecek yerler.
MATAVİ
(Matvi. C.) Kıvrımlar. Bükülmüş şeyler.
MATAYA
(Matiyye. C.) Binek hayvanları.
MATBAA
(Tab'. dan) Tab'edilen yer. Kitab, gazete ve sâir yazıların basıldığı yerler. Basımevi.
MATBAA-İ ÂMİRE
Devlet matbaası.
MATBAH(A)
Mutbah. Yemek pişirilen yer.
MATBAHA-İ KUDRET
Cenab-ı Hakk'ın âşikâr kuvvet ve kudreti ile bahçe, bağ, tarla ve bostan gibi yerlerde pişmiş gibi hazır gıda maddelerinin yetiştiği yer. Kudret mutbahı.

MATBAH-I ÂMİRE
Saray mutfağı.
MATBU'
Tab' olunmuş. basılmış, kitap veya gazete haline gelmiş. Basılıp matbaadan çıkmış olan.
MATBUAT
Tab' edilmiş neşriyat. Basılmış şeyler. (Kitap ve gazeteler gibi)
MATBUH
(C.: Matâbih) (Tabh. dan) Kaynatılmış veya haşlanmış (ilâç). * Pişirilmiş yemek.
MATBUHAT
(Matbuh. C.) Kaynatılmış veya haşlanmış ilâçlar. * Pişirilmiş yemekler.
MATE
Öldü.
MATEAHHAR
(Mâ-teahhar) Sonra gelen. Sonradan gelen.
MA'TEBE
Kızgınlık ve hiddetle hitabetmek.
MATEKADDEM
(Mâtekaddem) Geçmiş zaman, mâzi. * Sâbık. Geçen şey. * Önceleri.
MÂTEM
Ağlama. Üzüntü veya kederden ağlayıp sızlama. Kederinden yas tutma.(...Bak! Öyle bir ziya-yı hakikat neşreder ki, eğer O'nun o nurâni daire-i hakikat-ı irşadından hariç bir surette kâinata baksan, elbette kâinatın şeklini bir matemhâne-i umumi hükmünde ve mevcudatı birbirine ecnebi, belki düşman ve câmidatı dehşetli cenâzeler ve bütün zevil-hayatı zevâl ve firakın sillesiyle ağlayan yetimler hükmünde görürsün. Şimdi bak; O'nun neşrettiği nur ile o matemhâne-i umumi şevk-i cezbe içinde bir zikirhâneye inkılâb etti. O ecnebi düşman mevcudat, birer dost ve kardeş şekline girdi. S.)
MÂTEMDÂR
f. Mâtemli, acılı, yaslı.
MÂTEMENGİZ
f. Mâtemi ve yası iktiza eden.
MÂTEMFEZÂ
f. Yası ve mâtemi ziyadeleştirip arttıran.
MÂTEMHANE
f. Ağlanılan, yas tutulan yer.
MÂTEMÎ
Yaslı, mâtemli, üzüntülü.
MÂTEMKÜNÂN
f. Yas tutup mâtem ederek.
MÂTEMZEDE
Mâtemli. Yaslı.
MATERYAL
Fr. Bir işin meydana çıkması için lâzım gelen şeyler.
MATERYALİST
Fr. Maddeci. Her şeyi madde ile kıymetlendiren. (Bak: Maddiyyun)
MATERYALİZM
Fr. Maneviyatı ve Allah'ı inkâr eden maddiyyunların mesleği.
MATFA
(İtfâ. dan) Söndürülmüş.
MATH
El ile vurmak. * Yalamak. * Birbiri ardınca sulamak.
MATHARE
(C.: Matâhir) Gusülhâne. İçinde yıkanılıp temizlenilecek yer. * Su kabı, matara.
MATHUM
Dolu, dolmuş.
MATIR
(Matar. dan) Yağan, yağıcı.
MATİ'
Uzun, tavil. * Her nesnenin iyisi.
MATÎN
(C: Metâyın) Balçıklı yer.
MATÎR
Yağmurlu gün.
MATÎRAT
Tehlikeli yerler.
MATÎTA
(C: Metâyıt) Havuz dibinde kalan balçıklı bulanık su.
MATİYYE
Binek hayvanı. Binek. * Gerinip sevinerek yürüyen.
MATİYYE-RÂN
Bindiği hayvanı yola süren.
MATL
Atlatma, geçirme, defetme. * Çekme.
MATLA'
Güneş veya yıldızların doğdukları yer, ufuktan çıktıkları yer. * Yıldız veya güneşin zuhur etmesi. * Edb: Kaside ve gazelin kafiyeli olan ilk beyti. (Bak: Musarra')
MATLAB
İstek, istenilen şey. * Hallolunacak mesele. Mebhas. * Kaziye.
MATLAB-I DİL-HAH
Gönlün isteği, arzu, maksad.
MATLUB
İstek, istenilen şey. * Alacak. Ödünç verilmiş.
MATLUBAT
(Matlub. C.) İstenilen, talebedilen ve aranılan şeyler. * Alacaklar. Ödünç olarak verilmiş olan şeyler.
MATLUL
(C.: Matâlil) Yaş, ıslâk. * Islanmış, nemlenmiş.
MATMA'
Tamâ edilecek şey. Çok istenilecek şey.
MATMAH
Tamâh olunan şey, hırsla göz dikilerek bakılan şey veya yer.
MATMAH-I CİHANÎ
Bütün herkese ait tamah olunan ve büyük istekle üzerine bakılan şey.
MATMAH-I NAZAR
Hırsla bakılan şey.
MATMAZEL
Fr. Evli olmayan gayr-ı müslim kız.
MATMU'
(Tama'. dan) Tama' olunmuş. Hırsla istenen şey.
MATMUR
Gömülmüş, defnedilmiş. Toprak altına konulmuş.
MATMURE
Toprak altında bazı şeyleri saklamağa mahsus yer. * Kabir, mezar.
MATMUS
Gözü doğuştan değil de, sonradan kör olmuş adam.
MATNEB
(C: Metânib) Omuz. * Omuzla boyun arası.
MATRAH
(C: Matârih) (Tarh. dan) Mahal, yer. * Tarh olunacak şey, tarh edilecek nesne. * Bir şey atılan yer.
MATRAN
Taç giymiş piskopos.
MATRED(E)
Irak eden, uzaklaştıran.
MATRİS
Fr. Dizilmiş harflerin hususi bir mukavva üzerine alınan kalıbı. * Dizme makinelerinde harf kalıbı.
MATRUD
Kovulmuş. Tardedilmiş. Uzaklaştırılmış olan.
MATRUDÎN
Kovulmuş olanlar. Kovulmuşlar.
MATRUH
Tarh edilmiş, çıkarılmış. * Belirtilmiş, konulmuş (vergi) * Temeli atılmış (Binâ).
MATRUK
Gevşek ve uyuşuk adam. * Kuruduktan sonra yine yağmurla tazelenmiş.
MATRUŞ
Traş olmuş. Sakalsız. * Sağır kimse.
MATT
Çekmek.
MATTA
İncil kitaplarından birisinin adı. Tahrif edilmiş dört yüz muhtelif İncil içinden seçilen biri. (Bak: Havari)
MATTAL
(Mattâle) Devamlı olarak borcunu ileri atıp geciktiren.
MATTE
Vesile, sebep.
MA'TUF
Ait ve râci' olan. * Bir tarafa meyletmiş. Mâil olan. * İsnadedilen. Yöneltilmiş.
MA'TUFUN ALEYH
f. Bir rabt edatı ile kendisine bağlı olan kelime (Bak: Harf-i atıf)
MA'TUH(E)
(Ateh. den) Bunamış, bunak. * Sakat, kötürüm. Amelmânde.
MA'TUHANE
Bunakçasına, bunamışçasına.
MA'TUK(A)
(C.: Maâtik) (Atâk. dan) Azat olunmuş. Azatlı.
MAT'UM
(C.: Mat'umat) Yenecek yemek. Taam.
MAT'UMAT
(Taam. dan) Yemekler. Taamlar. Yenecek şeyler.("Hem hiç mümkün müdür ki: Fâtır-ı Kerim, Halik-ı Rahim, küçük midenin cüz'i arzusunu ve muvakkat bir beka için lisan-ı hal ile duasını hadsiz enva-ı mat'umat-ı lezizenin icadiyle kabul etsin de, umum nev-i beşerin pek büyük bir ihtiyâc-ı fıtriden gelen pek şiddetli bir arzusunu ve külli ve daimi ve haklı ve hakikatlı, kalli, halli bekaya dâir gayet kuvvetli duâsını kabul etmesin? Hâşâ.. yüzbin defa hâşâ.." L.)
MAT'UN
(Tâun. dan) Belâya tutulmuş. Musibet ve tâuna giriftar olmuş. * (Ta'n. dan) Ayıplanmış.
MAT'UNEN
Vebâya tutularak.
MATURİDÎ
Mâturidi Mezhebi ve bu mezhebden olan. Semerkand şehrinin Mâturid köyünden olan Ebu Mansur-u Mâturidi'yi (Hicri: 280-332) itikadda imam olarak kabul edenler. Amelde Hanefi Mezhebinden olanlar, itikadda Maturidi mezhebindendir. Çünkü bu Zât, Ehl-i Sünnet itikadına muhalif görüşleri, eserleri ile reddederek ıslâh etmiştir.
MA'TUT
Mağlup, yenilmiş.
MATV
Çekmek.
MATVÎ
Bükülü, dürülmüş, kıvrılmış şey.
MATVİYY
Dürülmüş nesne.
MATVİYYÂT
Dürülmüş ve bükülmüş olanlar. Kitap sahifeleri gibi toplanmış olanlar.
MATVİYYEN
Sarılı olduğu halde. Dürülerek. Kıvrılarak.
MAUK
şer, yaramaz.
MAUL
Üstün gelinmiş.
MA-UL HAYAT
Mc: Haysiyyet. Şeref, yüz suyu. * Hayat suyu. (Bak: Ab-ı hayat.)
MA-UL VERD
Gül suyu.
MAUN
Eve lâzım şeyler. Ev eşyası. * Malın zekâtı. * Ufak tefek ihtiyaçlar. * Nefaseti sebebi ile (nefsin çok hoşuna gittiğinden) kimseye verilmek istenmeyen şey.
MAUN
Yardım, imdat. * Taat. İnkiyad. İtaat.
MÂUN SURESİ
Kur'an-ı Kerim'in 107. Suresidir. "Eraeyte Suresi" de denir.
MAUNE
Mavna. Yük taşıyan büyük kayık.
MAUNET
Yardım. İmdat. * Azık. Yol yiyeceği. * Cenab-ı Hakk'ın salih kullarına olan imdadı, inayeti. * Huk: Masarif.
MÂ-ÜL BAHR
Deniz suyu.
MÂ-ÜL HAYAT
Hayat suyu. (Bak: Ab-ı hayat)
MA'V
Olmuş taze hurma. * Ses, avaz.
MA-VAKAA
Vaki' olan. Hâdise. Sergüzeşt.
MA-VEKA'
(Mâ-Vaka') Vâki olan, olup biten.
MA'VEL
Ağıt edecek yer.
MA-VERA
Bir şeyin gerisinde, arkasında veya ötesinde bulunanlar.
MÂ-VERAÎ
Öteye mensub ve âid. * Diğer âlemle alâkalı.
MAVERA-ÜN NEHR
Ceyhun ırmağının doğusunda kalan ülkelere müslüman coğrafyacıların verdiği ad. Türklerin yaşadıkları bu ülkeler, Ceyhun ve Seyhun ırmaklarının havzalarını ihtiva ediyordu. * Dicle ile Fırat arası.
MAVİYE
Billur taşı.
MAVNA
Limanlarda, şamandıralara bağlı olarak yükleme ve boşaltma yapan gemilerden, kıyılara römorkör yedeğinde yük götürüp getiren tekne.
MAVTIN
(C.: Mevâtın) (Vatan. dan) Vatan. Yurt edinilen ve yerleşip oturulan yer.
MAVZER
Alm. Mavzer adında bir Alman'ın yaptığı çaplı harp tüfeği. Askerlikte kullanılan bir silâh.
MA'Y
Su arkı. Su mecrâsı.
MAYE
Damızlık. * Esas. Temel. * Bir şeyin mayalanması ve ekşimesi (tahammürü) için konulan madde. * Para, mal. İktidar. Güç. * İlim. * Dişi deve.
MAYEDAR
f. Kudretli, paralı.
MAYE-İ ŞEB
Gece karanlığı.
MAYHOŞ
f. Biraz ekşice lezzetli tatlı.
MAYIH
(C: Mâha) Kova doldurmak için kuyu içine inen kişi. * Bahşiş veren, atâ eden.
MAYIN
ing. Karada ve denizde, daha çok gizlendirilerek konulan ve temas edilince patlayan bomba.
MÂYİ'
Akıcı. Akıcı madde.
MÂYİÂT
(Mâyi'. C.) Akıcı cisimler. Su halinde bulunan, akan şeyler.
MÂYİ'-İ NÂRÎ
Ateş halinde su veya buhar.
MÂYİİYYET
Mâyilik, akıcılık, sıvılık.
MAYİR
(C: Miyâr) Taamlandıran, yiyecek veren.
MA'YUB
Ayıplanmış. Ayıplanan. Bir kusuru ve eksiği olan.
MA'YUBAT
(Ma'yube. C.) Ayıplanacak şeyler. Eksiklikler, noksanlıklar, kusurlar.
MA'YUBEN
Kusur ve ayıp sayılarak. Ayıplanarak.
MAYUHDES
Sonradan olan.
MAYU'KAL
Anlaşılır.
MAYU'REF
Bilinmez. * Minder altında saklanan şey.
MA'Z
Keçi. Karaca.
MA'Z
Çekmek.
MAZ'
Gön yağlamak. * Ağaç kabuğunu soymayıp üstünde bırakmak.
MAZ'
Çiğnemek.
MAZA
(Mezâ) Geçti (mânasına fiil).
MAZ'A
Her nesnenin bakiyyesi, artığı.
MAZA MA MAZA
Olan oldu. Geçen geçti.
MAZACI'
(Mazca. C.) Kabirler, mezârlar.
MAZACİR
(Mazcer. C.) Gönül daralacak ve sıkıntılı yerler.
MA'ZAD
Alemi, giyen kişinin pazusuna gelen alemli elbise.
MAZAĞ
Çiğnenecek veya çiğnedikleri yemek.
MAZAHİR
(Mazhar. C.) Mazharlar. Eşyanın görüldüğü, çıktığı yerler. * Nâil olmalar. * Şereflenmeler.
MAZAK
Darlık.
MAZALİM
(Mazleme. C.) Haksızlık ve adaletsizlikler. Zulümler. * Adâlet dâiresi.
MAZALLE
(C.: Mazâil) (Zıll. dan) Gölgelik yer.
MAZALLE
Yol aranılan yer.
MAZALLENİŞİN
f. Gölgelikte oturan.
MAZAMÎN
(Mazmun. C.) Mânâlar, mefhumlar, kavramlar. * Ödenmesi gereken şeyler. * Cinaslı, nükteli sözler.
MAZANNE
(Mazınne) Zannolunduğu yer. Zan götüren. * Ermiş sanılan.
MAZANNE-İ HAYR
Kendisinden yalnız iyilik umulan kimse.
MAZANNE-İ SU'
Kendisinden ancak kötülük beklenen kimse.
MAZARR
Zararlar, ziyanlar. Mazarrât.
MAZARRA
Meşakkat, zahmet. * Ziyân.
MAZARRAT
Zararlar. Ziyanlar. Mazârr.
MAZAYIK
(Mazîk. C.) Zor güç işler. * Sıkıntılı ve dar yerler.
MAZAZ
Musibet, felâket ve belâ acısı. * Acıma, üzülme, kederlenme.
MAZBATA
Bir toplantıda konuşulanların neticesinin yazılı şekli. Kararnâme.
MAZBUT
Zabtolunmuş, elegeçirilmiş. * Sağlam. * Yazılmış. Kaydedilmiş. Hatırda tutulmuş. Derli toplu. * Muhâfazalı. Korunmuş. * Belli, belirtilmiş.
MAZBUTÂT
(Mazbut. C.) Ele geçirilmiş; kaydedilmiş; hatırda tutulmuş şeyler. Mazbut olan şeyler.
MAZCA'
(Madca) Yatılacak yer. Mezar, kabir.
MAZCER
(C.: Mazâcir) Gönül daralacak ve sıkıntılı yerler.
MA'ZEL
(C: Meâzil) Irak, uzak, baid.
MAZEM
İki dağ arasında olan dar yol. * Dar olan her yer.
MA'ZERET
Elde olmadan suç, kabahat işleme. * Mücbir sebeblerini söyleyerek yardım dileme. Özür dileme.
MA'ZERETCU
f. Özür arıyan.
MA'ZERETHÂH
f. Özür dileyen. Afvedilmesini isteyen.
MA'ZERETMEND
f. Özürlü, kusurlu. Mazeretli.
MAZFUF
Yanında olan şeyleri tamamen tükenmiş olan kimse.
MAZG
Ağızda çiğneme.
MAZGAL
yun. Eskiden kale, hisar, sur veya şato duvarlarında açılan iç yanı geniş, dış yanı dar gözleme siperi.
MAZHAK
(C: Mezâhık) Gülünç kimse.
MAZHAR
Sahib olma, nâil olma. Şereflenme. * Bir şeyin göründüğü, izhar olunduğu yer. Çıktığı yer.

MAZHAR-I ESMÂ
Çok sıfatlara ve isimlere mensub hâller kendinde görünen. İsimlere, isimlerinin üzerinde te'sirlerine mazhar (sâhib) olan. * Cenab-ı Hakkın isimlerinin tecellisine mazhar ve âyine olmuş olan.(Cenab-ı Hak insana giydirdiği vücud libasını san'atına mazhar ediyor. İnsanı bir model yapmış. O vücud libasını o model üstünde keser, biçer, tebdil eder, tağyir eder; muhtelif esmasının cilvesini gösterir. L.)
MAZHAR-I İLHÂM
Kendine ilhâm olunan. (Arı, hayvan ve insanlara olduğu gibi) Kalbine ilhâm gelen zât.
MAZHARİYET
Mazhar ve nâil olma. Elde etme. Muvaffakiyet.
MAZIG
Çiğneyen, çiğneyici.
MAZINNE
(C: Mezânin) İçinde bir şey olduğu tahmin olunan yer.
MAZIR
Ekşi, hâmız.
MAZİ
Geçmiş zaman. Geçen, geçmiş olan. * Gr: Bir işin geçen zamanda yapıldığını bildiren fiil. Fiil-i mâzi. Mazi sigası.(O Kadir-i Mutlak, bütün istikbaldeki acaib-i imkânata muktedirdir. Dünü getiren, yarını getirdiği gibi; maziyi icad eten O Zât-ı Kadir, istikbali dahi icad eder. Dünyayı yapan o Sani-i Hakim âhireti de yapar... M.)
MAZİF
Herkese sofrası açık olan ev. Kapısı açık, misafir sever ev. Misafirperver olan hâne.
MAZİFE
İzâfe olunmuş. * Keder, hüzün, tasa, gam.
MAZİ-İ NAKLÎ
Yalnız işitilen bir şeyi anlatan fiil sigası. "Nuri gelmiş" gibi.
MAZİ-İ ŞÂD
Neş'eli, sevinçli mâzi.
MAZİ-İ ŞUHUDÎ
Gözle görünen veya görmüş gibi bilinen bir şeyi anlatan fiil sigası, kipi. "Nuri geldi" gibi.
MAZÎK
Dar yer.
MA'ZİL
Ayrı. Ayrı bir yer. * Uzak. Baid.
MAZİLLE
Kıldan yapılma büyük çadır.
MAZÎM
Mazlum.
MAZİN
Karınca yumurtası. * Bir kabilenin adı.
MAZÎR
Ekşi, hâmız.
MA'ZİRE
(C: Meâzir) Özür etmek.
MAZÎRE
Ayran.
MAZİRYUN
Şahtere otu.
MAZİYAN
Kendisinden küçük arklara ayrılan büyük su arkı.
MAZİYAT
Geçmişler. Geçen zamanlar.
MAZİYE
Şarap, hamr. * Beyaz iyi bal. * Beyaz ince yumuşak gömlek.
MAZÎZ
Musibet ve belâya uğramış. Felâket acısına giriftar olmuş.
MAZLEME
(C.: Mezâlim) Zulüm ve adaletsizlik. Haksızlık. Can yakma.
MAZLUM
Zulüm görmüş. Kendine zulmedilmiş. * Halim, selim, sakin, sessiz.
MAZLUMANE
Zulüm görmüşe yaraşır surette. * Sessizce. Sessizlikle.
MAZLUMÎN
Zulüm görmüş kimseler.
MAZLUMİYYET
Mazlumluk. Zulüm görmüşlük. * Sessizlik, yavaşlık.
MAZMAZ
(İbranice) Hz. Muhammed'in (A.S.M.) Suhuf-u İbrahim ve Tevrat'taki ismi.
MAZMAZA
Gusül veya abdest alırken, elleri yıkadıktan sonra üç kere ağız dolusu su alıp ağızda çalkalamak.
MAZMİ
Sulanan ekin.
MAZMUM
(Zamm. dan) Zammolunmuş. İlâve olunmuş. * Yapışmış. * Zamme ile okunan.
MAZMUN
Meâl. Mâna. Mefhum. * Nükteli, san'atlı, ince söz. * Ödenmesi lâzım olan. * Fık: Gasb, telef veya zulüm sebebi ile ödenmesi lüzum etmiş şey.
MAZNUK
Nezle olmuş. Nezleli.
MAZNUN
(Zann. dan) Zannolunmuş. Zan altında bulunan, kendisinden şüphe edilen. * Huk: Bir suç dolayısı ile sorguya çekilen kimse. Sanık.
MAZNUNÎN
(Maznun. C.) Zan altında bulunanlar. Şüpheli kimseler.
MAZRA
Ayran. Bir nevi yemek.
MAZRAC
(C: Mezaric) Eski elbise.
MAZRAHÎ
Akbaba. * Ulu, şerefli kimse. * Her beyaz nesne.
MAZREB
Vuracak yer. * İlikli kemik.
MAZRUB
(Zarb. dan) Zarbolunmuş. Çarpılmış. Dövülmüş. * Basılmış, damgalanmış. * Mat: Çarpılan. (Bak: Madrub)
MAZRUBEYN
Birbirine çarpılan iki sayıdan herbiri.
MAZRUF
Zarflanan. Sarılıp muhafaza edilen. Zarfa konan.
MAZRUFÂT
(Mazruf. C.) Zarflı olanlar.
MAZRUFEN
Zarf içinde olarak. Zarflı surette.
MAZRUR
Zarar etmiş. Ziyan görmüş.
MAZRUS
Örülmüş, örülerek yapılmış. Diş takımı.
MA'ZUB
Kötürüm kimse.
MAZ'UF
Zayıf ve cılız. Zayıflamış.
MAZUFE
İzâfe olunmuş.
MA'ZUL
(Azl. den) İşinden çıkarılmış, kovulmuş, azledilmiş.
MA'ZULEN
Azledilmiş olarak. İşinden çıkarılmış olarak.
MA'ZULÎN
(Ma'zul. C.) İşinden çıkarılmış olan kimseler. Azledilmişler.
MA'ZULİYET
Azledilme hâli. Açıkta kalınış.
MA'ZUR
Özürlü. Özrü olan.
MA'ZURİYYET
Ma'zurluk. Özürlülük.
MA'ZUZ
Katı, şiddetli, şedid.
MAZZ
Gönlün gamdan ve tasadan yanması. * İkrar etmek, kabul etmek, açıktan söylemek.
MAZZ
Nar.
MEAB
Ayıp yeri. * Ayıp.
MEAB
Dönülecek yer. Sığınılacak yer. Melce'.
MEABİD
(Bak: Maâbid)
MEAD
Ahiret. (Bak: Maâd)
MEADİB
(Me'debe. C.) Ziyâfetler.
MEADİN
(Bak: Maâdin)
MEAHİZ
(Me'haz. C.) Me'hazler. Bir şeyin çıktığı veya alındığı yerler. Kaynaklar.
MEAKİL
(Me'kele. C.) Yenilecek şeyler. Yemekler. Erzâk.
MEÂL
(Geri dönmek ve rücu eylemek. den) Meydana gelen netice. Mefhum. * Mânası. Kısaca mânası. * Kaymak. * Husul yeri, peyda olunacak yer. * Son, sonuç.(Meâl, te'vilin me'hazi olan "evl" mânasına masdar-ı mimîdir. Bir şeyin varacağı gâye mânasına ism-i mekân da olur ki, te'vilin hasılı demektir. Bundan başka meâl, bir şeyi eksiltmek mânasına da gelir. Onun için örfte bir kelâmın mânasını her vechile aynen değil de, biraz noksaniyle hasılına göre ifade etmeğe de meâl denilmiştir. E.T.)
MEÂLEN
Mânâca aynısı olmadan eksiği ile anlaşılan neticesi. Mânaya göre. (Bak: Te'vil)
MEALÎ
(Bak: Maâlî)
MEÂLÎ
Kısaca mânasına ait.
MEÂL-İ İCMALÎ
Kısaca hülâsası, kısaca mânâsı. İcmalî meâl.
MEALİM
(Bak: Maalim)
MEALPERVER
f. Mânâlı. * Mâna anlatan.
MEÂN
Mekân, menzil.
MEANN
Enli, geniş. * şişman gövdeli kimse. * Hatip.
MEAR
Saç ve sakalın dökülmesi.
MEAR
Arlanacak, utandıracak şey.
MEARİB
İhtiyaçlar, hâcetler, lüzumlu ve istenen şeyler. İstekler.
MEARİC
(Mi'rac. C.) Mi'raclar. Merdivenler. Çıkılacak yerler.
MEARİC SURESİ
Kur'an-ı Kerim'in 70. Suresi olup Seele veya Mevaki Suresi de denir ve Mekkîdir.
MEARRE
Keffaret, diyet. * Elem, meşakkat, dert, günah.
MEASİ
(Bak: Maâsi)
MEASİM
Günahlar. * Günah işlenecek yerler.
MEASİR
(Me'sere. den) Güzel eserler. Nişanlar. İzler.
MEASİR-İ BERGÜZİDE
Seçme güzel eserler, izler, nişanlar.
MEASS
Talep mevzii, isteme yeri.
MEASS
Çok cür'etli. Hiç çekinmeyen.
MEAYİB
Kusurlar, ayıblar, lekeler. (Bak: Maâyib)
MEAZ
(Bak: Maâz)
MEAZİB
(Mi'zab. C.) Oluklar. Su yolları.
MEAZİF
Sazlar. Çalgılar. Saz âletleri.
MEAZİN
(Me'zene. C.) Ezan okunan yerler.
MEAZİR
(Mi'zer. C.) Peştemallar.
MEAZİR
Perdeler. Hicablar. * Özürler.
MEBAD
(Mebâdâ) f. Sakın, olmaya ki...
MEBADİ
(Mebde. C.) Mebdeler, başlangıçlar, ilk unsurlar. * Çekirdekler. * Prensipler.
MEBADİ-İ ZARURİYYE
Bir hakikat tam bilinmeden önceki isbat edici zaruri emâreler, başlangıçlar, hazırlıklar. (Bak: Hads)
MEBAHİS
Bahisler. Mebhaslar. * Araştırma yerleri.
MEBAHİS-İ İLMİYE
İlmi bahisler.
MEBAL
(Bevl. den) Sidiğin çıktığı yer.
MEBALİĞ
(Meblâğ. C.) Paralar, akçeler.
MEBANİ
Temeller. Esaslar. * Yapılar. Binâlar.
MEBANİ-İ KELÂM
Sözün esâsını teşkil eden şeyler.
MEB'AS
(C.: Mebâis) Yollanma, gönderilme.
MEB'AT
Yaban sığırının yatağı. * Davar ve deve yatağı. * Mekân, menzil.
ME'BAZ
(C: Meâbiz) Diz altındaki çukur.
MEBDE'
Baş taraf. Başlangıç. Başlama. * Kaynak. Kök. Temel. Esas.
MEBDE-İ SUKUT
Sukutun başlangıcı. Düşüşün mebdei.
MEBDEİYET
Başlangıç olma işi.
ME'BELE
Deve duracak yer. * Devesi çok olan yer.
MEBERRAT
(Meberre. C.) Sevab için, hayır kazanmak için yapılan işler.
MEBERRE
(C.: Meberrât) Sevab için, hayır kazanmak için yapılan iş.
MEBERRET
Nöbet şekeri.
MEBGA
Talep mevzii, isteme yeri.
MEBGUZ
Sevilmemiş. Buğzedilmiş. Nefret edilmiş.
MEBHAS
Kısım. Bahis. Fasıl. Bir mes'eleye âid söz. * Arama, araştırma yeri. * Bir şeyin arandığı yer.
MEBHUR
Nefes darlığına mübtelâ olan, hırhır soluyan.
MEBHUS
Bahsolunan. Bahsolunmuş. Evvelce bahsi geçmiş.
MEBHUS-ÜN ANH
Sözü geçmiş şey. Bahsolunan şey.
MEBHUT
Hayretle, şaşkın, mütehayyir. Sersem.
MEBİ'
(Bey'. den) Satılmış şey.
MEBİT
(Beyt. den) Geceleyin kalınacak yer. Geceliyecek yer.
MEBİZ
(C.: Mebâyiz) Tıb: Yumurtalık.
MEBKALE
(C: Mebâkıl) Sebzevat yetiştirilen yer.
MEBLAĞ
Para, mevcud para miktarı. * Yetişmek.
MEBLEVLE (MİBVELE)
İçine bevledilen kap.
MEBLU'
(Bel'. den) Yutulmuş.
MEBLUL
Nemli, yaş. Islak, ıslanmış.
MEBNA
Temel. Yapı yeri. * Üss-ül esas. Asıl ve esas.
MEBNİ
Yapılmış. Kurulmuş. * Bir şeye dayanan. Nazar ve itibâr ve isnad olunarak. * ... den dolayı... e binâen. * Gr: Son harfi harekesi değişmeyen kelime. Tasrife tâbi olmayan (fiil çekimine uğramıyan) kelime.
MEBRADE
Soğukluk. * Soğukluk verecek zaman ve mekan.
MEBREZ
Abdesthâne.
MEBRUD
Soğuk, soğumuş.
MEBRUK
Tebrike şâyeste kimse. Tebrike değer nesne.
MEBRUR
Hayırlı. Makbul. Beğenilmiş. Sadık olmakla makbule geçmiş olan.
MEBRUZ
Gösterilmiş, ibraz olunmuş. * Açılmış mektub.
MEBSEM
(C: Mebâsim) Tebessüm etmek, hafif gülümsemek.
MEBSUS
Dağılmış. Yayılmış. Herkesçe duyulmuş. şayi' olmuş.
MEBSUT
Açılmış. Yayılmış. Serilmiş. * Mufassal. Etraflıca beyan olunan. Bast olunmuş. Uzun uzadıya anlatılmış.
MEBSUTEN
Mebsut olarak.
MEBSUTEN MÜTENASİB
Birbirlerine nisbetli olan iki şeyden birinin artmasıyla, diğerinin de aynı nisbetle artması; veya eksilmesiyle diğerinin de eksilmesidir. Doğru orantılı.
MEBŞURE
Yüzü ve vücudu güzel yaratılmış kadın.
MEBŞUŞ
(C.: Mebâşiş) Silinmiş. İzi eseri kalmamış.
MEBTUN
Karnı hasta olan kimse.
MEBTUŞ
Tutulmuş. * Hışım olunmuş.
MEBTUT
Kesilmiş ve ayrılmış.
MEBTUTE
Fık: Üç talak ile boşanmış olan kadın.
MEB'UC
Karnı delinmiş.
MEB'US
Gönderilen. Ba's edilen. * Halk arasından seçilerek Millet Meclisine âzâ edilen. * Allah tarafından gönderilmiş olan. * Öldükten sonra diriltilen.
MEB'USÂN
f. Meb'uslar. Milletvekilleri.
MEB'USİYET
Mebusluk. Milletvekilliği vazifesi.
MEBYET
Geceliyecek yer. Gece vakti kalınacak yer.
MEBZUL
Bol. Çok sarf olunan. Ucuz.
MEBZULÎ
Bolluk, çokluk, kesret.
MEBZULİYYET
Ucuzluk. Bolluk.
MEBZULİYYET-İ ELVAN
Renk bolluğu.
MEC'
Hurmayı sütle ıslatıp yemek.
MECA'
Açlık.
MECAA
Hilebazlık etmek, hile yapmak.
MECADİF
(Micdâf. C.) Kayık veya sandal kürekleri.
MECADİL
(Micdel. C.) Köşkler, kasırlar.
MECAE
(Mecâet) Açlık. Acıkma.
MECAL
Tâkat. Güç. Kuvvet. * İktidar. İmkân. * Fırsat.
MECALÎ
(Meclâ. C.) Aynalar.
MECALİS
Meclisler. Toplantılar. Toplantı yerleri.
MECAMİ'
(Mecmua. C.) Mecmualar. Dergiler.
MECAMİR
(Micmer. C) İçlerinde tütsü yakılan kaplar, buhurdanlar.
MECANE
Ne bulursa sakınmadan yapmak. Mecnunluk.
MECANİK
(Mencenik. C.) Mancınıklar. (Bak: Mancınık)
MECANİN
Mecnunlar. Deliler.
MECARÎ
(Mecrâ. C.) Mecralar. Su yolları. Su yatakları.
MECAZ
Yerinden ve haddinden tecavüz etmek. Hududunu aşmak. * (Cevaz. dan) Geçecek yer. Yol. * Edb: Hakiki mânâsı ile değil de ona benzer başka bir mânâ ile veya istenileni hatırlatır bir kelime ile konuşmak. İstenilene benzer bir mâna ifadesi. Meselâ: Bazı Hadis-i Şeriflerde dünyaya nezâret eden iki melâikenin öküze ve balığa benzetildiği gibi.Edebiyat: Lügatı'nın, "Mecaz" Maddesinde şu tafsilât vardır: Bir kelime, kendi mânasında kullanılırsa; hakikat olur. Eğer bir münasebetle asıl mânasından başka bir mânada istimâl edilir ve kendi mânasında kullanılmasında "karine-i mânia" bulunursa mecaz'dır. Meselâ; tahta kelimesi ağaçtan satıh mânasına olduğu halde hakikattır. Fakat yazı levhası mânâsına kullanılır. Faraza, Muallim tarafından talebeye "tahta başına geç" denilirse, mecaz'dır. Çünkü, levhanın tahtadan yapılmış olması münasebeti ile, bir de başına geçilecek tahtanın ancak yazı tahtası olup döşeme ve tavan tahtalarının başına geçilemiyeceği karine-i mâniası ile, o kelime hakikat mânâsından mecâz mânâsına naklolunmuştur.Nakildeki münasebete alâka denilir. Alâkası teşbih olan mecazlar istiâre, başka türlü alâkası bulunanlar da mecaz-ı mürsel'dir. Mecaz-ı mürselin alâkaları teşbihten başkadır ve en meşhurları şunlardır:1- Hulul : Hakikat ve mecaz mânalarında birinin ötekine mahal olmasıdır. (Derse girildi) denildiği vakit, hâl olan dersin söylenip onun mahalli bulunan dershânenin kasdedilmesi. (Yemekhâneye indi) denilince de, mahal bulunan yemekhânenin zikrolunup yemeğe inildi, denilmek istenmesi gibi.Mânâca cüz'i bir fark ile buna, zarfiyyet, mazrufiyyet alâkası da diyebiliriz.2- Sebebiyyet, müsebbebiyyet : Hakiki ve mecazi mânâlardan birinin diğerine sebeb müsebbeb olmasıdır. "Bir muharrir, kalemiyle geçinir" cümlesinde sebeb olan kalemin zikredilip müsebbeb olan yazı ücretinin kasdedilmesi; kar yağarken söylenilen "bereket yağıyor" cümlesindeki müsebbeb olan bereketin zikredilip, sebeb olan karın murad edilmesi gibi.3- Cüz'iyyet, külliyet : Hakikat ve mecaz mânâlarından biri, diğerinin cüz'ü olmasıdır. Diğer bir tabir ile; bir şeyin bütünü kasdedilmesidir. "Marmaradan her yelkenUçar gibi neş'eli"beytindeki yelken kelimesi gibi. (ki, onun zikriyle bütünü söylenip parçası, yahut parçası söylenip bütünü bulunan kayık murad edilmiştir).4- Itlâk ve takyid : Hakikat ve mecaz mânâlarından birinin mutlak yâni umuma; o birinin mukayyed, yâni hususa delâlet eder olmasıdır. Hayvan kelimesindeki mânâ umumidir. Hayvan deyip de meselâ "At" ı murad etmek onu mukayyed bir mânâda kullanmak demek olacağından "Mecaz" olur.5- Kevniyyet : Bir şeye eski hâlinin ismini vermektir. Bir vâlidenin, yetişmiş oğluna; "bizim çocuk" demesi gibi.6- Evveliyyet : Bir şeyi sonra olacağı isim ile zikretmektir. Tıbbiye ve deniz mekteblerine yeni girmiş talebeye "Doktor ve Kaptan" denilmesi gibi.(Mecaz ilmin elinden cehlin eline düşerse, hakikate inkılâb eder, hurâfata kapı açar. S.)
MECAZE
Cevizlik yer.
MECAZEN
Mecaz olarak. Gerçek değil de mecaz yoliyle.
MECAZ-I MÜRSEL
Edb: Kelimenin asıl mânâsıyla mecazî mânâsı arasında benzerlik bulunmasından başka bir alâka bulunmasıyla olan mecazdır.
MECAZÎ
Mecazla ilgili.
MECAZİB
(Meczub. C.) Meczublar. Cezbeye tutulmuş olanlar.
MECBE
Geniş ve işlek yol.
MECBEE
Mantar yetişen yer.
MECBUB
Hayası ve zekeri kesilmiş.
MECBUL(E)
(Cibillet. den) Yaratılmış. Yaratılışında bir hâl veya sıfat bulunan.
MECBUR
Zor görmüş. Zorla bir işe girişmiş. İcbar görmüş. * Hatırı alınmış, gönlü yapılmış. (Hakiki manası: Kırıldıktan sonra bütünlenmiş.)
MECBUREN
İster istemez. Cebirle. Zaruret icâbı. Zorla.
MECBURÎ
Zor altında, ister istemez, yapma mecburiyetinde.
MECBURİYET
Zora tutulma. Mecburluk.
MECC
Ağızla su püskürmek. * Sulu şeyler atmak ve saçmak.
MECCAN
Parasız, karşılıksız, ücretsiz, bedâva, meccânen.
MECCANEN
Ücretsiz, parasız.
MECCANÎ
Bedavacı. Parasız.
MECCANİYET
Ücretsizlik, meccanilik.
MECD
Büyüklük. Azamet. * şeref, itibar.
MECDERE
Lâyık olacak mekân.
MECDEYE
Kıtlık yeri.
MECDUD
Rızkı bol, nasibli, bahtiyar. * Kesilmiş, maktu.
MECDUL
Sağlam ve muhkem şey. * Sağlam yapılı ve kemikli kimse. * Bükülmüş.
MECDUR
Tıb: Çiçek çıkarmış kimse.
ME'CEL
(C: Meâcil) Su toplanan yer.
MECELLAT
(Mecelle. C.) Mecmualar, kitaplar, dergiler.
MECELLE
Mecmua. Fikir topluluğu. Risale. Kitab. Hikmetli sahife. * Fıkıh kitabının muâmelât kısmının toplu bir parcası. * İslâm Hukukuna dâir bir mecmua.
MECENNE
Kalkan, siper. * Delilik, mecnunluk, divanelik.
MECER
Koyunun karnındaki kuzu büyüdükçe durmaya kadir olmaması. * Büyük asker. * Susuzluk.
MECERRE
(Mecerret-üs Sema) Kehkeşan, Samanyolu denilen büyük, parlak yıldız kümesi.
MECFER
Beli kalın olan at.
MECHEL
(C.: Mecâhil) Belirtisiz, işaretsiz, nişansız. * Yolu ve izi olmayan çöl.
MECHELE
Birini câhilliğe sevkeden şey.
MECHUD
(Cehd. den) Çalışmış uğraşmış, didinmiş, cehdetmiş. * Kuvvet, kudret, güç.
MECHUL
Bilinmeyen. Belli olmayan.
MECHULAT
(Mechul. C.) Mechul olan ve bilinmeyen şeyler.
MECHULİYET
Bilinmezlik, mechullük.
MECHUL-ÜL AHVAL
Kimin nesi olduğu bilinmeyen kimse.
MECHUL-ÜN NESEB
Kimin çocuğu olduğu bilinmeyen kişi.
MECHURE
Harf, hareke ile okunduğu vakit, nefesin hapsolunup sesin âşikâr olmasında okunan harfler. Bu harfler nefesi kendileri ile cereyandan men'ederler.
MECHURİYE
Aşikâre olunmuş, açıklanmış, meydana konulmuş.
MECİ
(Meciyyen) Gelme, geliş.
MECİD
Azametli. Şerefli. Gâlib. * Esmâ-i İlâhiyedendir.
MECİDİYE
Sultan Abdülmecid zamanında 1840'da basılmış 20 kuruş değerinde gümüş para.
MECL
Elin kabarması. * Balta gibi bir nesne tutmaktan veya çalışmaktan dolayı elin kabarıp nasırlanması.
MECLA
(C.: Mecâli) Ayna, mir'at. * Çıkma ve görünme yeri. * Başın tepesinde kıl bitmeyen yer.
MECLEB
Beyaz çiçekli bir otun adı. (Adam boyu uzar ve yaprağı zerdaliye benzer.)
MECLİS
Oturulacak, toplanılacak yer. * Görüşülecek bir mes'ele için bir araya gelmiş insan topluluğu. * Devlet işlerini görüşmek üzere Millet Vekillerinin toplandıkları büyük bina.
MECLİS-ARA
f. Meclisi süsleyen.
MECLİS-ÂRÂ
Meclisi süsleyen.
MECLİS-EFRUZ
f. Meclisi parlatan. Meclisi aydınlatan.
MECLİS-FÜRUZ
f. Meclisi parlatan. Meclisi aydınlatan.
MECLİSÎ
Meclisle alâkalı. Meclise ait.
MECLİS-İ A'YÂN
Osmanlı İmparatorluğu zamanında hükümet tarafından seçilmiş olan meclis. (Bunun karşılığı, zamanımızda, senato meclisidir.)
MECLİS-İ MEBUSAN
Halk tarafından seçilen meb'usların meclisi. Millet Meclisi.
MECLİS-İ ÜLFET
Konuşma meclisi.
MECLİS-İ VÜKELÂ
Kabine toplantısı. Bakanlar kurulu toplantısı.
MECLİSİYAN
Meclis ehli. Mecliste bulunan âzâlar.
MECLUB
Celbolunmuş. Çekilmiş. Kapılmış. * Tarafdarlığı kazanılmış kimse. * Aşık. Tutkun.
MECLUBİYET
Tutkunluk, meclubluk.
MECLÜVV
Parlak, cilâlı. Mücellâ.
MECMA'
Toplanılacak yer. Kavuşulan yer.
MECMA-I EKBER
En büyük toplanma yeri. Mahşer.
MECMA-I HAKAİK
Hakikatlerin toplandığı yer. Hakikatlerin merkezi.
MECMA-İ ALEYH
Hakkında toplanılan, ittifak edilen, birleşilen şey.
MECMA-ÜL EZDÂD
Zıtların toplandığı yer. * Mutlak hürriyet.
MECMA-ÜL KÜLL
Hepsinin toplandığı yer.
MECMECE
Yazının karışık olması. * Kalbinde olanı demek isteyip, yine demeyip gizlemek.
MECMEDE
Buzluk, karlık.
MECMU'
Bütün, hepsi. Topluca. Yığılmış. Cem' olunmuş. Bir araya getirilmiş şey.
MECMUA
Toplanıp biriktirilmiş, tertip ve tanzim edilmiş şeylerin hepsi. * Seçilmiş yazılardan meydana getirilen kitap. Risâle. * Kolleksiyon.
MECMUAN
Toptan, birden, toplu olarak.
MECMUAT-ÜL AHZAB
Şeyh Ahmed Ziyaeddin-i Gümüşhanevî'nin üç ciltlik bir duâ mecmuası.
MECMUİYYET
Topluluk. Bütünlük. Tamlık.
MECNEB
Çok şey.
MECNUB
Güney rüzgârı yetişen kişi. * Akciğer zarı iltihabı olan kişi.
MECNUN
Deli. Çılgın. * İnsanlara çok hususta uymayan. * Birini çok fazla sevip aklını kaçıran. Âşık.
MECNUNANE
f. Delice, divanece. Mecnunlara ve delilere yakışır surette.
MECNUNİYET
Delilik. Mecnunluk.
MECR
Bir nesneyi devenin karnındaki yavrusuna bey'etmek. Devenin karınındaki yavrusunu bir malla değiştirmek. * Çokluk asker. * Akıl.
MECRA
Suyun aktığı yol. Su yolu. Kanal. * Cereyan eden yer. * Bir haberin yayılma yolu. * Bir şeyin dolaştığı yer.
MECRUH
Yaralı. Yaralanmış. * Huk: İnandırıcı sözlerle çürütülmüş fikir, davâ.
MECRUHÎN
(Mecruh. C.) Yaralılar. Yaralanmış olanlar.
MECRUR
Sürüklenmiş. * Gr: Başında harf-i cer bulunan kelime. İzafet halinde son kelime. Cerr'li okunan kelime. (i, ı diye okunan kelime, yani esreli)
MECS
Ovmak. Dibagat etmek.
MECUBE
Cevap.
MEC'UL
Yapılmış. Meydana çıkarılmış. İkame ve ihdas olunmuş olan.
ME'CUR
Karşılık almaya, mükâfata hak kazanmış kimse. * Kiraya verilen.
MECUS
Kulakları küçük olan adam. * Ateşe tapan kişi.
MECUSİ
Çok eskiden yaşamış, kulağı küçük olan birisinin adıdır. Ateşperestlik âyinine sebeb olduğundan "Ateşperestlere" bu isim verilmiştir. * Eski İran dini olan Mecusilikten olan kimse.
MECUSİYÂN
(Mecusi. C.) Mecusiler. Ateşe tapanlar.
MECUSİYET
Mecusilik.
MECVED
Doymaya yakın olmak. * Yağmur taneleri değmiş cisim.
MECZİR
(C: Mecâzir) Deve boğazlayacak yer.
MECZUB
Başkasının te'siri ile hareket hâlinde olan. Cezbedilmiş. Aklı gitmiş olan. Aşk-ı İlahî ile kendinden geçmiş. * Deli. Divane. Mecnun.(Sultan Mehmed Fatih'in zamanında hikâye edilen meşhur ve mânidar "Cibâli Baba kıssası" nev'inden olarak bir kısım ehl-i velâyet, zâhiren muhakemeli ve âkıl görünürken, meczubdurlar. Ve bir kısmı dahi; bâzan sahvede ve daire-i akılda görünür, bâzan aklın ve muhakemenin haricinde bir hâle girer. Şu kısımdan bir sınıfı; ehl-i iltibastır, tefrik etmiyor. Sekir hâlinde gördüğü bir mes'eleyi hâlet-i sahvede tatbik eder, hatâ eder ve hatâ ettiğini bilmez. Meczubların bir kısmı ise; indallah mahfuzdur, dalâlete süluk etmez. Diğer bir kısmı ise, mahfuz değiller; bid'at ve dalâlet fırkalarında bulunabilirler. Hattâ, kâfirler içinde bulunabileceği ihtimal verilmiş.İşte; muvakkat veya dâimi meczub olduklarından, mânen '"mübarek mecnun" hükmünde oluyorlar. Ve mübarek ve serbest mecnun hükmünde oldukları için, mükellef değiller. Ve mükellef olmadıkları için muahaze olunmuyorlar. Kendi velâyet-i meczubaneleri bâki kalmakla beraber, ehl-i dalâlete ve ehl-i bid'aya tarafdar çıkarlar, mesleklerine bir derece revaç verip, bir kısım ehl-i imânı ve ehl-i hakkı, o mesleğe girmeye meş'umane bir sebebiyet verirler. M.)
MECZUBÎN
(Meczub. C.) Meczublar. Deliler, mecnunlar. Cezbeye gelmiş olanlar.
MECZUM
(Cüzam. dan) Cüzam hastalığına tutulmuş kimse.
MECZUM
Kat'i niyet edilmiş, cezmolunmuş. Kat'i karar verilmiş. * Gr: Son harfi harekesiz okunan kelime. Cezimli kelime. (İlim, kilim, kitab kelimelerinin son harflerinin okunduğu gibi.)
MECZUR
Cezr olunmuş, kare kökü alınmış sayı. (On sayısı yüz sayısının meczurudur, yani kare köküdür.)
MECZUZ
Kesilmiş, münkatı'.
MEÇ
Ateşli silahların icadından evvel kullanılan harp âletlerinden biri. Keskin olmayan tâlim kılıcı, uzun ve ince kılıç.
MED
Uzatma, çekme. Yayma ve döşeme. * Çoğaltmak. * Bir şeye dikkatlice bakmak. * Nihayet, son. * Sönmek. Bir şeyi söndürmek. * Yardım etmek, mühlet vermek. * Yâr ve yâver olmak. * Tarlaya fışkı ve gübre dökmek. * Sel suyu.
ME'D
Yumuşak taze ot. * Titremek. * Sallanmak.
MEDA
Mesafe, nihâyet. Son.
MEDACİ'
Yatacak yerler. (Bak: Madcâ')
MEDAFİ'
(Medfa. C.) Ask: Toplar.
MEDAFİN
(Medfen. C.) Mezarlar, kabirler. Gömülecek, defnolunulacak yerler.
MEDAHEK
(Bak: Madhek-Mudhike)

MEDAHİL
(Medhal. C.) Girişler. Girilecek yerler.
MEDAİH
Medhetmeler. Övmeler. Medhedişler.
MEDAİN
(Medayin) Şehirler, medineler. Büyük memleketler. * Şimdi harabe olup İslâmiyyetten evvel yaşamış Kisralıların Nuşirevan zamanında kurdukları merkez-i hükümetleri olan büyük şehir. Peygamber Hz. Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm'ın doğduğu gece bu şehirdeki büyük sarayın eyvanları yıkılmıştı.
MEDAK
Bir şeyi ezmekte kullanılan yassı taş.
MEDAMİ'
Göz yaşları. * Gözler.
MEDAMİ'-İ HİCRAN
Hicran gözyaşları. Ayrılık gözyaşları.
MEDAR
Sebeb, vesile. * Bir şeyin etrafında döneceği nokta. Bir şeyin devredeceği, üzerinde hareket edeceği yer. * Gezegenlerin gezerken hareket noktalarının çizdiği dâire. (Dünya, güneş etrafında seyrederken medar-ı senevîsi bir dâireyi andırır.)
MEDARE
Kova gibi dikip su çekmekte kullanılan deri.
MEDAR-I FAHR
İftihara sebeb olan. Övmeğe vesile.
MEDAR-I İBRET
İbret almağa yarıyan.
MEDAR-I MAİŞET
Geçim vasıtası.
MEDAR-I SENEVÎ
Dünya, güneş etrafında seyrederken çizdiği farazi dâire.
MEDAR-I TAAYYÜŞ
Maişet tedarikine sebeb olan, geçim vesilesi.
MEDARİC
(Medrec ve Medrece. C.) Merdivenler. * Meslekler, yollar.
MEDARİS
Medreseler. Ders okunan yerler. Talebe-i ulumun ikametgâhları. Din, imân, ahlâk dersi ve fenni ilim okutulan ve aynı zamanda talebenin ikamet ettiği mektebler.
MEDAR-ÜL AYN
Göz çukuru.
MEDAS
Harman yeri.
MEDASE
Harman yeri.
MEDAYİH
Medhe lâyık işler ve hareketler.
MEDAYİH-İ BÂHİRE
Çok açıktan birisini veya bir şeyi övmek, medhetmek.
MEDAYİN
(Midyân. C.) Dâima borçlanan kimseler.
MEDBEE (MEDBE)
Kabaklık, kabağı çok olan yer. * Kul, abd.
MEDBUG
Dibâgat olunmuş, tabaklanmış.
MEDBUR
Zengin. Malı mülkü ve serveti çok olan. * Yaralı, mecruh.
MEDCEN
Bulutlu gün.
MEDD İŞARETİ
Harekenin uzun okunacağını gösteren işaretin adı. * Hemze ile elifin birleşmesi.
MEDD Ü CEZİR
Coğ: Deniz sularının kabarması ve tekrar geriye çekilmesi.
MEDDAH
(Mübalâga ile) Çok çok medheden, sena eden. * Edb: Taklidli hikâyelerle halkı eğlendiren hikâyeci.
MEDD-İ BİSAT
Kilim yayma, halı serme.
MEDD-İ NAZAR
Uzağa bakma. Gözün görebildiği kadar göz alımı.
MEDD-İ YED
El uzatma.
MEDED
İnayet, yardım, imdad, eman. Eyvah.
MEDEDCU
f. Meded isteyen, yardım arayan.
MEDEDCUYANE
f. Medet isteyene, yardım arayana yakışacak surette.
MEDE-D-DÜHUR
Dünyanın sonuna kadar.
MEDEDHÂH
f. Meded isteyen, yardım bekleyen.
MEDEDHÂHÎ
f. Meded arayıcılık, yardım isteyicilik.
MEDEDKÂR
f. Yardımcı, muin, nâsır. Nusret veren.
MEDEDKÂRANE
f. Medet ve yardım edercesine.
MEDEDKÂRÎ
f. Yardımcılık.
MEDEDRES
f. Yardımcı. İnâyet eden. Yardım eden. Mededresân da denir.
MEDEDRESANÎ
Yardımcılık. Yardım ve inâyet edicilik.
MEDE-L-BASAR
Gözün görebildiği kadar.
MEDE-L-EYYAM
Günlerin sonuna kadar.
MEDENİ
Faziletli, terbiyeli, kibâr. * Medineli. Şehirli. * Kur'an-ı Kerimin Medine şehrinde nâzil olan âyet ve sureleri.
MEDENİ-İ BİTTAB'
Doğuştan, yaradılıştan huyları ile medeni oluş. * Cenab-ı Hakkın yaratması ile tab'an iyi huylu, kibar, faziletli kimse.
MEDENİYET
Adaletseverlik, insanca iyi ve ferah yaşayış. Şehirlilik. Yaşayışta, içtimaî münâsebetlerde, ilim, fenn ve san'atta tekâmül etmiş cemiyetlerin hâli. * İslâmiyetin emirlerine göre, usulü dâiresinde yaşayış.(Küre-i arzı bir köy şekline sokan şu medeniyet-i sefihe ile gaflet perdesi pek kalınlaşmıştır. Tâdili, büyük bir himmete muhtaçtır. Ve keza, beşeriyet ruhundan dünyaya nâzır pek çok menfezler açmıştır. Bunların kapatılması ancak Allah'ın lutfuna mazhar olanlara müyesser olur. M.N.)(Sual: Sen eskiden şarktaki bedevi aşâirde seyahat ettiğin vakit, onları medeniyet ve terakkiyata çok teşvik ediyordun. Neden, kırk seneye yakındır, medeniyet-i hâzıradan "mimsiz" diyerek hayat-ı içtimaiyeden çekildin, inzivâya sokuldun?Elcevab: Medeniyet-i hâzıra-i Garbiye, semâvi kanun-u esasilere muhalif olarak hareket ettiği için seyyiatı hasenatına; hatâları, zararları, fâidelerine râcih geldi. Medeniyetteki maksud-u hakiki olan istirahat-ı umumiye ve saadet-i hayat-ı dünyeviye bozuldu. İktisad, kanaat yerine israf ve sefahet.. ve sa'y ve hizmet yerine tenbellik ve istirahat meyli galebe çaldığından, biçâre beşeri hem gayet fakir, hem gâyet tenbel eyledi. Semâvi Kur'anın kanun-u esasisi $_ $_ $ ferman-ı esasisiyle: "Beşerin saadet-i hayatiyesi, iktisad ve sa'ye gayrette olduğunu ve onunla beşerin havas, avâm tabakası birbiriyle barışabilir." diye Risale-i Nur bu esası izaha binaen kısa bir-iki nükte söyleyeceğim:Birincisi : Bedevilikte beşer üç-dört şey'e muhtaç oluyordu. O üç-dört hâcatını tedarik etmiyen on adette ancak ikisi idi. Şimdiki garb medeniyet-i zâlime-i hâzırası su'i-i istimâlât ve israfat ve hevesatı tehyic ve havâic-i gayr-i zaruriyeyi, zaruri hâcatlar hükmüne getirip görenek ve tiryakilik cihetiyle şimdiki o medeni insanın tam muhtaç olduğu dört hâcâtı yerine, yirmi şey'e bu zamanda muhtaç oluyor. O yirmi hâcatı tam helâl bir tarzda tedarik edecek yirmiden ancak ikisi olabilir. Onsekizi muhtaç hükmünde kalır. Demek bu medeniyet-i hazıra insanı çok fakir ediyor. O ihtiyaç cihetinde beşeri zulme, başka haram kazanmağa sevk etmiş. Biçâre avâm ve havas tabakasını dâima mübarezeye teşvik etmiş. Kur'anın kanun-u esasisi olan "vücub-u zekât, hurmet-i riba" vasıtasiyle avâmın havassa karşı itâatini ve havassın avâma karşı şefkatini te'min eden o kudsi kanunu bırakıp burjuvaları zulme, fukaraları isyana sevk etmeğe mecbur etmiş. İstirahat-ı beşeriyeyi zir ü zeber etti!..İkinci Nükte : Bu medeniyet-i hâzıranın hârikaları, beşere birer ni'met-i Rabbaniye olmasından, hakiki bir şükür ve menfaat-ı beşerde istimâli iktiza ettiği halde, şimdi görüyoruz ki: Ehemmiyetli bir kısım insanı tenbelliğe ve sefahete ve sa'yi ve çalışmayı bırakıp istirahat içinde hevesatı dinlemek meylini verdiği için sa'yin şevkini kırıyor. Ve kanaatsizlik ve iktisadsızlık yoluyla sefahete, israfa, zulme, harama sevkediyor. Meselâ Risale-i Nurdaki "Nur Anahtarı"nın dediği gibi: Radyo büyük bir ni'met iken, maslahat-ı beşeriyeye sarf edilmek ile bir mânevi şükür iktiza ettiği halde, beşte dördü hevesata, lüzumsuz malâyani şeylere sarf edildiğinden; tenbelliğe, radyo dinlemekle heveslenmeğe sevk edip, sa'yin şevkini kırıyor. Vazife-i hakikiyesini bırakıyor. Hattâ çok menfaatli olan bir kısım hârika vesait, sa'y ve amel ve hakiki maslahat-ı ihtiyac-ı beşeriyeye istimâli lâzım gelirken, ben kendim gördüm; ondan bir-ikisi zaruri ihtiyâcata sarf edilmeğe mukabil, ondan sekizi keyf, hevesat, tenezzüh, tenbelliğe mecbur ediyor. Bu iki cüz'i misâle binler misâller var.Elhâsıl : Medeniyet-i garbiye-i hâzıra, semâvi dinleri tam dinlemediği için, beşeri hem fakir edip ihtiyacatı ziyadeleştirmiş... İktisad ve kanaat esasını bozup israf ve hırs ve tama'ı ziyadeleştirmeğe; zulüm ve harama yol açmış. Hem beşeri vesait-i sefahete teşvik etmekle o biçare muhtaç beşeri tam tenbelliğe atmış. Sa'y ve amelin şevkini kırıyor! Hevesata, sefahete sevk edip ömrünü faidesiz zâyi ediyor.Hem o muhtaç ve tenbelleşmiş beşeri, hasta etmiş. Su'-i istimâl ve israfat ile yüz nevi hastalığın sirayetine, intişarına vesile olmuş.Hem üç şiddetli ihtiyaç ve meyl-i sefahet ve ölümü her vakit hâtıra getiren kesretli hastalıklar ve dinsizlik cereyanlarının o medeniyetin içlerine yayılmasiyle intibaha gelip uyanmış beşerin gözü önünde ölümü idam-ı ebedi suretinde gösterip, her vakit beşeri tehdid ediyor. Bir nevi cehennem azâbı veriyor...İşte bu dehşetli musibet-i beşeriyeye karşı Kur'an-ı Hakim'in dörtyüz milyon talebesinin intibahiyle ve içinde semâvi, kudsi kanun-u esasileriyle bin üçyüz sene evvel gösterdiği gibi, yine bu dörtyüz milyonun kendi kudsi esasi kanunlariyle beşerin bu üç dehşetli yarasını tedavi etmesini; ve eğer yakında kıyamet kopmazsa, beşerin hem saâdet-i hayat-ı dünyeviyesini, hem saadet-i hayat-ı uhreviyesini kazandıracağını; ve ölümü, idam-ı ebediden çıkarıp âlem-i nura bir terhis tezkeresi göstermesini ve ondan çıkan medeniyetin mehasini, seyyiatına tam galebe edeceğini ve şimdiye kadar olduğu gibi; dinin bir kısmını, medeniyetin bir kısmını kazanmak için rüşvet vermek değil, belki medeniyeti ona, o semavî kanunlara bir hizmetkâr, bir yardımcı edeceğini Kur'an-ı Mu'ciz-il-Beyan'ın işarat ve rumuzundan anlaşıldığı gibi, Rahmet-i İlâhiyeden şimdiki uyanmış beşer bekliyor, yalvarıyor, arıyor!. R.N.)
MEDENK
f. Kapı sürgüsü. Kilit.
MEDER
Tezek, toprak tezeği. * Çakıl. Kuru çamur. Kuru balçık. * Köy, mahalle.
MEDFA'
(C.: Medâfi') Ask: Top.
MEDFEE
Deve sürüsü. Çok miktar deve.
MEDFEN
Mezar. Defnedilen, gömülen yer.
MEDFU'
Dışarı çıkarılmış, def olunmuş, kovulmuş. * Verilmiş, vezneden çıkarılmış.
MEDFUAT
(Medfu'. C.) Defedilip dışarı çıkarılmış olanlar. * Sarfedilmiş ve verilmiş paralar. Harcanan veya kasadan çıkan paraların, hesap defterinde kaydedildiği hâne.
MEDFUN
Defnedilmiş. Gömülmüş.
MEDH
Büyük bahşiş.
MEDH
Birisinin iyiliğini, iyi vasıflarını söylemek. Övmek.
MEDHA
Övmek, medhetmek.
MEDHA
Deve kuşunun yumurtladığı yer.
MEDHAL
Girilecek taraf. Dahil olacak yer. * Giriş. Esere başlangıç. Önsöz. Mukaddeme.
MEDHALDAR
f. Bir işte parmağı olan. Bir işe karışmış olan.
MEDHAZA
(C: Medâhız) Ayak kayacak yer.
MEDHENE
Yağhâne.
MEDHİYAT
(Medhiye. C.) Medh etmeler, övmeler.
MEDHİYE
Birini medhetmek için yazılan yazı.
MEDHUL
(Dahl. den) Ayıplanacak kusuru olan. * Dile düşmüş. * Kendisine birşey girmiş olan.
MEDHUN
f. Tabaklanmış deri.
MEDHUR
Uzaklaştırılmış veya kovulmuş olan. Tardedilmiş olan.
MEDHUŞ
Dehşete uğramış. Şaşırmış. Korkmuş.
MEDHUŞÂNE
Ürkmüş gibi. Ürkmüş bir hâlde.
MEDİ
(C: Emdiye) Bir yerde birikip toplanmış su.
MED'Î
Dâvet edilmiş, davetli. Çağrılmış.
MEDİBB
Selin aktığı yer.
MEDİD
Devamlı. Çok uzun süren. * Uzatılmış. Çekilmiş.
MEDÎH
(Medh. den) Övmeye ve medhetmeye sebeb olan şey. Övme mevzuu.
MEDÎH
Keskin.
MEDİHA
Medih için yazılan kaside, övme.
MEDİHAGÛ
f. Medheden, öven.
MEDİHASENC
f. Medihnâme yazan, övücü yazılar yazan.
MEDÎN
Borçlu. * Kul, köle, abd.
MEDİNE
Şehir. * Hicazda Hz. Peygamberin (A.S.M.) türbesi bulunan şehirdir. Buranın İslâmiyyetten evvel ismi "Yesrib" idi.
MEDİNE-İ MÜNEVVERE
Nurlu, nurlanmış şehir.
MEDİNE-İ SELÂM
Bağdat şehri.
MEDİNET-ÜN NEBİ
Eski ismi Yesrib olan ve Peygamberimiz Hz. Muhammedin (A.S.M.) türbesinin bulunduğu Medine şehri.
MEDKUK
Döğülmüş, toz hâline getirilmiş.
MEDL
Zayıf, yeyni kimse.
MEDLEBE
Çınarlık.
MEDLUL
Delâlet olunan. Gösterilen. * Mânâ. Meâl. Mefhum. Delil getirilen şey. Bir kelime veya bir işâretten anlaşılan.
MEDLULİYYET
İşâret ve delil olma hâli.
MEDMA'
(C.: Medâmi') Göz. Ayn. * Gözyaşı.
MEDMEC
Kadeh.
MEDMUM
Kırmızı renkli olan. * Dolu, dolmuş.
MEDN
Durmak, ikamet.
MEDR
Havuzun içini sıvamak. * Düzmek.
MEDRAA
Ferâce, kaftan, çarşaf.
MEDREC(E)
(C.: Medâric) Basamaklı yol. Merdiven. * Meslek. * Tarikat. * Dar yol. Dağ yolu.
MEDRESE
(Ders. den) Ders görülen yer. Ders okutulan yer. İslâmi ilimleri okuyan talebelerin yatıp kalktıkları ve tahsil için çalıştıkları vakıf odalarının bulunduğu binâ.
MEDRESE-İ YUSUFİYE
Hz. Yusuf'un (A.S.) iftira, haksızlık ve zulüm ile hapiste kalmasından kinâye olarak, İmân ve Kur'an hizmetinden dolayı tevkif edilenlerin hapsedildiği yere verilen isim.
MEDRESENİŞİN
Medreseli. Medresede oturan.
MEDRESETÜZZEHRA
(Medreset-üz Zehra) 1914'de Birinci Cihan Harbinden evvel Van'da; Üstad Bediüzzaman Said Nursî'nin açılması için teşebbüse geçtiği ve Artemit'te (Edremit) temelini attığı Şark Üniversitesi'nin bir adı.(Münazarat Risalesi'nin ruhu ve esası hükmünde olan, hâtimesindeki Medreset-üz Zehra hakikatı ise, istikbalde çıkacak olan Risale-i Nur'a bir beşik, bir zemin ihzar etmek idi ki; bilmediği, ihtiyarsız olarak ona sevkolunuyordu. Bir hiss-i kablelvuku ile o nurani hakikatı, bir maddî surette arıyordu. Sonra o hakikatın maddî ciheti dahi vücuda gelmeye başladı. Sultan Reşad 19 bin altun lirayı Van'da temeli atılan o Medreset-üz Zehra'ya verdi. Temel atıldı, fakat sâbık harb-i umumi çıktı, geri kaldı. Beş-altı sene sonra Ankara'ya gittim, yine o hakikata çalıştım. 200 meb'ustan 163 meb'usun imzalarıyla o medresemiz -150 bin banknota iblağ ederek- o tahsisat kabul edildi. Fakat binler teessüf medreseler kapandı. Onlar ile uyuşamadım, yine geri kaldı. Fakat Cenab-ı Erhamürrâhimîn o medresenin manevî hüviyetini Isparta vilayetinde tesis eyledi. Risale-i Nur'u tecessüm ettirdi. İnşâallah istikbalde Risale-i Nur şakirdleri o âlî hakikatın maddî suretini de tesis etmeye muvaffak olacaklar. K.L.)
MEDRUK
Anlaşılmış, derk olunmuş.
MEDRUS
Eskimiş elbise. * Deli, mecnun. * Ders olarak okunmuş.
MEDSUS
Gömülerek saklanmış olan. Gizli bulunan. * İçine desise karışmış şey.
MEDŞ
Elin zayıf olması. Elin eti az ve siniri sarkmış olması.
MEDUF
Islanmış. * Dövülmüş.
MED'UV
Davet olunan. Çağırılmış. Davetli.
MED'UVVEN
Çağrılarak, davetli olarak, davet olunarak.
MED'UVVÎN
(Med'uvv. C.) Davetliler, davet olunmuşlar, çağrılmış olanlar.
ME'DÜBE
Ziyafet. Düğün.
MEDYUM
(Medyom) Lât. İspirtizmacılık için vasıtalık eden.(Nurlarla şiddetli alâkası bulunan birkaç has kardeşimizin nazarını, fikrini başka tarafa çevirmek veya zevkli ve ruhani bir meşreb ile meşgul edip, hizmet-i imaniyeye karşı zaifleştirmek için bâzı şahıslar ispirtizma denilen ölülerle muhabere nâmı altında cinnilerle muhabere etmek gibi hattâ bâzı büyük evliyalarla, hattâ peygamberlerle güya bir nevi konuşmak gibi eski zamanda kâhinlik denilen.. şimdi de medyumluk nâmı verilen bu mes'ele ile bâzı kardeşlerimizi meşgul ediyorlar. Halbuki:Bu mes'ele, felsefeden ve ecnebiden geldiği için ehl-i imana çok zararları olabilir. Ve çok su'-i istimalâta menşe' olmakla beraber içinde bir doğru olsa on yalan karışıyor. Çünki, doğruyu ve yalanı tefrik edecek bir mehenk, bir mikyas olmadığından ervah-ı habise ve şeytana yardım eden cinnilerin bu vesile ile hem onun ile meşgul olanın kalbine ve hem de İslâmiyete zarar vermek ihtimali var. Çünki: Mâneviyat nâmına hakaik-ı İslâmiyeye ve akide-i umumiyeye muhalif ihbarat oluyor. Ervâh-ı habise iken kendilerini, ervah-ı tayyibe zannettirip belki kendilerine bâzı büyük veliler nâmını verip İslâmiyetin esasatına muhalif sözlerle zarar vermeye çalışabilirler. Hakikatı tağyir edip, safdilleri tam aldatabilirler.Meselâ: Nasılki güneş, bir küçük cam parçasında ziyasiyle, hararetiyle, şekliyle görünüyor. Fakat, o küçücük camın içindeki güneşin o küçücük timsali, kendi nâmına eğer konuşsa ve dese: Benim ziyam dünyayı istilâ ediyor. Benim hararetim herşeyi ısıtıyor. Ve küre-i arzdan bir milyon defadan daha büyüğüm dese, ne derece hilâf-ı hakikat olduğu anlaşılır. Aynen bu misal gibi; bir peygamber, güneş gibi hakiki makamında iken o ispirtizmanın veyahut medyumluğun cam parçası hükmündeki istidadına göre bir cilvesinin tezahürü, o hakikat nâmına konuşamaz. Eğer konuşsa yüz derece muhalif olur. İspirtizmanın veya medyumluğun o mazhardaki cüz'i cilvesi, vahyin mazharı olan o mânevi güneşin kudsi mahiyetine hiçbir cihetle kıyas olamaz. Çünki: Esfel-i sâfilindeki bir cam parçası mânen a'lâ-yı illiyyinde olan o mânevi güneşin hakikatını yanına getiremez. Getirmeye çalışmak da hürmetsizlikten başka birşey değildir. Ancak onun makamına karib olmak için, Celâleddin-i Süyuti ve bir kısım evliyalar gibi seyr ü süluk ile terakki ederek o mânevi güneşin sohbetine mazhar olunur. Fakat böyle terakki, Risale-i Nurun isbat ettiği gibi, peygamberin velâyetiyle bir nevi sohbeti.. kendi derecelerine göre ve kendi istidatları derecesinde olur.Fakat Nübüvvet hakikatı, velâyetten ne derece yüksek ise, ispirtizma vasıtasiyle veyahut terakkiyat-ı ruhiyye cihetiyle mazhar olunan sohbet ve muhabere dahi hiçbir cihette hakiki peygamberle muhabereye yetişemiyeceğinden yeni ahkâm-ı şer'iyyeye medar-ı ahkâm olamaz.Evet, dinden gelmeyen, belki felsefenin hassasiyetinden gelen celb-i ervah da; hem hilâf-ı hakikat, hem hilâf-ı edeb bir harekettir. Çünki a'lâ-yı illiyyinde ve kudsi makamlarda olanları esfel-i sâfilin hükmündeki masasına ve yalanların yeri olan oyuncak tahtasına getirmek tam bir ihanettir ve bir hürmetsizliktir. Adetâ bir padişahı kulübeciğine çağırıp getirmek gibidir. Belki ayn-ı hakikat ve edeb ve hürmet ve istifade odur ki, Celâleddin-i Süyuti, Celâleddin-i Rumi ve İmam-ı Rabbâni gibi zâtların seyr ü süluk-u ruhanileri gibi seyr ü süluk ile yükselerek o kudsi zâtlara yanaşmak ve istifade etmektir.Rü'ya-yı sâdıkada ervah-ı habise ve şeytan peygamber suretinde temessül edemez. Fakat celb-i ervahta; ervah-ı habise, belki peygamberin lisanen ismini kendine takıp; Sünnet-i Seniyyeye ve ahkâm-ı Şer'iyyeye muhalif olarak konuşabilir. Eğer bu konuşması şeriatın ahkâmına ve Sünnet-i Seniyyeye muhalif ise, tam delildir ki, o konuşan ervah-ı tayyibe değildir. Mü'min ve müslüman cinni de değildir. Ervah-ı habisedir. Bu şekilde taklid ediyor. R.N.) (Bak: İspirtizma)
MEDYUN
Borçlu. Vereceği bulunan.
MEEKA
Ağlamaktan ârız olan hıçkırık. * Gayretlenmek, gayrete gelmek.
MEENNE
Alâmet, nişan, işaret.
MEFAD
Fayda vermek.
MEFAFUN
Aklı ve fikri zayıf olan.
MEFAHİM
Mefhumlar. Anlaşılan şeyler. Anlaşılan mânâ ve mefhumlar.
MEFAHİR
İftihar edilecek, övünülecek şeyler. Mefharetler.
MEFAHİS
(Mefhas. C.) Kuş yuvaları.
MEFAİL
(Mef'ul. C.) İşlenmiş ve yapılmış işler.
MEFAKA
Ansızın tutmak.
MEFALİS
(Müflis. C.) Müflisler. İflâs edenler.
MEFARİK
(Mefrak ve Mefrik. C.) Başın tepe kısımları. Başta saçın ikiye ayrıldığı noktalar.
MEFARİŞ
(Mefruş. C.) Kadın eşler.
MEFASIL
(Mafsal. C.) Mafsallar. Vücuttaki oynak yerleri, eklenti yerleri.
MEFASİD
(Mefsedet. C.) Fesadlıklar. Bozgunculuklar. Münafıklıklar.
MEFAT
(Bak: Müfad)
MEF'AT
Yılanlı yer.
MEFATIR
Yaradılıştan olan huylar. Fıtri olan huylar.
MEFATİH
(Miftah. C.) Anahtarlar.
MEFATİH-ÜL GAYB
(Bak: Mugayyebat-ı hamse) İmam-ı Razi'nin bir tefsiri.
MEFATİR
(Muftır. C.) Oruç açanlar, iftar edenler.
MEFAVİZ
(Mefâze. C.) Sahralar, çöller.
MEFAZ
Feyz, halâs, zafer. * Korkulardan, acılardan kurtulup murada ermek.
MEFAZE
(C.: Mefâviz) Çöl, sahra.
MEFDERE
Dağ keçisinin durağı.
MEF'EM
Karnı geniş olan kişi.
MEFERR
Kaçılacak yer.
MEFHAR
İftihara, övünmeğe, sevinmeğe sebeb olan. İftihara vesile olan şey.
MEFHARET
Birine şeref veren şey. İftihar edilecek, övünülecek şey.
MEFHAR-I KÂİNAT
(Mefhar-i Mevcudat) Kâinatın, kendisi ile iftihar ettiği zat mânâsına Hz. Muhammed'e (A.S.M.) alem olmuş bir tâbirdir.Bu tâbirin kavranabilmesi için nurâni bir bahsi naklediyoruz: "Bak, hârika bir surette hüsn-i suretle hüsn-i sireti cem'eden O Mürşid-i Umumi, O Hatib-i Kudsi; cevâhir dolu bir Kitab-ı Mu'ciz-ül Beyan eline alarak, bütün insanlara mele-i a'lâdan nâzil olan bir hutbe-i ezeliyeyi okuyor ve bütün beni âdemi ve cinleri ve mevcudatı dinletiyor. Evet, pek büyük bir emirden haber veriyor. Hilkat-ı âlemin acib muammasını açıyor. Kâinatın sırr-ı hikmetine dâir tılsımı açıyor. Felsefe ve fenn-i hikmetin, nev-i beşere: "Siz kimlersiniz? Nereden geliyorsunuz? Nereye gidiyorsunuz?" diye irâd ettiği, akılları acz ve hayrette bırakan üç suâle cevap veriyor...Arkadaş! Şu Zât-ı Nurâni (A.S.M.) Mürşid-i İmâni Resul-ü Ekrem, bak; nasıl neşrettiği hakikatın nuriyle, Hakkın ziyası ile, nev-i beşerin gecesini gündüze, kışını bahara çevirerek, âlemde yaptığı inkılâb ile âlemin şeklini değiştirerek nurâni bir şekle sokmuştur. Evet, O Zâtın nurâni güzelliği ile kâinata bakılmazsa, kâinat bir mâtem-i umumi içinde görünecekti. Bütün mevcudat birbirine karşı ecnebi ve düşman durumunda bulunacaktı. Cemâdat, birer cenaze suretini gösterecekti. Hayvan ve insanlar, eytam gibi zevâl ve firakın korkusundan vâveylâlara düşeceklerdi. Ve kâinata, harekâtiyle, tenevvüü ile ve tagayyüratiyle, nukuşiyle tesadüfe bağlı bir oyuncak nazarı ile bakılacaktı. Bilhassa insanlar, hayvanlardan daha aşağı, zelil ve hakir olacaklardı. İşte, O Zâtın telkin ettiği imân nazarı ile kâinata bakılmadığı takdirde, kâinat böyle korkunç, zulümatlı bir şekilde görülecekti. Fakat O Mürşid-i Kâmil'in gözü ile ve imân gözlüğü ile bakılırsa; her taraf nurlu, ziyadar, canlı, hayatlı, sevimli, sevgili bir vaziyette arz-ı didar edecektir. Evet, kâinat iman nuru ile mâtem-i umumi yeri olmaktan çıkıp mescid-i zikir ve şükür olmuştur. Birbirine düşman telâkki edilen mevcudat, birbirine ahbab ve kardeş olmuşlardır. Cenâze ve ölü şeklini gösteren cemâdât, ünsiyyetli birer hayattar ve lisan-ı hâliyle hâlıkının âyâtını nâtık birer müsahhar me'muru şekline giriyorlar. Ağlayan müteşekki ve eytâm kıyafetinde görünen insan; ibâdetinde zâkir, Hâlikına şâkir sıfatını takınıyor. Ve kâinatın harekât, tenevvüât, tagayyürât ve nukuşu, abesiyyetten kurtuluyor. Rabbâni mektublar, Ayat-ı tekviniyyeye sahifeler, Esmâ-i İlâhiyyeye âyineler suretine inkılâb ederler.Hülâsa: İman nuriyle âlem öyle terakki eder ki: "Hikmet-i Samedâniye Kitabı" nâmını alıyor. Ve insan zelil ve fakir ve âciz hayvanların sırasından çıkar. Za'fının kuvvetiyle, aczinin kudreti ile, ubudiyyetinin şevketi ile, kalbinin şuâı ile, aklının haşmet-i İmâniyyesi ile hilâfet ve hâkimiyyetin zirvesine yükselmiştir. Hattâ, acz, fakr, ihtiyaç ve akıl onun sukutuna esbâb iken, suud ve yükselmesine sebeb olurlar. Zulmetli, karanlıklı bir mezar-ı ekber suretinde görünen zaman-ı mâzi, enbiya ve evliyanın ziyâsı ile ziyâdar ve nurâni görünmeğe başlar. Karanlıklı gece şeklinde olan istikbal, Kur'ânın ziyası ile tenevvür eder. Cennetin bostanları şekline girer. Buna binâen, O Zât-ı Nurâni olmasa idi; kâinat da, insan da, her şey de adem hükmünde kalır; ne kıymeti olur ve ne ehemmiyeti kalırdı.Binaenaleyh bu kadar garib, acib, güzel kâinat için böyle târifat ve teşrifatçı bir Mürşid-i Harika lâzımdır! "Eğer bu Zât (A.S.M.) olmasa idi kâinat da olmazdı" meâlinde $ olan Hadis-i Kudsi şu hakikatı tenvir ediyor." M.N.)
MEFHAS
(C.: Mefâhis) Kuş yuvası.
MEFHUM
Kömürleşmiş olan.
MEFHUM
Anlaşılan. Mânâ. İfade. Sözden çıkarılan mânâ.
MEFÎS
Kaçacak yer.
MEFKAD
Kaybolacak yer.
MEFKARET
İhtiyaç, zaruret.
MEFKUD
Kaybolmuş. Olmayan. Yok. Gayr-ı mevcud. * Fık: Ölü veya diri olduğu bilinmeyen, kayıp kimse.
MEFKUDİYET
Mefkudluk. Bulunmama, kayıplık, yokluk.
MEFKUK
(C: Mefakik) Ayrılmış olan. * Sökülmüş, çıkarılmış.
MEFKUR
(C.: Mefâkir) Omurga kemikleri kırılmış olan hayvan veya insan.
MEFKURE
(Fikir. den) Gâye. Gâye olan şey. Tasavvur hâlindeki gâye. İdeâl.
MEFLUC
Felc olmuş. İnmeli. Kımıldayamaz hâle gelmiş.
MEFLUCEN
Felce uğramış olarak. Mefluc olarak.
MEFLUK
Yoksul, zavallı, biçare, miskin.
MEFLUL
Kınında bulunan kılınç. * Kapalı, kilitli.
MEFRAH
Kuluçka çıkarma yeri. Folluk.
MEFRAK
(C.: Mefârik) Başın tepesi. Tepe kısmı. Başın üstünde, saçların ikiye bölündüğü yer.
MEFRAT
Çok büyük.
MEFRED
Çok büyük, kocaman, aşırı derecede iri.
MEFREŞ
Eskiden göç sırasında yatak ve şilte taşımada kullanılan meşinden veya çadır bezinden yapılmış harar.
MEFRUG
(C.: Mefârig) (Ferağ. dan) Başkasına bırakılmış, feragat edilmiş.
MEFRUGÜN BİH
Bir kimseye bırakılan şey.
MEFRUGÜN LEH
Kendisine bir şeyin mülkiyeti ve tasarruf hakkı bırakılmış olan kimse.
MEFRUK
Ovulmuş nesne. * Zâ'ferân ile boyanmış nesne.
MEFRUK
Bölünmüş, ayrılmış tefrik edilmiş.
MEFRUŞ
Döşenmiş, ferş olunmuş, serilmiş. * Nikâhlı karı.
MEFRUŞAT
(Ferş. ten) Ev döşemeğe yarayan şeyler. Kilim, halı v.s.
MEFRUŞAT-I BEYTİYE
Ev eşyası.
MEFRUZ
(Farz. dan) Farz olunmuş. Farz hâline gelmiş. Çok lüzumlu. Farz kabilinden olmuş. * Var sayılan.
MEFRUZ
İftira olunmuş, ayrılmış, bölünmüş.
MEFRUZ-ÜL EDÂ
Edâ edilmesi, ödenmesi farz olmuş.
MEFSAH
Bozma. * Feshedecek, bozacak yer.
MEFSAH
Geniş olacak yer.
MEFSAKA
(Fısk. dan) Günah işlenen yer.
MEFSEDET
Bozukluk, fenâlık, fesatçılık. Münâfıklık.
MEFSİL
(C: Mefâsıl) Her âzada olan ek yerleri. Mafsal.
MEFSUD
Kendinden kan alınmış kimse.
MEFSUH
Hükümsüz bırakılmış. Yürürlükten kaldırılmış. Battal edilmiş.
MEFSUHİYET
Mefsuhluk. Yürürlükten kaldırılma hâli. Hükümsüzlük.
MEFTAH
Hazine.
MEFTUH
Açılmış. Fethedilmiş. * Ele geçirilmiş, zabtedilmiş. * Gr: Fethalı (üstünlü) okunan harf.
MEFTUHANE
f. Başlangıç için verilen ziyâfet. Bir kitabı okumaya veya yeni bir derse başlarken, talebelere hocası tarafından verilen başlama ziyafeti.
MEFTUK
Fıtıklı.
MEFTUL
(Fetl. den) Bükülmüş, kıvrılmış. Fitil hâline getirilmiş.
MEFTUM
Sütten ve memeden kesilmiş çocuk.
MEFTUN
Fitne ve belâya tutulmuş olan. Âşık. Mecnun. * Cünun. Fitne.
MEFTUNANE
Meftuncasına, kendinden geçmiş olarak, tutkuncasına. Şaşarak, hayrancasına.
MEFTUNİYET
Tutkunluk. Aşıklık.
MEFTUR
Füturlu, kederli, üzgün, bezgin.
MEFTURANE
f. Bitkin bir halde, bezmişcesine.
MEFTURİYET
Bıkkınlık, bitkinlik, bezginlik.
MEFTUT
Ufalanmış, parça parça edilmiş, parçalanmış.
MEF'UL
Yapılan iş. Fâilin eseri. * Gr: Fâilin fiilinin te'sir ettiği şey. "Nuri kitabı okudu" cümlesinde, kitab mef'uldür.
MEF'UL-Ü SARİH
Doğrudan doğruya mef'ul demektir. Bir harf-i cerle ifâde olunmaz. "Nuri dalı kırdı" cümlesinde "dal" mef'ul-ü sarihtir. "Nuri daldan düştü" dersek, bunu arapça ifâde için (min) harf-i cerri ile söyleyebiliriz. İşte böyle harf-i cerle söylenen mef'ullere, "mef'ul-ü gayr-i sarih" denir. Bunlar mef'uldeki harf-i cerlerin adına göre isim alırlar. Meselâ: Mef'ul-ü maa, mef'ul-ü fih, mef'ul-ü leh gibi.
MEFZA'
Korku. Korku yeri. * Sığınacak yer.
MEFZAHA
Rezilliğe ve kepâzeliğe sebebiyet veren şey.
MEFZUL
Üstün gelen. Fazla gelmiş olan.
MEFZUR
Eskimiş. * Parçalanmış.
MEGAD
Bir ot cinsidir, ağaca sarmaşır çıkar; üzüm çubuğundan ince olur ve yaprağı uzun olur.
MEGAFİR
(Miğfer. C.) Miğferler. Eskiden muharebelerde başa giyilen demir başlıklar.
MEGAFON
Sesi yükseltip büyüten alet.
MEGAK
Mezar, kabir, çukur.
MEGANİM
Ganimet malları. Harbde alınan mallar.
MEGAVİL
(Migvel. C.) Hançerler. Ufak ve ince kılınçlar.
MEGER
f. Meğer, halbuki, ancak, oysa ki, şu kadar ki.
MEGES
f. Sinek.
MEGESGİR
f. Örümcek ağı.
MEGES-İ ENGÜBİN
Bal sineği. Arı. Nahl.
MEGESRAN
f. Yelpâze.
MEGESVAR
f. Sinek gibi. Sinek şeklinde.
MEGLUL
(Bak: Maglul)
MEGMUM
(Bak: Magmum)
MEGS
(Bak: Meges)
MEGZ
(Bak: Magz)
MEH
f. Ay. Kamer. (Bak: Mah) * Senenin onikide biri. Ay.
MEHAB
Dehşetli ve heybetli yer.
MEHABB
(Mehebb. C.) Rüzgârın estiği yerler.
MEHABBET
(Bak: Muhabbet)
MEHABET
Heybet. * Hürmetle karışık korku. * İhtiram. Azamet. Büyüklük.
MEHABİL
(Mehbil. C.) Tıb: Rahim yolları.
MEHACİM
(Mihcem. C.) Hacamat şişeleri. * Çekip emmeye yarayan âletler.
MEHAFET
(Bak: Mahafet)
MEHAH
Tazelik, güzellik.
MEHAİL
(Mehil. C.) Tehlikeli ve korkunç yerler.
MEHAK
Durgun suyun yeşilliği.
MEHAKİM
(Bak: Mahâkim)
MEHAL
Süre, mühlet, vâde. * Korku yeri.
MEHALİK
(Mehleke. C.) Tehlikeler. Tehlikeli işler. Korkulan yerler.
MEHAMİD
Şükür ve hamdler. Medihler. Sebeb-i şükür ve hamd olan hasletler.
MEHAMİL
Mahmiller. * İhtimaller. (Bak: Mahmil)
MEHAMM
(Mühim. C.) Mühim şeyler. Kıymetli işler. Umur-u azime. * Düşündürücü şeyler.
MEHAMMŞİNÂS
f. İşinin ehli. İşden anlıyan.
MEHAN
(Bak: Mühan)
MEHAN
Ağızdan akan su, ağız suyu.
MEHANE
Hakaret.
MEHANEN
Küçümsenerek, hafifsenerek.
MEHANET
Küçültme. Küçük görülme. * Hor ve zelil olmak. Zayıf ve zebun olmak. * Tedbiri azca olmak.
MEHANNE
Burun.
MEHAR
f. Dizgin, yular. * Devenin burnuna takılan burunluk.
MEHAR
Noksan, eksik. * Merci.
MEHARET
Ustalık, beceriklilik, üstadlık. Meleke ve mümârese. * Kur'anda meharet: Hıfzın kuvvetiyle harflerin mahreçlerine riâyettir.
MEHARİC
(Mahrec. C.) Mahreçler. Dışarı çıkacak şeyler.
MEHARİC-İ HURUF
Tecvidde: Ağızda harf seslerinin çıktığı yerler.
MEHASİN
(Bak: Mahasin)
MEHAŞ
Ev eşyası. Mal, mülk, metâ.
MEHAT
(C: Mehâ-Mehevât) Billur taşı. * Güneş. * Dağ sığırı. * Tazelik. * Güzellik.
MEHATT
Menzil, konak.
MEHAVE
Doğru. * İnce olmak.
MEHAVİ
(Mehva. C.) Çöller, sahralar. * Vâdiler. * İki yükseğin arası.
MEHAVİF
Korkulu yerler.
MEHAZ
Su akacak yer, su mecrası. * Gebe kadının ağrısının tutması. * Gebe deve.
ME'HAZ
Menba'. Bir şeyin alındığı, çıkarıldığı yer. Bir şeyin aslının alındığı kaynak.(Cumhur-u avâmı, bürhandan ziyâde me'hazdaki kudsiyet imtisâle sevkeder. M.)
MEHAZA
İşlek yol.
ME'HAZÎ
Me'hazle ilgili. Bir şeyin aslının alındığı kaynakla ilgili.
MEHAZİN
Mahzenler. Hazineler. Mal doldurulan yerler.
MEHBEL
Rahim sonu. (Veled yatağı derler) * Veled yolu.
MEHBİL
(C.: Mehâbil) Rahim yolu. * Rahim, döl yatağı.
MEHBİT
Bir şeyin indiği yer. İnilecek yer. Yukarıdan aşağı inilecek yer. Düşülen yer.
MEHBİT-İ VAHY
Vahyin indiği kimse. Vahyin ineceği yer. Münzel-i aleyh.
MEHBUT
Hastalık veya bir illetten zayıf nahif olmuş olan.
MEHBUT
Korkudan şaşırmış. Hayret ve korkuya kapılmış.
MEHC
Cömert, eli açık.
MEHCEBİN
f. Ay alınlı. Alnı ay gibi parlak olan.
MEHCENET
Küçük hurma ağacı.
MEHCUR(E)
(Hicr. den) Uzaklaşmış, uzakta kalmış, ayrı düşmüş. Bırakılmış, metruk, unutulmuş, gayr-i müstâmel. * Saçma sapan, hezeyan. Amel edilmeyen. Kullanılmaz olmuş. Ayrılmış.
MEHCURİYET
Uzaklık, ayrılık. * Bırakılıp unutulma, metrukiyet.
MEHCÜV
Hicvolunmuş. Zemmolunmuş. Kötülüğü ilân ile zevklenilmiş.